De positie van laaggeschoolden op de Vlaamse arbeidsmarkt

1. De positie van laaggeschoolden op de Vlaamse arbeidsmarkt Joost Bollens HIVA – KU Leuven

2. Belang onderwijsniveau • Opleidingsniveau en: • Arbeidsmarktpositie • Gezondheid (BMI, roken, borstvoeding,..) • Sportbeoefening • Maatschappelijke & politieke participatie • … • Historisch: onderwijs = grote gelijkmaker • Is dat nog zo? Toenemende dualisering?

3. Definitie laag-/kortgeschoold • Laaggeschoold : “geen diploma hoger secundair” • Arbitrair? • Relatief? • 1991 VG: 20-64 jaar (1927-1971) : • Lager onderwijs 25,2% • LSO 28,4%  LO + LSO 53,6% • 2011 VG: 20-64 jaar (1947-1991) : • LO + LSO 24,9% • Aandeel laaggeschoolden neemt drastisch af • Goed nieuws? Grenzen schuiven op? R & A?

5. 25-49 jaar

7. 50-64 jaar

11. Arbeidsmarktpositie Gemiddeld gezien: • Meer niet-actief • Minder werkend • Meer werkloos (en grotere kans op langdurige werkloosheid) • Minder arbeidstevredenheid (minder interessante jobs, lager loon,…) • “Labourhoarding” : vooral hoger opgeleiden (opleiding!)

12. Tabel 9a: Levensverwachtingop 25 jaar bij mannen volgens opleidingsniveau, 1991 en 2001 Bron: Federaal Wetenschapsbeleid (2010)

13. Tabel 9b: Levensverwachtingin goede gezondheid op 25 jaar bij vrouwen volgens opleidingsniveau, 1997 en 2004 Bron: Federaal Wetenschapsbeleid (2010)

14. En daarbuiten?

16. Kanttekening • Wat is oorzaak, en wat is gevolg? (selectiviteit versus causaliteit) • Lagergeschooldenupskillen zal niet noodzakelijk leiden tot verdwijnen van de vermelde verschillen? • Onderwijs niet langer grote gelijkmaker? • Ideologisch debat: rol erfelijkheid van intelligentie & “assortivemating” of kwestie van kansen? • Beleid? • “Epigenetica”: vroege interventie

17. Onderwijsbeleid • Maar investeren in onderwijs & tweedekans onderwijs : blijft belangrijk • Noteer wel : voorkomen beter dan genezen : individuele en maatschappelijke kost • Blijvende aandacht voor terugdringen “niet gekwalificeerde uitstroom uit het secundair” • Stijgende levensverwachting: deelname op latere leeftijd wordt meer rendabel

18. Kwalificatie en competentie • Belang competenties • Belgische/Vlaamse arbeidsmarkt: blijft erg diplomagericht • Afhankelijk van deelsector? Concurrentiële omgeving? • Blijft belangrijk

19. Keuzes? • Maar niet alle scholingskeuzes/beroepskeuzes even zinvol • Knelpuntberoepen versus “knelpunt-diploma’s” • Maar ook meer over te zeggen

20. Relatieve vraag naar laaggeschoolde arbeid ↓ • Hoe is dat te verklaren?

21. Technologie? • Jaren ‘90 : “skillbiasedtechnologicalchange” • Technologie vervangt laaggeschoolde arbeid • Recenter : “job polarisatie” • Technologie vervangt arbeid gericht op routinetaken • (+) goed betaalde geschoolde jobs (niet routinematige cognitieve vaardigheden) • (+) laag betaalde laaggeschoolde jobs (niet routinematige handvaardigheden : vb. poetshulp) • (-) jobs in het midden (routinematige handvaardigheden en routinematige cognitieve vaardigheden)

22. Globalisering? • Importeer low-skill-goederen uit lage loon landen • Meer realistisch : importeer goederen en diensten waarvoor de plaats van productie er niet toe doet • Les : kies voor beroepen met weinig ruimte voor automatisering en standaardisering (niet routinematig aspect) en die goederen of diensten voortbrengen die ter plaatse moeten worden geproduceerd

23. Conclusie

24. Body mass index (Quételet) =massa /(lengte*lengte)82 kilo /(1.74 m*1.74 m) = 27 • “om statistieken over groepen mensen te krijgen en niet om over- of ondergewicht van individuele mensen te bepalen”.