ISTRAŽIMO BIODIVERZITET

1. ISTRAŽIMO BIODIVERZITET

2. Biodiverzitet • Sveukupna varijabilnost života na Zemlji • Raznolikost, različitost i promenljivost živih organizmima i ekoloških kompleksa u kojima oni postoje. • Sveukupnost gena,vrsta iekosistema na Zemlji Biodiverzitet se realizuje kroz 3 osnovna, međusobno uslovljena i biološki neraskidiva nivoa: • genetički • specijski • ekosistemski

3. Genetički diverzitet • Ukupan broj i raznovrsnost gena sadržanih u svim pojedinačnim jedinkama i pojedinačnim vrstama - gradivni bokovi života na planeti - smanjena genetičke varijabilnosti može usloviti nedostatak sposobnosti da se vrsta prilagodi promenama u životnoj sredini Genetski diverzitet se nalazi svuda: raznovrsnost pesama i boja perja kod ptica, boje ljušture puževa...

4. Specijski diverzitet • Ukan broj organskih vrsta na Zemlji, od nastanka života na planeti do danas. - 1.750 000 – 2.000 000 vrsta opisano • procenjujese da postoji između 5 i 13, a po nekima čak i 80 miliona vrsta.

5. Ekosistemski diverzitet Ukupna raznovrsnost staništa (biotopa) i životnih zajednica (biocenoza), kao i ekoloških procesa kojima se ostvaruje funkcionalnost ekosistema.

6. Biološka raznovrsnost je evolutivni odgovor na neprestanu promenljivost uslovasredine Ravnoteža u biosferi se održava zahvaljujući raznovrsnosti živogasveta

7. Zašto je biodiverzitet u krizi? • trenutna stopa izumiranja između 1 000 i 10 000 puta veća nego sto bi bila prirodna! • dnevno nestane oko 100 vrsta • Svake godine nestane 6 miliona ha prašuma. • 35% mangrova vegetacije je uništeno u poslednjih 20 godina • 70% svih koralnih grebena je ugroženo ili je već uništeno • Od 59.507 vrsta,za koliko je do sada urađena procena,19.265 je u opasnosti da zauvek nestane. • Od 5.494 vrste sisara78 vsta je zauvek nestalo , a191vrsta je krajnje ugrožena • 1.910 od 6.312 vrsta vodozemaca je u opasnosti od nestajanja, čineći ih najugroženijim taksonom • Ugroženo je 25-35% ukupne kičmenjačke faune i 12,5% ukupne svetske vaskularne flore

8. Faktori ugrožavanja biodiverziteta 1. Gubitak i degradacija staništa - poljoprivreda - šumsrstvo - urbanizacija i izgradnja infrastrukture - rudarsto - turizam ekspanzivnog tipa

9. 2. Nekontrolisana introdukcija alohtonih vrsta Reynoutria japonica Ailanthus altissima- kiselo drvo Limantria dispar (gubar)

10. 3. Prekomerna eksploatacija prirodnih resursa - lov i ribolov - nedozvoljena trgovina divljim vrstama - medicina 4. Zagađivanje vazduha, vode i zemljišta - poljoprivreda (pesticidi) - industrija (gasovi, čestice, otpadne vode) - saobraćaj (izduvni gasovi)

11. Zbog čega je važno očuvati biodiverzitet? • Estetsko/rekreativni razlozi • Amerikanci potroše preko 59 biliona dolara godišnje na putovanja, opremu i hranu pri rekreaciji. • koale godišnje doprinose sa 750 miliona dolara australijskom turizmu. Medicinski razlozi • tradicionalna i savremena medicina koristi više od 70.000 biljnih vrsta • farmaceutska industrija zaradi preko 40 biliona dolara godišnje. • Poljoprivredni razlozi • od oko 50.000 jestivih vrsta biljaka u ishrani se koristi 5.000 ( 20 vrsta žitarica čini 90%)

12. Zbog čega je važno očuvati biodiverzitet? Ekološki razlozi • Gubitak samo 1 biljne vrste možeda bude okidač za gubitak do 30 drugih biljnih i životinjskih vrsta. Klimatske promene • Šume, vlažna staništa, kao i marinski ekosistemi značajno doprinose • ublažavanju klimatskih promena zahvaljujući sposobnosti apsorpcije i • skladištenja ugljnika.

13. Zaštita biodiverziteta • Administrativno-pravna (normativna) zaštita • Konvencija o biološkoj raznovrsnosti – Rio Dekleracija (Rio de Ženerio, 1992.); • Međunarodna konvencija o zaštiti ptica (Pariz, 1950.); • Konvencija o ribolovu i očuvanju živih (bioloških) resursa otvorenih mora (Ženeva, 1958.); • Konvencija o močvarnim područjima od međunarodnog značaja, naročito kao staništa ptica močvarica - Ramsarska konvencija (Ramsar, 1971.); • Konvencija o zaštiti svetske kulturne i prirodne baštine (Pariz, 1972.); • Konvencija o međunarodnoj trgovini ugroženim vrstama divlje faune i flore – CITES konvencija (Vašington, 1973.); • Konvencija o zaštiti marinske životne sredine i obalnog regiona Mediterana (Barselona, 1976.); • Konvencija o očuvanlu migratornih vrsta divljih životinja – Bonska konvencija (Bon, 1979.); • Konvencija o očuvanju evropske divljači i prirodnih staništa – Bernska konvencija (Bern, 1979.); • Svetska povelja o prirodi (Njujork, 1982.); • Panevropska strateija zaštite predeone i biološke raznovrsnosti (Sofija, 1995.);

14. Praktične mere zaštite • In-situ zaštita - održavanje i oporavak populacija i vrsta na njihovim prirodnim staništima reintrodukcije i translokacije ”Reintrodukcija dabra u Srbiji” “Povećanje vijabilnosti i oporavak populacije mrkog medveda Ursus arctos u severoistočnoj Srbiji”

15. Ex-situ zaštita - čuvanje, gajenje i razmnožavanje vsta izvan njihovih prirodnih staništa. in vitro konzervacija botaničke bašte 80000 biljnih vrsta banke gena 4,6 miliona uzoraka biljne germplazme zoološki vrtovi 10000 vrsta krioprezervacija

16. “Reprodukcija bele kanje Neophron percnopterus exsitus“ „Mikropropagacija, reintrodukcija i plantažno gajenje ugrožene, endemske i potencijalno lekovite biljne vrste Nepeta rtanjensis“

17. Crvene knjige i crvene liste flore i faune Crvenа listа Međunаrodne unije zа zаštitu prirode (IUCN) je nаjpoznаtijisvetski spisаk ugroženih vrstа i podvrsta. Prema IUCN kriterijumima za procenu ugroženostisvi procenjeni tаksoni svrstаvаju se u jednu od 9 kаtegorijа: - EXTINCT (EX) – Isčezla - EXTINCT IN THE WILD (EW) - Isčezla u prirodi - CRITICALLY ENDANGERED (CR) - Krajnjeugrožena - ENDANGERED (EN) – Ugrožena - VULNERABLE (VU) – Ranjiva - NEAR THREATENED (NT) – Skorougrožena - LEAST CONCERN (LC) – Poslednjabriga - DATA DEFICIENT (DD) – Nedovoljnopodataka - NOT EVALUATED (NE) – Neocenjena • Edukacije i prezentacije

18. Biodiversity Hotspots“Vruće tačke” biodiverziteta

19. Myers prvi uvodi pojam vrućih tačaka 1988. godine - Biološki najbogatija područja na Zemlji

20. Conservation International kriterijumi za dobijanje statusa ‚‚vruća tačka biodiverziteta”: • Stepen endemičnosti flore (najmanje 1500 vrsta) • Stepen degradacije staništa (najmanje 70%)

21. 34 vruće tačke – 2.3% planete • preko 50% endemičnih biljnih (150 000 vrsta) i 42% endemičnih terestričnihvrsta kičmenjaka

22. Endemični kičmenjaci ukupno 22022 vrste kičmenjaka (77% od ukupnog svetsko broja vrsta). 11980 endemičnih vrstaterestričnih kičmenjaka preko 3400 endemičnih slatkovodnih vrsta ribe

23. Madagaskar i ostrva u Indijskom okeanu 81% endemičnih vrsta. • Novi Zeland (72%), Karibi (61%), Polinezija i Mikronezija (60%). Endemizam je naročito izražen na ostrvima

24. Veličina preostalog staništa 34 vruće tačke biodiverziteta nekada su zauzimale ukupnu površinu od 23.490101 km², odnosno 15.7% ukupne površine kopna planete.Ova površina odgovara veličini Rusije i Australije zajedno. Veličina staništa je danas smanjena za 86% zauzimajući površinu od 3.379246 km² ili 2.3% od ukupne površine kopna planete.

25. Mediteranska vruća tačka Prostire se od Portugala na zapadu do Jordana na istoku, i od Severne Italije do Maroka na jugu. Obuhvata i zapadnoevropska ostrva: Azorska, Kanarska, Madeiru,... Okružuje Sredozemno more i obuhvata površinu od 2,085,292 km² Obuhvatai delove Balkanskog poluostrva (jedan od 6 centara biljnog diverziteta u Evropi i 156takvih centara u svetu)

27. Staništa

28. Diverzitet i endemizam Mediteranskevruće tačke

29. Drosophyllum lusitanicum Argania spinosa Cedrus libani Aphyllanthes monspeliensis Phoenix theophrasti • Mediteranska vruća tačka biodiverziteta je podeljena na 10 manjih regionalnih vrućih tačaka, na osnovu biljnog bogatstva i endemizma Scilla morrisii

30. U poređenju sa ostalim vrućim tačkama fauna sisara i ptica je relativno siromašna, i sa slabim stepenom endemizma Monachus monachus Macaca sylvanus Pterodroma madeira Lynx pardinus Alauda razae

31. Testudo kleinmanni Macroscincus coctei Discoglossus nigriventer Gallotia gallota • Fauna gmizavaca i vodozemaca poseduje veći stepen endemizma Rana holtzi

32. Faktori ugrožavanja • Uništavanje i fragmentacija staništa su posledica duge ljudske istorije na ovom području • Brz populacioni rast, gradnja, turizam, poljoprivreda, ispaša, antropogeno izazvani požari...

33. Danas su dominantni degradacioni tipovi vegetacije poput makije i garige – samo 5% ukupne površine je sačuvano u prirodnom stanju!

34. Nameće se pitanje kako uspostaviti ravnotežu između očuvanja biodiverziteta i ljudskog razvoja? • Pod zaštitom svega 4,3% ukupne površine planete ODRŽIVI RAZVOJ I ODRŽIVOKORIŠĆENJE omogućava korišćenje resursa od strane budućih generacija.

35. Primer dobre prakse Održivo ribarenje Prema podacima Ujedinjenih Nacija: - preko 70% svetskih rezervi ribe je potpuno iskorišćeno ili pod prekomernim izlovom. - oko 20 miliona tona ribe se baci svake godine kao usput ulovljeni neželjeni plen, a uz to stotine hiljada morskih ptica, sisara, kornjača i drugog morskog sveta strada korišćenjem destruktivnih oblika ribolova.

36. WWF( World Wild Fond) je objavio vodič namenjen potrošačima ribljih proizvoda u kome se pored vrste ribe pojavljuje njeno geografsko poreklo, način proizvodnje– izlov ili akvakultura i najvažnije- održivost korišćenja tih resursa. WWF preporučuje da: • Koristimo ribu koja je ulovljena ili proizvedena lokalno • Biramo riblje proizvode sa MSC sertifikatom • Konzumiramo ribu iz akvakulture ako je sa oznakom ''Bio'' Bio Oznaka za organski proizvedene produkte u akvakulturi uz poštovanje potreba životinja i životne sredine. MSC Oznaka za proizvode od ribe koji potiču sa ribljih područja kojima se dobro gazduje i održivo upravlja. Oznaka je sertifikovana od strane Marine Stewardship Council (MSC)

37. Hvala na pažnji!