Ritasuline: dubbeldiagnose: diabetes type 1 en ADHD

1. Ritasuline:dubbeldiagnose: diabetes type 1 en ADHD Gerda de Boer GZ-/k&j psycholoog DeKinderkliniek Almere Hospitaalweg 1, 1315 RA Almere WKDV , april 2010

2. Opbouw van deze voordracht • ADHD • kernsymptomen • DSM IV-TR • Aetiology • Comorbiditeit • Door de leeftijdsfasen heen • Gevolgen • Behandeling • Diabetes • Algemeen • Casuistiek

3. Kernsymptomen hyperactiviteit aandachtstekort impulsiviteit

4. DSM IV-TR classificatie • Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit, gecombineerde type • Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit, overwegend onoplettende type • Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit, overwegend hyperactiviteit en impulsiviteit

5. Aetiology • Dysfuncties die verspreid liggen in het neurale netwerk • Verstoring van de executieve functies

6. Neuropsychologie: executieve functies • Denkprocessen, cruciaal • bij het plannen van acties • doelgericht oplossen van een probleem • stap-voor-stap kunnen plannen • Impulscontrole • onderdrukken van voor de hand liggende maar foute reacties • aanpassen van strategieën • georganiseerd kunnen zoeken • zelfmonitoring. Hospitaalweg 1, 1315 RA Almere, 036 8688704

7. Neuropsychologie: executieve functies • Inhibitie (motorisch, cognitief en emotioneel) • Planning • Werk geheugen • Spraak organisatie • Selectieve en volgehouden aandacht • Cognitieve flexibiliteit en interferentie controle

8. Co-morbiditeit

9. Wat zien wij bij peuters? • Regulatie problemen • Problemen met sociale adaptatie • Ouder-kind interactieproblemen

10. Wat zien wij bij kleuters? • Motorische onrust, hyperactiviteit • Bijkomende problemen: • Ontwikkelingsproblemen • Taal, motoriek • Oppositioneel gedrag • Problemen in de sociale sfeer

11. Wat zien wij in de basisschoolleeftijd? • Concentratieproblemen • Afleidbaarheid • Motorische onrust • Impulsiviteit • Bijkomende problemen • Specifieke leerstoornissen • Agressiviteit • Laag zelfgevoel • Blijven zitten/schoolwisselingen • Uitsluiting door leeftijdsgenoten • gezinsproblemen

12. Wat zien wij in de adolescentie? • Problemen met planning en organisatie • Aandachtsproblemen • Minder motorische onrust • Zoeken naar spanning • Bijkomende problemen • Agressie, anti-sociaal gedrag • Alcohol en middelen misbruik • Emotionele problemen • ongelukken

13. Behandeling • Gericht op: • Symptoom reductie • Behandelen co-morbide problemen • Educatie (patiënt en omgeving) • Aanpassen omgeving • Aanleren ‘coping skills’ • Patiënt • Ouders/opvoeders • leerkrachten Uit: Oudergids ADHD, Martin Kutscher, 2008

14. Oorzaken • neurobiologische stoornis in de hersenen, op het niveau van de zenuwverbindingen (neurotransmissie). • kwetsbaarheid in erfelijke aanleg beinvloed door omgevingsfactoren. • biologische factoren rondom zwangerschap • psychologische factoren • sociale factoren

15. Behandeling • Patiënt: • Psycho-educatie • Psychopharmaca • Cognitieve gedragstherapie • Ouders: • Psycho-educatie • Ouderbegeleiding/training • School: • Psycho-educatie • Gedragsmatige interventies En in geval van diabetes: • het diabetesteam • Psycho-educatie • Gedragsmatige interventies

16. Psychopharmaca • Methylphenidaat • Kortwerkend • Langwerkend ritalin concerta medikinet equasym

17. Chronisch zieke kinderen • Hospitalisatie(s) • (pijnlijke) medische procedures • Medicatie • Schoolverzuim • Beperkingen in dagelijkse activiteiten (Leblanc, LA, et al, 2003) • Beroepskeuzen

18. Kwetsbaar voor gevolgen • Lichamelijk • Gedragsmatig • Emotioneel • Sociaal (Leblanc, LA, et al, 2003, Eiser,C., 1990)

19. Ziektebegrip E.Hosli, 1998

20. Ziektebegrip E.Hosli, 1998

21. En dan ook nog ADHD ……..

22. Waar moet je rekening mee houden? Uit: Oudergids ADHD, Martin Kutscher, 2008

23. Waar moet je rekening mee houden? • Waarschuwingen over wat er later gaat gebeuren helpen niet • Storten zich dus ook in gewoonten • Taal gebruiken zij minder dan andere kinderen • Eerder seksueel actief • Gebruiken nauwelijks taal om in gesprek te komen met jezelf • Gaan voortdurend ‘met de stroom mee’ • Waar regels in strijd zijn net de wens: wint de wens • ‘uitgestelde’ beloningen werken niet • Remmen eerste emoties niet • Zijn zwak in het bedenken van meerder oplossingen

24. Uit: Oudergids ADHD, Martin Kutscher, 2008

25. Uit: Oudergids ADHD, Martin Kutscher, 2008

26. Wat te doen? • Geef directe feedback, laat merken wat de consequenties zijn • Geef aanmoedigingspremies • Verdeel opdrachten in kleine stukjes • Bedenk hulpmiddelen zodat ze wel aan bepaalde taken kunnen denken • Visualiseer opdrachten • Wees consequent • Bereid je voor op probleemsituaties

27. Casuïstiek: Jesse, 2½ jaar • Enig kind • Regulatieproblematiek • Ouder-kind relatieproblematiek • Ouder relatieproblematiek

28. Casuistiek: Matthijs; 10 jaar • Oudste van 3 kinderen • Stabiel gezin • Diabetes vanaf 8 jaar • Druk gedrag valt steeds meer op • PO: ADHD

29. Casuïstiek : Peter; 18 • Jongste van 3 kinderen • Diabetes vanaf 6 jaar • Systemische problematiek • Scheiding • Gedragsstoornis io • Wil aan de pomp Hospitaalweg 1, 1315 RA Almere, 036 539 87 65

30. Casuïstiek: Martijn, 14 jaar • Jongste van 2 kinderen • Warm gezin • Pedagogisch niet op 1 lijn • ADHD diagnose: 10 jaar • Ouders willen geen medicatie • depressie Hospitaalweg 1, 1315 RA Almere, 036 539 87 65

31. Teamwork!