Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013 Oś Leader

1. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013Oś Leader Krzysztof Kwatera Renata Bukowska LM Consulting, Krzysztof Kwatera

2. Źródło finansowania PROW Narodowa Strategia Spójnoœci 2007-2013 (NSS) Krajowy Plan Strategiczny dla obszarów wiejskich Strategia Rozwoju Rybo³ówstwa Program Rozwoju Obszarów Wiejskich finansowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFFROW) Program Rozwoju Obszarów Wiejskich PO Kapita³ ludzki 16 Regionalnych PO PO Pomoc techniczna PO Zrównowa¿ony rozwój sektora rybo³ówstwa i nadbrze¿nych obszarów rybackich PO Innowacyjna gospodarka PO Infrastruktura i œrodowisko PO Rozwój Polski Wschodniej PO Europejskiej Wspó³pracy Terytorialnej

3. Osie PROW • Oś 1: Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego; • Oś 2: Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich; • Oś 3: Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej; • Oś 4: Leader.

4. Oś 1 –Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego • Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie • Ułatwianie startu młodym rolnikom • Renty strukturalne • Modernizacja gospodarstw rolnych • Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej • Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa • Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności • Działania informacyjne i promocyjne • Grupy producentów rolnych • Korzystanie z usług doradczych przez rolników oraz posiadaczy lasów

5. Oś 2 –Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich • Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) • Płatności dla obszarów Natura 2000 oraz związanych z wdrażaniem Ramowej Dyrektywy Wodnej (2000/60/WE) • Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe) • Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne • Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy i wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych

6. Oś 3 –Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej • Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej • Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej • Odnowa i rozwój wsi • Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw

7. Cel osi 4 - Leader Celem osi czwartej jest przede wszystkim budowanie kapitału społecznego poprzez aktywizację mieszkańców oraz przyczynianie się do powstawania nowych miejsc pracy na obszarach wiejskich, a także polepszenie zarządzania lokalnymi zasobami i ich waloryzacja, w skutek pośredniego włączenia lokalnych grup działania w system zarządzania danym obszarem. Pomocne w osiągnięciu celów osi będą również projekty współpracy.

8. Oś Leader, a pozostałe osie • Pierwsze trzy osie obejmują „wertykalnie”działania • Leader - jest osią horyzontalną - można przez nią realizować także działania z co najmniej jednej z pozostałych trzech osi • W Polsce podobnie, jak w wielu innych krajach, poprzez podejście Leader będzie się realizować wybrane działania osi 3

9. Działania w osi 4 - Leader • Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju • Wdrażanie projektów współpracy • Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja

10. 4.1 Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju • Projekty z zakresu trzech działań osi 3 • Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej • Odnowa i rozwój wsi • Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw • „Małe projekty” - niekwalifikujące się do wsparcia w ramach działań osi 3 PROW 2007-2013 przyczyniające się do osiągnięcia celów osi 3, tj. poprawy jakości życia i/lub większego zróżnicowania działalności gospodarczej na obszarze działania LGD • Na każde z czterech źródeł finansowania – min. 10 % budżetu na działanie 4.1

11. Działania z osi 3 przez LGD • Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej – dla rolników i ich rodzin; do 100 tys. zł; max. 50% kosztów projektu • Odnowa i rozwój wsi – dla gmin, organizacji pozarządowych i związków wyznaniowych; do 500 tys. zł; max. 75% kosztów projektu; • Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw – dla mikroprzedsiębiorstw (do 10 prac.; obrót <2 mln Euro); do 300 tys. zł w zależności od ilości nowych miejsc pracy; max. 50% kosztów projektu

12. „Małe projekty” • Wysokość dofinansowania – do 25 tys. zł, lecz nie więcej jak 100 tys. zł w ciągu całego okresu finansowania • Beneficjenci- osoby fizyczne, organizacje pozarządowe, osoby prawne i jednostki organizacyjne związków wyznaniowych i kościołów, posiadające siedzibę na obszarze działania LGD lub działające na obszarze LGD • Wkład własny – min. 30%, w tym 10% pracy własnej

13. Zakres działań dla rolników i przedsiębiorców (1) • usługi dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa; • usługi dla ludności; • sprzedaż hurtowa i detaliczna; • rzemiosło lub rękodzielnictwo; • roboty i usługi budowlane oraz instalacyjne; • usługi turystyczne oraz związane ze sportem, rekreacją i wypoczynkiem; • usługi transportowe; • usługi komunalne;

14. Zakres działań dla rolników i przedsiębiorców (2) • przetwórstwo produktów rolnych lub jadalnych produktów leśnych; • magazynowanie lub przechowywanie towarów; • wytwarzanie produktów energetycznych z biomasy; • rachunkowość, doradztwo lub usługi informatyczne.

15. Zakres działań z Odnowy Wsi (1) • budowa, przebudowa, remont lub wyposażenie obiektów: • pełniących funkcje publiczne, społeczno-kulturalne, rekreacyjne i sportowe, • służących promocji obszarów wiejskich, w tym propagowaniu i zachowaniu dziedzictwa historycznego, tradycji, sztuki oraz kultury, • kształtowanie obszaru przestrzeni publicznej; • budowa, remont lub przebudowa infrastruktury związanej z rozwojem funkcji turystycznych, sportowych lub społeczno-kulturalnych;

16. Zakres działań z Odnowy Wsi (2) • zakup obiektów charakterystycznych dla tradycji budownictwa w danym regionie, w tym budynków będących zabytkami, z przeznaczeniem na cele publiczne; • odnawianie, eksponowanie lub konserwacja lokalnych pomników historycznych, budynków będących zabytkami lub miejsc pamięci; • kultywowanie tradycji społeczności lokalnej oraz tradycyjnych zawodów.

17. Małe projekty (1) • podnoszenie świadomości mieszkańców wsi, w tym poprzez organizację szkoleń i innych przedsięwzięć o charakterze edukacyjnym i warsztatowym dla ludności z obszaru objętego LSR ; • podniesienia jakości życia ludności na obszarze działania LGD, w tym poprzez: • udostępnianie na potrzeby społeczności wiejskiej urządzeń i sprzętu komputerowego, w tym urządzeń i sprzętu umożliwiającego dostęp do Internetu; • organizację imprez kulturalnych, rekreacyjnych, sportowych na obszarze objętym działalnością LGD; • rozwój aktywności społeczności lokalnej, w tym poprzez: • promocję lokalnej twórczości ludowej, kulturalnej i artystycznej z wykorzystaniem lokalnego dziedzictwa kulturowego, historycznego oraz przyrodniczego; • kultywowanie miejscowych tradycji, obrzędów i zwyczajów; • kultywowanie tradycyjnych zawodów i rzemiosła;

18. Małe projekty (2) • rozwój agroturystyki i turystyki na obszarach wiejskich, w tym poprzez: • utworzenie lub zmodernizowanie bazy informacji turystycznej oraz stron WWW, przygotowanie i wydanie folderów i innych publikacji informacyjnych dla obszaru objętego Lokalną Strategią Rozwoju; • budowę/odbudowę małej infrastruktury turystycznej, w szczególności punktów widokowych, miejsc wypoczynkowych i biwakowych, tras narciarstwa biegowego i zjazdowego, tras rowerowych, ścieżek spacerowych, dydaktycznych; • zachowanie lub odtworzenie, zabezpieczenie i oznakowanie cennego dziedzictwa przyrodniczego i krajobrazowego ze szczególnym wskazaniem na obszary chronione w tym obszary objęte siecią Natura 2000;

19. Małe projekty (3) • zachowanie dziedzictwa kulturowego i historycznego, w tym poprzez: • prowadzenie badań, gromadzenie danych, odbudowa lub renowacja, zabezpieczanie, uporządkowanie i oznakowanie niewielkich obiektów kulturowych i historycznych ważnych lub charakterystycznych dla danej miejscowości; • odnawianie, uporządkowanie i oznakowanie prywatnych budynków i obiektów charakterystycznych dla budownictwa i krajobrazu danego regionu; • remont świetlic wiejskich i zakup ich wyposażenia; • rozwój lokalnej aktywności gospodarczej poprzez inicjowanie powstawania, rozwoju, przetwarzania, wprowadzenia na rynek oraz podnoszenia jakości produktów i usług bazujących na lokalnych zasobach, w tym naturalnych surowcach lub produktach rolnych i leśnych, oraz tradycyjnych sektorach gospodarki.

20. 4.2. Wdrażanie projektów współpracy • Projekty z partnerami z innych LGD: krajowe i międzynarodowe • Przynajmniej jeden spośród partnerów biorących udział w projekcie współpracy musi być Lokalną Grupą Działania wybraną w ramach realizacji założeń osi 4 PROW 2007-2013 i tylko koszty związane z uczestnictwem tego partnera w projekcie są kosztem kwalifikowalnym i mogą być pokryte ze środków osi Leader • Beneficjent – LGD, 100% finansowania

21. Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja • Zakres pomocy • badania nad obszarem objętym LSR; • informowanie o obszarze działania LGD oraz o LSR; • szkolenie kadr biorących udział we wdrażaniu LSR; • wydarzenia o charakterze promocyjnym związane z obszarem działania LGD; • szkolenie lokalnych liderów; • animowanie społeczności lokalnych; • Beneficjent – LGD; 100% dofinansowania • Koszty bieżące LGD – max. do 15% wartości wszystkich działań przeprowadzonych przez LGD w okresie realizacji LSR.

22. Opis systemu wdrożenia Osi 4 • Instytucja Zarządzająca:Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi • Wybór i nadzór nad LGD: Samorząd Województwa (SW) • Wybór projektów (operacji): LGD • Agencja P³atnicza:ARiMR

23. Wybór Lokalnej Grupy Działania (LGD) Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi - instytucja zarządzająca Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa- Agencja Płatnicza informacja o wyborze LGD Samorz¹d Wojewódzki - podmiot wdrażający weryfikacja wniosku oraz ocena LSR,lista rankingowa LGDLokalna Grupa Dzia³ania LSR Lokalna StrategiaRozwoju wnioski o wybór LGDwraz z załącznikami m.in.. LSR umowa o warunkachi sposoby realizacji LSR Lokalna Grupa Działania

24. Kryteria dostępu dla LGD (1) • Partnerstwo trójsektorowe składające się z sektora publicznego, prywatnego i pozarządowego. • Na poziomie decyzyjnym partnerstwa przynajmniej 50% stanowią partnerzy ekonomiczni i społeczni, jak równie¿ inni przedstawiciele społeczeñstwa obywatelskiego, w szczególności: przedsiębiorcy, rolnicy, kobiety wiejskie, młodzi ludzie oraz ich stowarzyszenia.

25. Kryteria dostępu dla LGD (2) 3. LGD przygotowuje Lokalną Strategię Rozwoju. 4. Obszar objęty strategią LGD jest spójny i obejmuje gminy wiejskie lub miejsko-wiejskie z wyłączeniem miast powyżej 20 tys. mieszkańców. Dla spójności obszaru objętego Strategią dopuszcza się włączenie gmin miejskich do 5 tys. mieszkańców 5. Musi przystąpić Gmina (uchwała Rady Gminy)

26. Kryteria dostępu dla LGD (3) 6. Obszar, na którym realizowana jest Strategia, liczy co najmniej 10 tys. i nie więcej niż 150 tys. mieszkańców. 7. Dopuszcza się możliwość działania wy³ącznie jednej LGD na danym obszarze. 8. LGD musi posiadać potencjał administracyjny do zarządzania środkami publicznymi i zapewnienia zadowalającego funkcjonowania partnerstwa.

27. Kryteria dostępu dla LGD (4) 9. Nowo utworzona LGD musi posiadaæ osobowoœæ prawną i przybrać formę stowarzyszeniazgodnie z zapisami ustawy z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. 10. Dotychczasowe LGD, które zakwalifikowały się do inicjatyw Leader II lub Leader + mogą ubiegać się o pomoc w nowym okresie programowania nie zmieniając formy prawnej, pod warunkiem spełnienia kryteriów dostępu i wyboru określonych w PROW 2007-2013 oraz warunków zawartych w ustawie z dnia 7 marca 2007, o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich.

28. Kryteria wyboru/oceny LGD • Na kryteria ogólne oceny LGD sk³ada się: • Ocena potencjału organizacyjno-administracyjnego LGD; • Ocena Lokalnej Strategii Rozwoju przygotowanej przez LGD. • Ocenia min. dwóch pracowników SW • LGD musi otrzymaæ 60% pkt. za ocenę potencjału i 50% pkt. za LSR • Decyduje Zarząd SW na podstawie listy rankingowej.

29. Ocena potencja³u organizacyjno- administracyjnego • Struktura LGD (liczba partnerów i ich reprezentatywność dla poszczególnych sektorów oraz znaczenie w środowisku lokalnym) • Zasady i procedury funkcjonowania LGD (przejrzystość, demokratyczność, jawność), w tym jasne kryteria wyboru zadañ - projektów (przedkładanych przez lokalnych beneficjentów) do finansowania. • Potencjał administracyjny LGD • Dotychczasowa działalność LGD • Dotychczasową działalność partnerów, w tym także działalność szkoleniowo – doradcza, na rzecz innych organizacji i instytucji publicznych

30. Ocena Strategii przygotowanej przez LGD • Zgodność strategii LGD z wymogami IZ. • Związek i spójność kierunków rozwoju z uwarunkowaniami. • Zintegrowany charakter • Szeroki udział partnerów i mieszkańców procesie przygotowywania i wdrażania. • Procedura wyboru projektów. • Innowacyjny charakter rozwiązań i działań. • Ocena budżetu. • Procedury monitoringu i aktualizacji.

31. Wybór projektów przez LGD LGD na podstawie umowy na realizację lokalnej strategii: • rozpowszechnia założenia zatwierdzonej LSR; • upowszechnia informacje o warunkach i zasadach udzielania pomocy na realizację projektów przedkładanych przez wnioskodawców, kryteriach wyboru projektów oraz sposobie naboru wniosków o pomoc; • ogłasza i prowadzi nabór wniosków o pomoc z obszaru działania LGD.

32. Finansowanie projektów w ramach osi3 PROW 2007-2013 informacja o zawarciu umowy Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa- Agencja P³atnicza Samorz¹d Wojewódzki - podmiot wdra¿aj¹cy wnioski o pomoc wybrane do finansowania wnioski o pomoc wybrane do finansowania w zależności od działań Organ decyzyjny LGD wybór wniosków do finansowania w ramach LSR LGDLokalna Grupa Dzia³ania LSR Lokalna StrategiaRozwoju LGD weryfikacja wniosku oraz ocena zgodnoœci ze LSR,sprawdzenie dostêpnoœci œrodków umowa o dofinansowanie projektu umowa o dofinansowanie projektu wniosek o pomoc Wnioskodawcaw ramach dzia³añ osi 3

33. Finansowanie ma³ych projektów w ramach realizacji LSR Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa- Agencja P³atnicza informacja o zawarciu umowy Samorz¹d Wojewódzki- podmiot wdra¿aj¹cy wnioski o pomoc wybrane do finansowania Organ decyzyjny LGD wybór wniosków do finansowania w ramach LSR, LGDLokalna Grupa Dzia³ania LSR Lokalna StrategiaRozwoju LGD weryfikacja wniosku oraz ocena zgodnoœci z kryteriami dostêpu i wyboru; sprawdzenie dostêpnoœci œrodków umowa o dofinansowanie projektu wniosek o pomoc Wnioskodawca w ramach tzw. ma³ych projektów Ma³e projekty - projekty przyczyniaj¹ce siê do poprawy jakoœci ¿ycia lub zró¿nicowania dzia³alnoœci gospodarczej na obszarze dzia³ania LGD, które nie kwalifikuj¹ siê do wsparcia w ramach dzia³añ osi 3 - Jakoœæ ¿ycia na obszarach wiejskich i ró¿nicowanie gospodarki wiejskiej;

34. Weryfikacje • Po każdym roku realizacji przez LGD Lokalnej Strategii Rozwoju, SW dokonuje weryfikacji (na podstawie złożonych wniosków o płatność i zgodności zrealizowanych działań z przedłożonym i zaakceptowanym Rocznym Planem Finansowym - RPF) realizacji przez LGD Lokalnej Strategii Rozwoju • Po 3 latach wdrażania SW dokona weryfikacji wydatkowania środków przez LGD i ich zgodności z Lokalną Strategią Rozwoju

35. Wysokość budżetu • Wg ilości mieszkańców – 148 zł /mieszk., z czego: • 116 zł na działanie 4.1 „Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju” , • 3zł na działanie „Wdrażanie projektów współpracy” • 29 zł na działanie 4.3 „Funkcjonowanie lokalnej grupy działania” • Max. 15% z wydatków na bieżące działanie , szkolenie i animację

36. Dziękuję za uwagę Krzysztof Kwatera Renata Bukowska LM Consulting Krzysztof Kwatera Tel. 0 601 97 82 87 e-mail: kwatera@onet.pl