PROTOKOL YÖNETİMİ KAMUSAL YAŞAMDA PROTOKOL VE SOSYAL DAVRANIŞ KURALLARI Erkan ÇETİNTAŞ

1. PROTOKOL YÖNETİMİ KAMUSAL YAŞAMDA PROTOKOL VE SOSYAL DAVRANIŞ KURALLARI Erkan ÇETİNTAŞ www.erkancetintas.com

2. YAŞAM ALANIMIZ ÖZEL ALAN KAMUSAL ALAN SOSYAL ALAN

3. PROTOKOLDE RESMÎ ORTAM VE ALANLAR (KAMUSAL ALAN) • MAKAM ODASI • MAKAM ARABASI • TOPLANTI • TÖREN • RESMİ DAVET VE ZİYAFET BU BEŞ ALANDA RESMİ PROTOKOL KURALLARI GÜNLÜK ÇALIŞMA ORTAMINDA SOSYAL PROTOKOL KURALLARI (SAYGI VE NEZAKET KURALLARI) UYGULANIR.

4. PROTOKOLÜ BİLMEK ÜSTÜNLÜKTÜR. TÜRKİYE’DE PROTOKOLÜ İYİ BİLEN: • DİPLOMATLAR • SUBAYLAR • KAYMAKAMLAR/VALİLER • HANIMLAR HER ZAMAN ÖNDE VE ÜSTÜNDÜR.

5. PROTOKOLDE ÜÇ KİŞİ ÇOK ÖNEMLİDİR. PROTOKOL KURALLARI; KAMUSAL VE SOSYAL YAŞAMDA BU ÜÇ KİŞİ İLE OLAN TÜM İŞ VE İLİŞKİLERDE TAM OLARAK UYGULANIR: • YÖNETİCİLER (makam sahipleri) • KONUKLAR • HANIMLAR .

6. PROTOKOL ÖNEMLİDİR: • KILIK-KIYAFETTE (GİYİM VE DIŞ GÖRÜNÜMDE) • İLK KARŞILAŞMADA VE İLK TANIŞMADA • İLK ZİYARETTE VE İLK GÖRÜŞMEDE • YÖNETSEL VE SOSYAL DAVRANIŞLARDA (HİTAP SELÂM TAKDİM KONUŞMA OTURMA DURMA ÇİÇEK ALMA-SUNMA TEŞEKKÜR) • BAŞVURULARDA VE MÜLAKATLARDA • MAKAM ODALARINDA • TOPLANTILARDA VE BRİFİNGLERDE • TÖRENLERDE VE TÖRENSEL ETKİNLİKLERDE • TOPLANTI VE TÖRENLERDEKİ KONUŞMALARDA • DAVET VE ZİYAFETLERDE (RESEPSİYON KOKTEYL VE RESMİ YEMEKLERDE) • ÜSTLERLE İLİŞKİLERDE VE GÖRÜŞMELERDE • HANIMLARLA KONUKLARLA VE YABANCILARLA İLİŞKİLERDE • RESMİ VE ÖZEL OTOMOBİLLERDE • ULUSAL VE KURUMSAL BAYRAKLARDA • RESMİ YAZIŞMALARDA VE İMZALARDA • GÖREVE BAŞLAMA VE GÖREVDEN AYRILMADA • KONUKLARI VE ÜSTLERİ KARŞILAMA AĞIRLAMA VE UĞURLAMADA

7. PROTOKOL KAMUSAL YAŞAMDA: • Törenlerde ve törensel etkinliklerde • Resmî ilişkilerde ve görüşmelerde • Resmî yazışmalarda • Toplantılarda • Kabul ve ziyaretlerde • Davet ve ziyafetlerde yöntem ve biçim yönünden uyulması ve uygulanması gereken davranışsal kurallar bütünüdür.

8. PROTOKOLÜN KULLANILDIĞI ALANLAR VE ANLAMLARI 1. Törendüzen (Tören kuralları) 2. Sıradüzen (Önde ve önce gelme sırası) 3. Devlet erkânı, devlet ricali ve protokole dâhil önemli şahsiyetler 4. Protokole dâhil zevata ayrılan yer 5. Biçimsel davranış (Resmî saygı ve nezaket) kuralları 6. Anlaşma Belgesi (Ek Protokol, Koalisyon Protokolü, Sınır Protokolü, Yardım Protokolü vb.)

9. PROTOKOL; UYGUN OLMAKTIR: UYGUN GİYİNMEK UYGUN KONUŞMAK UYGUN DAVRANMAK

10. PROTOKOL, BİÇİMSEL GÖSTERİŞTİR. BAŞARININ %80 ‘İ DE GÖSTERİŞTİR.

11. RESMİ İLİŞKİLERDE PROTOKOL KURALLARINA UYMAK RESMİ İŞLERİ OLUMLU ETKİLER

12. BİR KİŞİYE YA DA KURUMA GEREKENDEN FAZLA ÖNEM VE DEĞER VERMEK YA DA GEREKEN ÖNEMİ VE DEĞERİ VERMEMEK KİŞİNİN YA DA KURUMUN KENDİ İTİBARINI DÜŞÜRÜR.

13. PROTOKOL ULUSAL VE KURUMSAL TEMSİLDİR DEVLETİ VE KURUMU İYİ TEMSİL ETMEK PROTOKOLE TAM UYMAKTIR

14. PROTOKOLDE: • HER KIYAFETİN • HER SÖZÜN • HER DAVRANIŞIN • HER YERİN (MEKANIN) • HER EŞYANIN • HER HİZMETİN • HER İKRAMIN • HER HEDİYENİN BİR ANLAMI VE YORUMU VARDIR.

15. İYİ BİR İDARECİNİN; • KALEMİ • KELAMI • LİBASI • İMZASI İYİ OLMALIDIR.

16. PROTOKOL TÜRLERİ • ULUSLARARASI PROTOKOL • DİPLOMATİK PROTOKOL • SARAY PROTOKOLÜ • DEVLET PROTOKOLÜ • SİYASÎ PROTOKOL • ASKERÎ PROTOKOL • MÜLKÎ PROTOKOL • KAMUSAL PROTOKOL (SİVİL PROTOKOL) • ADLÎ PROTOKOL • AKADEMİK PROTOKOL • DİNÎ PROTOKOL • SPOR PROTOKOLÜ • SOSYAL PROTOKOL

17. PROTOKOL İLKELERİ • SAYGI VE NEZAKET • ÖNEM VE DEĞER VERME (İTİBAR) • ÖNDEGELME • ÖNCEGELME (KIDEM) • PROTOKOLSÜZ SIRALAMA ALFABETİKTİR • KURUMU TEMSİL ESASTIR • İLETİŞİMDE İLİŞKİLERDE GÖRÜŞMELERDE VE YAZIŞMALARDA DÜZEY EŞİTLİĞİ VE DENKLİK ESASTIR • EŞDÜZEYDEKİ DAVRANIŞLARDA İŞLEM VE EYLEMLERDE KARŞILIKLILIK ESASTIR

18. 9. TÜRK BAYRAĞINI, RESMİ KONUĞU VE ÜST’Ü SAĞA ALMAK ESASTIR. 10. KARŞILAMADA ÜSTLER BAŞTA; UĞURLAMADA SONDA DURUR. 11. YÜRÜYÜŞ VEYA OTURMA DÜZENİNDE KATILANLARIN SAYISI : • TEK İSE, 1 NUMARA ORTADADIR: 4 – 2 – 1 – 3 – 5 • ÇİFT İSE, 1 NUMARA SAĞ BAŞTADIR: 1 – 2 – 3 - 4 12. TOPLANTI VE TÖRENLERDE KONUŞMA SIRASI İSE ASTTAN ÜST’EDİR 13. PROTOKOLDE ÜST’Ü, HANIMI VE KONUĞU KORUMAK, KOLLAMAK VE SAYMAK ESASTIR.

19. HİTAPLAR VE TANIŞMA -Sayın (isim) Emniyet Genel Müdürü SayınGökhan AYDINER (Sayın kelimesi isime bitişiktir) -Üst ve bayanla güneş gözlüğüyle konuşulmaz. -Bayan yerine mutlaka "Hanımefendi" denilmelidir. -Genel Müdür Yardımcısına normalde "Genel Müdürüm" denilir. Ancak Genel Müdürün yanında "Sayın Müdürüm" denilmelidir. -Emniyet Eski Genel Müdürlerimizden, "Eski" başa alınmaz. - Ast, üste takdim edilir. Yani muhatap üsttür. -Diğer zamanlarda muhatap bayandır. Yani erkek bayana takdim edilir. -Genç yaşlıya, tek kişi gruba, yeni gelen mevcut olanlara takdim edilir.

20. MAKAMDA DAVRANIŞ-Buyur edilen koltuktur. -Söylenmemişse sırtı duvara gelen koltuktur. -Makama girerken mutlaka ajanda ve kalemle girilmelidir. -Üst veya eş düzey birisi geldiğinde makamda oturulmamalı. Misafir koltuğunda oturmalı. -Üste teşekkür edilmez "Sağolun" denir. -Makama evrak sunulurken yanına gidilmez. Karşıdan nezaketle verilir. -Ziyaret en fazla 20 dakikadır.

21. ELBİSE-Protokolde koyu renk takım elbiselerdir. Lacivert ve siyah tonları. (Kahverengi arazi rengidir. Resmiyeti azaltır.) -3 düğmeli cekette, alttaki düğmenin açık bırakılması daha uygun olur. -Gömlek beyaz olmalıdır. Açık mavi tonları da olabilir. -Gömlek tek renk ise kravat çizgili olabilir. Gömlek çizgili ise tek renk kravat takılmalıdır. - Takım elbiseyle ince çerçeveli, spor kıyafetlerle kalın çerçeveli güneş gözlüğü kullanılmalıdır. -Manşetli gömlekler özellikle yemeksiz toplantılarda daha iyidir.

22. -Kravatın boyu, kemer tokasını kapatacak şekilde olmalıdır. - Ayakkabı siyah ve bağcıklı olmalıdır. - Ucunun sivri olması zarafeti arttırır. -İçinin ve dışının deri olması faydalıdır. -Çorap siyah renklidir. -Ayakkabı, çanta ve kemer aynı renkte olmalıdır. Saat kordonunda aynı olması iyi olur. -Davetiyenin altına kıyafet konusu yazılabilir. -Süs mendilinde renk sınırlaması yoktur.

23. TELEFON -Alo diye telefon açılması manalı değildir. -Telefonu açan kendini tanıtmalı. -Üstlerde kendini tanıtmalı. -"Ben sana dönerim" denmemeli. (Sizi sonra arayacağım denmelidir) -09:00 – 22:00 saatleri arası ev telefonu aranabilir. Cumartesi öğlene kadar, Pazar günü tam gün aranmaz. -İsmimize gelen e-mail'e ve telefon mesajlarına mutlaka cevap yazılmalıdır.

24. KADIN- ERKEK-Erkek daima yardımcı pozisyonundadır. -Ast-üst ilişkisinin olduğu yerde bayan-erkek ayırımı olmaz. Ast-üstlük geçerli olur. -Asansörden inişte kapıya yakın olan önce çıkar. Kural budur. -Merdivenden çıkarken önce bayan çıkar, inerken ise erkek önde olmalıdır. -Üst, Konuk ve Hanım daima sağdadır. -Üniformalı iken hanım solda yürümelidir. -Gelin solda, Damat sağda olmalıdır.

25. -Yemekten kalkma teklifi önce bayandan gelmelidir. -Siparişler erkek tarafından verilmelidir. -Kadını; giyimi, evi ve yemeği temsil eder. -Erkeği; arabası, ayakkabısı ve eşi temsil eder denir. -Tanıştırılan kişilerin özellikleri söylenmelidir. - Önce elini üst uzatır, sonra ast uzatır. -Bir bayan elini uzatmadıkça erkek elini uzatmamalı. Hanımlar elini uzatmak zorunda değildir, başı ile selam verebilir. -İsmini unuttuğumuz insana soyadını sorarsak ismini de söyler.

26. TOPLANTI PROTOKOLÜ: TOPLANTILARDA OTURMA DÜZENLERİ TEK BAŞKANLI VE TEK TARAFLI TOPLANTI DÜZENİ: BAŞKAN 2 4 6 8 10 1 3 5 7 9

27. EŞBAŞKANLI VE ÇİFT TARAFLI TOPLANTI DÜZENİ 5 3 Eşbaşkan 1 2 4 4 2 1Eşbaşkan 3 5

28. İKİ BAŞKANLI TEK TARAFLI TOPLANTI DÜZENİ 1. Bşk. 2.Bşk. 1 3 5 7 9 11 13 2 4 6 8 10 12 14

29. TEK BAŞKANLI ÇOK TARAFLI TOPLANTI DÜZENİ Başkan 1 3 5 7 9 11 2 4 6 8 10 12 13 15 14

30. BAŞKANSIZ YA DA PROTOKOLSÜZ EŞDÜZEY TOPLANTI DÜZENİ

31. GENEL TOPLANTI DÜZENİ Başkan 11 – 9 – 7 - 5 – 3 – 1 – 2 – 4 – 6 – 8 - 10

32. BAŞKANLIK YÖNETİM DÜZENİ 1 – 2 2 -1 -3 4-2-1-3-5 4-2-1-3

33. TAŞIT PROTOKOLÜ: TAŞITLARDA OTURMA DÜZENLERİ Ş: Şoför KSMT: Koruma, Sekreter (Özel Kalem), Mihmandar, Tercüman 1. Makam Otomobilinde Oturma Düzeni: 2. Resmî Taşıtlarda Oturma Düzeni: 3. Otomobili Sahibinin Kullandığı Özel Taşıtlarda Oturma Düzeni: 4. Taksilerde Oturma Düzeni:

34. TÖREN PROTOKOLÜ KAMU KURULUŞLARINDA YAPILAN TÖREN VE MERASİMLER: • ULUSAL VE RESMÎ BAYRAMLAR VE TÖRENLER • ANITLARA ÇELENK SUNMA TÖRENLERİ • YILBAŞI KUTLAMALARI • DİNİ BAYRAMLAR VE MERASİMLER • CENAZE MERASİMLERİ • GÖREV DEVİR-TESLİM MERASİMLERİ • İMZA TÖRENLERİ • KARŞILAMA VE UĞURLAMA MERASİMLERİ • KURUMSAL ETKİNLİK TÖRENLERİ (TEMEL ATMA, AÇILIŞ, ANMA, KUTLAMA VB.)

35. TÖREN DAVETİYESİ (ÖRNEK)

36. TÖRENLERDE OTURMA DÜZENLERİ • 9 - 7 - 5 - 3 - 1 - 2 - 4 - 6 – 8 • 8 - 6 - 4 - 21 - 3 - 5 – 7 • 11 – 10 – 95 – 3 – 1 – 2 – 46 – 7 – 8 Oturma düzeninde ön sıra daima protokole ayrılır. 1. sıraya törene katılacak zevatın unvanları bir kâğıda yazılarak koltuklara iliştirilir. 2. ve 3. sıra koltuklara “protokol” yazmak yeterlidir. Protokol dışındaki konukların ve katılanların yerlerini belirtmek için, tribündeki ya da salondaki sıraların yanlarına “Konuklar”, “Öğretim Üyeleri”, “Birim Başkanları”, “Müdürler”, “Personel”, “Öğrenciler”, “Basın” vb. yazılı tabelâlar konmalıdır.

37. KONUK PROTOKOLÜ • KONUKLAR: • Onur Konuğu • Yabancı Konuk • Üst Konuk • Konuk (Eşkonuk) • Ziyaretçi • KONUKLARIN KARŞILANMASI VE UĞURLANMASI

38. KONUK AĞIRLAMA PROGRAMI • Karşılama • Otele veya konukevine yerleşme • Konuğun evsahibi yöneticiyi ziyareti • Konuk ile resmî görüşme veya toplantı • Yemek • Dinlenme • İlgili kişi ve kuruluşları ziyaret • Gezi, gösteri, dinleti vb. • Serbest (alışveriş, özel iş vb.) • Uğurlama • yer ve saatleriyle belirlenir.

39. TÜRKİYE VE ORTA DOĞU AMME İDARESİ ENSTİTÜSÜ GENEL MÜDÜRÜ PROF. DR. VE BAYAN TURGAY ERGUN Bay ve Bayan Nihat AYTÜRK’ü Kamu Yönetimi Ulusal Kongresi Münasebetiyle Verecekleri Kokteyle Davet Etmekten Onur Duyarlar. Yer : Devlet Konukevi Mazeret için: 231 73 60 Tarih: 26 Mayıs 1999, Saat 19.30-21.30 DAVET VE ZİYAFET PROTOKOLÜ Davetiye Örnekleri

40. (Kurum Amblemi) Vali Emniyet Genel Müdürü ve Bayan Necati BİLİCAN Türk Polis Teşkilâtı’nın 153. Kuruluş Yıldönümü münasebetiyle 16 Nisan 1998 Perşembe günü 18.00-20.00 saatleri arasında Dikmen Polisevi’nde verecekleri resepsiyonu eşinizle birlikte teşriflerinizi dilerler. Kıyafet: Koyu renk elbise L.C.V.: 418 79 72

41. YEMEK ZİYAFETLERİNDE MASA VE OTURMA DÜZENLERİ • ES : Evsahibi OKE : Onur Konuğu Erkek KH : Konuk Hanım • ESİ : Evsahibesi OKH : Onur Konuğu Hanım KE : Konuk Erkek • 12 kişilik, onur konuğu olan ve yalnız erkeklerin davetli olduğu uzun masada oturma düzeni: • 9 5 1 Evsahibi 3 7 11 Pencere 12 8 4Onur Konuğu 2 6 10

42. 8-14 Kişilik Orta Merkezli Uzun Masa Oturma Düzeni • 3.KH 1.KH ES 2.KH 4.KE Pencere 4.KH 2.KE ESİ1.KE 3.KH

44. 18-32 Kişilik Orta Merkezli U Masa Oturma Düzeni • 2.KH 1.KEESİOKEES OKH 2.KE 3.KH E H E H E E H E H E

45. Küçük Baş Masa Merkezli Kalabalık Grup Yuvarlak Masa Oturma Düzeni: ES OKE OKH ESİ

46. MASADA SERVİS TAKIMI VE DÜZENİ Soldan itibaren: Tereyağı/ekmek tabağı ve bıçağı (veya salata tabağı). Antre (veya balık) çatalı, esas yemek çatalı, salata çatalı. Esas yemek tabağı (servis tabağı), tabak içinde peçete ve üstünde masa yer kartı (özel yemekte peçete çatalların solunda yer alır). Esas yemek (et) bıçağı, balık bıçağı ve çorba kaşığı. Çorba kaşığı ucunda beyaz ve kırmızı şarap kadehleri; bunların sol ilerisinde de ayaklı su bardağı. Servis tabağı önünde tatlı çatal veya kaşığı. (Resmî yemekte, tatlı veya meyve takımı ayrıca servis edilir).

47. TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLET PROTOKOL LİSTESİ • Cumhurbaşkanı • TBMM Başkanı • Başbakan • Genelkurmay Başkanı • Ana Muhalefet Partisi Başkanı • Eski Cumhurbaşkanları • Anayasa Mahkemesi Başkanı • Yargıtay Birinci Başkanı • Danıştay Başkanı • Bakanlar Kurulu Üyeleri • Kuvvet Komutanları • Orgeneraller ve Oramiraller • YÖK Başkanı • TBMM Başkan Vekilleri • TBMM’de Grubu Bulunan Siyasi Partilerin Genel Başkanları • TBMM Kâtip Üyeleri ve İdare Amirleri • TBMM’de temsil Edilen Siyasî Partilerin Genel Başkanları • TBMM Siyasi Partiler Grup Başkanları ve Başkan Vekilleri • TBMM’de Grubu Bulunan Siyasi Partilerin Genel Başkan Yardımcıları • TBMM’de Grubu Bulunan Siyasi Partilerin Genel Sekreterleri • TBMM Üyeleri • Sayıştay Başkanı • Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı • Danıştay Başsavcısı • Anayasa Mahkemesi Başkan Vekili • Uyuşmazlık Mahkemesi Başkanı • Anayasa Mahkemesi Üyeleri • Yargıtay Birinci Başkan Vekilleri • Danıştay Başkan Vekilleri • Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Başkan Vekili • Yargıtay Cumhuriyet Başsavcı Vekili • Yüksek Seçim Kurulu Başkanı • Yüksek Hakem Kurulu Başkanı • Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri • Başbakanlık Müsteşarı • Devlet Denetleme Kurulu Başkanı • Ankara Valisi • Yükseköğretim Kurulu Üyeleri • Ankara’daki Üniversitelerin Rektörleri

48. 40. Ankara Garnizon Komutanı 41. Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı 42. Korgeneraller/Koramiraller 43. Bakanlık Müsteşarları, Başbakanlığa ve Bakanlıklara Bağlı Müsteşarlar 44. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Başkanı 45. Radyo -Televizyon Yüksek Kurulu Başkanı 46. Türkiye Bilimler Akademisi Başkanı 47. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Başkanı 48. Rekabet Kurumu Başkanı 49. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanı 50. Sermaye Piyasası Kurulu Başkanı 51. TBMM Genel Sekreteri 52. Diyanet İşleri Başkanı 53. Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreter Yardımcıları 54. Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu Başkanı 55. Tümgeneraller / Tümamiraller 56. Başbakanlık ve Bakanlıklar Müsteşar Yardımcıları 57. Yargıtay Daire Başkanları ve Üyeleri 58. Danıştay Daire Başkanları ve Üyeleri 59. Sayıştay Daire Başkanları ve Üyeleri 60. Başbakanlık Devlet Personel Başkanı 61. Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanı 62. TÜBİTAK Başkanı 63. Ankara’daki Üniversitelerin Rektör Yardımcıları 64. Yüksek Seçim Kurulu Üyeleri 65. Merkezde Görevli Türk Büyükelçileri 66. Merkezde Görevli Valiler 67. Devlet Denetleme Kurulu Üyeleri 68. Tuğgeneraller / Tuğamiraller 69. Yüksek Denetleme Kurulu Üyeleri 70. YÖK Genel Sekreteri 71. Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanı 72. Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürü 73. Anadolu Ajansı Genel Müdürü 74. TRT Genel Müdürü 75. Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürü 76. Vakıflar Genel Müdürü 77. Tapu ve Kadastro Genel Müdürü 78. Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Genel Müdürü 79. Başbakanlık ve Bakanlıklar Genel Müdürleri 80. Ankara’daki Fakültelerin Dekanları ve Yardımcıları 81. Ankara’daki Kamu Kuruluşu Niteliğindeki Meslek Kuruluşlarının Başkanları 82. Sivil ve Askerî Dernek Başkanları (THK, Kızılay vb).

49. SABIRLA DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM. erkancetintas@hotmail.com www.erkancetintas.com