MANİ

1. MANİ

2. MANİ Maniler tek dörtlükten oluşan ve kafiye düzeni değişik halk şiiri türlerine uymayan, bir bütünlük arz eden, içerdiği manayı veya mesajı bu dörtlük içinde tamamlayan genellikle yedi heceli bir halk şiiri türüdür.

3. Bu gün hava bulutlu Senin talihin kutlu Seni bir daha görsem Benim için ne mutlu Şiirin ölçüsü nedir? 7`li hece ölçüsü ile yazılmıştır Nazım birimi nedir? Nazım birimi 4`lüktür. Kafiye şeması nedir? Kafiye şeması a a b a`dır.

4. MANİNİN ÖZELLİKLERİ • Maniler çoğunlukla dört mısradan oluşurlar • Bu tür manilerde birinci, ikinci ve dördüncü mısralar birbiriyle kafiyeli, üçüncü mısra ise serbesttir. • Manilerde genellikle dizeler yedişer hecelidir; ancak bazı maniler dört, beş, sekiz, on bir hece ölçüsü ile yazılmıştır. • Uyak düzeni genellikle``a a b a``dır. • Manide anlatılmak istenen konu ve düşünce son iki dizededir. • Çoğu kez konu ve tema aşktır. Her türlü hayat hadiseleri vardır.

5. YAPISI BAKIMINDAN MANİ ÇEŞİTLERİ a) Klâsik mani(düz mani) b) Kesik mani (Cinaslı mani) c) Artık mani (Yedekli mani) d) Deyiş (Karşılıklı mani)

6. DÜZ MANİ Bu gün hava bulutlu Senin talihin kutlu Seni bir daha görsem Benim için ne mutlu *Dört dizeden oluşur Hece sayısı 7’dir Kafiye şeması a a b a şeklindedir. İlk iki dizesi doldurma dizelerdir.Asıl mana son iki dizede olur.

7. KESİK (CİNASLI) MANİ Bugün alYarim giymiş bugün alŞad edersen bugün etCan alırsan bugün al Almadan Kokun aldım almadan Bir de yüzün göreyim Tanrı canım almadan ÖZELLİKLERİ • Birinci dizenin hece sayısı yediden azdır. • Dizeleri cinaslı kafiye ile kurulur. • Kesik manilerde anlam birimi beyittir. • Kafiyeyi birinci dize oluşturur. • Her beyitin anlamca diğer beyitlerle bir ilgisi yoktur. • Aradan bir beyit çıkarılınca maninin yapısında ve anlamında bir bozukluk meydana gelmez.

8. ARTIK (YEDEKLİ) MANİ İlk bahara yaz derler Şirin söze naz derler Kime derdim söylesem Bu dert sana az derler Kendin ettin kendine Yana yana gez derler Ağlarım çağlar gibi Derdim var dağlar gibi Ciğerden yaralıyım Gülerim sağlar gibi Her gelen bir gül ister Sahipsiz bağlar gibi ÖZELLİKLERİ • Dört dizeli genel tipte olan maniye, aynı kafiyede başka dizeler eklenmesi ile söylenen manilerdir. • Artık manilerde genellikle cinaslı kafiye bulunmaz. • Birinci dizeleri de anlamlıdır.

9. DEYİŞ (KARŞILIKLI) MANİ Ağa- Adilem sen na-çarsın İnci mercan saçarsın Dünya deniz olunca Gülüm nere kaçarsın Adile- Ağam derim na-çarım İnci mercan saçarım Dünya deniz olunca Ben kuş olup uçarım ÖZELLİKLERİ • İki kişinin karşılıklı olarak söyledikleri manilerdir. • Sorulu cevaplı biçimde düzenlenir.

10. KONUSU BAKIMINDAN MANİ ÇEŞİTLERİ • Niyet-Fal-Yorum manileri • Sevda manileri • İş manileri • Bekçi ve Davulcu (Ramazan) manileri • Mektup manileri • İstanbul sokaklarında satıcıların söyledikleri maniler • İstanbul meydan kahvelerinin cinaslı manileri • Düğün manileri • Saya manileri

11. NİYET-FAL-YORUM MANİLERİ Bu gün hava bulutlu Senin talihin kutlu Seni bir daha görsem Benim için ne mutlu Başörtümün gülleri Yana bakıyor yana Ahi ret senin sevdiğin Bana bakıyor bana ÖZELLİKLERİ • Hıdırellez, bahar bayramı ve kış geceleri yapılan sohbet toplantılarında söylenir. • İyi ve kötü yorumlara açıktır. • Kişilerin her biri adına niyet tutularak söylenir. • Daha çok genç kızlar tarafından düzenlendiği için niyetlerin gönül işleri ile de ilgisi vardır.

12. SEVDA MANİLERİ Erkek Gökte yıldız bir sıra Sarılmış mor mintana Benim gibi kul gerek Senin gibi sultana Kız Gökte yıldız bir sıra Sırma ördüm mintana Senin gibi er lazım Benim gibi sultana ÖZELLİKLERİ • Anadolu`nun bazı yerlerinde bahar ve Hıdırellez törenlerinde oğlanlarla kızlar karşılıklı olarak söylerler.

13. İŞ MANİLERİ Ben bir evler yaptırdım Rengi akşam güneşi Yeter dalga geçtiğimiz Ciddi yapalım işi Bu gün ayın beşidir Entarisi yeşildir Yeşil entarili oğlan Ne vakit olsa iştedir ÖZELLİKLERİ • Köy ve kasabalarda kışlık hazırlık işlerinde imece usulü çalışan kişiler arasında söylenir.

14. BEKÇİ VE DAVULCU (RAMAZAN) MANİLERİ Ne uyursun uyursun Bu uykudan ne bulursun Al abdesti kıl namazı Cennet-i alayı bulursun Besmeleyle çıktım yola Selam verdim sağa sola A benim devletli beyim Vakti şerifler hayrola ÖZELLİKLERİ • Ramazan Bayramı`nın birinci gününden itibaren davulcu yanındaki yardımcısıyla birlikte ev ev dolaşarak söylenen manilerdir.

15. MEKTUP MANİLERİ Mektup yazdım karadan Dağlar kalksın aradan Ayrılık pek çok gitti Kavuştursun yaradan Mektup yazdım sarı kağıt Ağlarım her saat Sen orada ben burada Nasıl durayım rahat ÖZELLİKLERİ • Gurbet, hasret, kavuşma, mahpusluk, ayrılık durumlarında birbirinden uzak kalanların birbirlerine yazdıkları mektup manileridir.

16. İSTANBUL MEYDAN KAHVELERİNİN CİNASLI MANİLERİ Maniciyim manici Deryada gemiciyim Mezarda toprak olsam Yar ile davacıyım Mani mani başlamam Ben bekarı taşlamam Olur olmaz adamla Ben maniye başlamam ÖZELLİKLERİ • Eski İstanbul`daki meydan kahvehanelerinde, külhanbeyi şairlerinin söyledikleri manilerdir.

17. DÜĞÜN MANİLERİ Sular akar harıl harıl N`olur Evimizin önü marul Anam gel bir daha Kızım diye sarıl bana Ocağımızın taşı kara Yüreğimin başı kara Sabahleyin kalk da anam Kızım diye beni ara ÖZELLİKLERİ • Düğünlerde, derneklerde, kına gecelerinde söylenirler

18. SAYA MANİLERİ Koyunlu evler gördüm Kurulu yaya benzer Koyunsuz evler gördüm Kurulmuş çaya benzer ÖZELLİKLERİ • Sürülerle haşır neşir olan çobanlar, belirli günlerde, sürü sahiplerindenbahşiş toplamak için düzenledikleri özeltörenlerde söylerler.

19. HAZIRLAYANLAR ENGİN ÖZBEK** MAHMUT BEŞİKÇİ DENETLEYEN EMİNE GÜL Türk Dili ve Ed.Öğrt.