Żyjemy w czasach, które cywilizacyjnie różnią się od poprzednich

1. ZNACZENIE KOMPETENCJI TOŻSAMOŚCIOWYCH W PRYZSTOSOWANIU ZAWODOWYM DO PŁYNNEJ RZECZYWISTOŚCI RYNKU PRACYAugustyn Bańka

2. Żyjemy w czasach, które cywilizacyjnie różnią się od poprzednich 1 - Ze względu na zmianę kontekstów rozwoju. 2 – Poszukiwanie nowych odpowiedzi na stare pytania, takie jak: - W jakim kierunku powinien zmierzać prawidłowy rozwój? - Jakie decyzje i wybory życiowe (np. edukacyjne czy zawodowe) gwarantują godne życia? - Czy istnieją jakieś kryteria, które określić to, czego powinna się trzymać, by mogła stać się osobą, jaką chciałaby, mogłaby lub powinna być? - Co jest potrzebne do zdefiniowania swojej ścieżki życia (kariery) w kategoriach bezpieczeństwa i spełnienia nadziei na godne życie?

3. Nowe konteksty rozwoju osobowości i współczesnych modeli życia zawodowego: 1.Brak wyrazistych markerów kompetencji życiowych, pozwalających na realizację kariery w płynnej rzeczywistości specjalności, zawodów, lokalnych i globalnych rynków pracy. • Zróżnicowanie ścieżek tranzycji z edukacji do pracy przejawiające się w niemożności precyzyjnego powiązania ścieżek edukacyjnych z różnymi formami zatrudnienia w wymiarze podmiotowym (jakie Ja?), geograficznym (gdzie?) i kulturowym (indywidualistycznie czy kolektywistycznie?). 3. Nieciągłość (dyskontynuacja) – której najbardziej rozpoznawalnymi symptomami jest częsta utrata pracy, zmiana pracy i zatrudnienia, „umieranie zawodów”, zmiana miejsca zamieszkania, zmiana środowiska kulturowego wymaga wymaga od ludzi częstej zmiany tożsamości.

4. Przejawy nowych kontekstów cywilizacyjnych współczesnych modeli życia: Nowe fakty i mity związane z funkcjonowaniem rynku pracy. Nowe fakty i mity związane z funkcjonowaniem rynku zwodów. Nowe fakty i mity związane z możliwościami zatrudnienia. Nowe fakty i mity związane z wartością kompetencji „twardych” i znaczeniem efektów ucznia się w szkołach wyższych w kontekście wyzwań płynnej rzeczywistości rynku pracy. Nowe fakty związane z nową rolą narracji tożsamościowych jako umiejętności budowania elastycznego rusztu kompetencji dopasowanego do płynnej rzeczywistości zawodowej i zatrudnienia.

5. Nowe fakty związane z płynną rzeczywistością rynku pracy: - Zmiany w strukturze demograficznej współczesnych społeczeństw 1 - starzenie się i wydłużanie się zatrudnienia, 2 wydłużanie się aktywności na rynku pracy, 3 –zmian w długości zatrudnienia z punktu widzenia zróżnicowania osób w wieku okołoemerytalnym w zakresie zdrowia, motywacji działania oraz możliwości rynku pracy) - Zmiany w treści pracy powiązane ze zmianami modelu rozwoju zawodowego: 1 – destrukcja modelu rozwoju poprzez pracę w wymiarze lokalnym i globalnym, 2 – wzrost popularności rozwoju bez identyfikacji z pracą) - Zmiany w strukturze zatrudnienia na lokalnych i globalnych rynkach pracy 1 - Wypieranie zawodów tradycyjnych przez zawody dominujące, 2 – rozrost zawodów niszowych, ginących i małopularnych, 3 - Zawody niszowe, ginące i małopopularne jako zagrożenie dla jednostek i rynków pracy. - Zmiany w szkolnictwie w pogoni za zmianami w strukturze rynku zawodów 1 – Obsesja uzadowowiania studiów, 2 - Obsesyjne i aabójcze rezygnowanie z kształcenia ogólnego.

6. Mity związane z rolą wykształcenia jako źródła kompetencji, „fachowości” i środka tranzycji: Wiara w wartość instrumentalną kompetencji (fachowych, „twardych”) związanych z wykształceniem zawodowym jakoeiodącą wartością kapitału kariery (wartości na rynku pracy). Niewiara w autoteliczną wartość wykształcenia (ogólnego i zawodowego) jako źródła kapitału tożsamości. Niewiara w to, że etyczne przygotowanie zawodowe jest wartością rynkową (powszechna akceptacja dla plagiaryzmu.

7. Mity związane z istnieniem stabilnej struktury (niewidzialnej ręki) rynku pracy jako nieograniczonego zasobu miejsc zatrudnienia: Wiara w to, że wystarczy tylko dostosować się kompetencjami „twardymi” do struktury, by problem zatrudnienia przestał istnieć. Wiara w mityczny rynek, posiadający cechy osobowe i pozwalające na realne traktowanie złudzeń, że „on czeka”. Prymitywna wiara w to, że „rynek” to coś co jest i co trzeba przewidzieć, a nie coś, czego obiektywnie nie ma, ale coś co trzeba sobie wymyśleć.

8. Nowe choroby cywilizacyjne zastawiające pułapki na przechodzących z edukacji na rynek pracy: Absurdy nowych reform edukacyjnych lansujących ideę totalnego uzadowowienia: Absurdy pseudoreform rynku pracy: tworzenie na ślepo nowych nowych fikcyjnych miejsc pracy, na które nie ma pieniędzy (np. ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie – milion miejsc pracy). Skutki: - Tworzenie piramid pozornych rozwiązań, w których mają być podejmowanie decyzje bardzo wcześnie, ale na całe życie (wybór ścieżki kariery zawodowej bez jakiejkolwiek. - Tworzenie fikcji i próżni decyzyjnych (ekspertyzm i fachowość jako złudzenie drogi do sukcesu)

9. Gdzie młodzi ludzie chcą się piąć, czyli gdzie lokują swoje marzenia i ambicje (wg Student Survay, 2009:

10. Jak wiara w bożka „fachowości” zabija zdolność adaptacji jednostek do płynnej rzeczywistości rynku pracy: Promuje kategorialne przetwarzanie informacji o rzeczywistości społecznej rynku pracy. Hamuje zindywidualizowane przetwarzanie informacji. Promuje przymusowe przywiązanie do miejsca pracy, kategorii zawodowej, kulturowej kategorii pracy – w sumie brak mobilności. Hamuje dobrowolne (elastyczne) przywiązanie do celów rozwojowych, wartości jako żyrokompasów mobilności (psychicznej, zawodowej, kulturowej, terytorialnej). Oferuje kolejne fikcje, złudzenia i próżnie decyzyjne.

11. Cztery rodzaje reprezentacji rzeczywistości rynku pracy w zależności od trybu i poziomu przetwarzania informacji (wg modelu Brewer, 1988)

12. Modele przystosowywania się do wymagań i potrzeb płynnej rzeczywistości rynku pracy podzielić można na: 1 - Modele rozwoju w pozytywnym cyklu nastawienia na dyskontynuację, oraz autodefiniowanie tożsamości zawodowej w perspektywie „zdekategoryzowanej” (sprawczej), opartej na podmiotowym doświadczaniu faktow i cech realnie panującej rzeczywistości rynku pracy. - Mapa świata zawodów i wizja rynku pracy jest przez jednostkę budowana na bazie faktów i realnie doświadczanych przeżyć w interakcyjnym dopasowaniu do realnej rzeczywistości. 2 - Modele rozwoju tożsamości w negatywnym cyklu nastawienia na dyskontynuację i autodefiniowanie tożsamości zawodowej w perspektywie zgeneralizowanej do kategorii wspólnotowości. – Mapa świata zawodów i wizja rynku pracy jest w jednostkę wdrukowana poprzez wpływy kulturowe, medialne i przynależności społecznej.

13. Model rozwoju jednostek funkcjonujących w pozytywnym cyklu nastawienia na dyskontynuację - zmiana tożsamości jako wyzwanie i szansa na sukces życiowy:

14. Model rozwoju jednostek funkcjonujących w negatywnym cyklu nastawienia na dyskontynuację - zmiana tożsamości jako zagrożenie bezpieczeństwa:

15. Różnica między odgórną kategorialną i oddolną zdekategoryzowaną wizją świata: 1 – W modelu odgórnym wizja świata budowana jest na bazie trwałych więzi przywiązania do: zawodu (np. Mapa Świata Zawodów ATC, środowiska zawodowego jako kategorii (jak np. modelu J.Hollanda), środowiska zawodowego w wymiarze korporacyjnym, narodowym transnacjonalnym etc. 2 – W modelu oddolnym sprawczym wizja świata jest budowana na bazie elastycznego dopasowania percepcji i doświadczeń do płynnej rzeczywistości. 3 – W pierwszym przypadku skutkiem zerwania więzi (separacji) emocjonalnej z obiektem przywiązania wskutek dyskontynuacji jest lęk, agresja, bunt, oburzenie i zaburzenia w obrazie siebie prowadzące do zamknięcia się na nowe doświadczenia (zawód jako kategoria opisowa). 4 – W drugim przypadku (sprawczym) ma charakter naturalny i jest otwarciem na nowe doświadczenia i nowe modelowanie zawodowe (zawód jako kategoria stale projektowana w doświadczaniu).

16. Drogi wyjścia z pułapki nieprzystosowania zawodowego do płynnej rzeczywistości rynku pracy: - Odejście od czystego projektowania ścieżek karier na rzecz „design” tożsamości zawodowej. - Rozwijanie szerokiej wiedzy o świecie i sobie jako elastycznego rusztu kompetencyjnego ukierunkowane na płynność a nie stabilność wymagań. - Zrównoważony design kompetencji – wprowadzający równowagę miedzy rozwojem mobilności w układzie „synchronicznym” (tożsamości niezależnej od okoliczności) i „diachronicznym” (tożsamości niezależnej od upływu czasu). - Zrównoważone budowanie przywiązania do zawodu jako „kotwic” (przywiązania bezwzględnego, kategorialnego) i jako „magnesów” (przywiązania relacyjnego, synchronicznego – na dany czas, okoliczności, koszty i zyski).

17. Różnice między budowaniem kompetencji kapitału kariery ukierunkowanych na stabilność kontra mobilności: Kompetencje „twarde” (czysto zawodowe): • Fachowość • Przymusowe przywiązanie • Ukierunkowane zaprogramowanie • Rządzi informacja o kategoriach zawodowych • Obraz siebie jako pracownika najemnego (w dobrych firmach). Kompetencje tożsamościowe: • Zawody i ich osobowe cechy oraz wartości są „kotwicami” identyfikacji zawodowej przez całe życie, ale jednocześnie osobistą perspektywą prospektywną pozwalającą włączać się i przyłączać się synchronicznie bez poczucia utraty kotwicy (tożsamości diachronicznej). • Dobrowolne przywiązanie • Wolny wybór funkcjonowania zawodowego. • Niezależność od informacji odgórnej (kategorialnej).

18. Profil preferowanych aktywności wg atrakcyjności dla kodów osobowości w grupie osób otwarty i zamkniętych na e-migracje:

19. Profil preferowanych aktywności spełniających ambicje dla kodów osobowości J.Hollanda:

20. Różnice w przepisach na projektowanie ścieżek kariery w perspektywie oddolnej i odgórnej: Perspektywa oddolna (sprawcza) – wskazowki ogólne. Projektowanie kariery jako stylu życia. Konceptualizacja Ja. Automarketing jako intencjonalne obrazowanie siebie. Embodiment (ucieleśnienie marzeń i doświadczenia praktycznego. Praktyczne sprawdzania marzeń i poszukiwanie dopasowania. Perspektywa odgórna (kategorialna – społeczno-kulturowa) – wskazówki szczegółowe. Wizyta w biurze karier. Szeroka sieć poszukiwań. CV w kilku wersjach. Sprzedawanie kompetencji. Ostrożność z orgyginalnością. Plan kariery.

21. Podsumowanie designu tożsamości jako elastycznego dopasowania kompetencji do płynnej rzeczywistości: - Wyzwalanie się z zależności kategorialnych. - Budowanie poczucia własnej wartości w relacji do siebie i społeczeństwa (myślenie w kategoriach odpowiedzialności indywidualnej i społecznej). - Zwrot ku wartościom (moralizacja działań i przetwarzania informacji). - Dotrzymywanie wierności zasadom. - Odczytywanie sensu trwania a nie tylko celu działania. - Poleganie na sobie poprzez wybór wartości (żyrokompasów celów). - Wyzwalanie się od wdrukowywanych wizji świata. - Odkrywanie pasji (najpierw pasje, później pieniądze). - Nadawanie własnych znaczeń.

22. Dziękuję za uwagę.