1 / 61

Wakcynologia (Vaccinology) - nauka o szczepieniach ochronnych

Postępy w akcynologi i dr hab. n. med. Ewa Majda-Stanisławska Katedra i Klinika Chorób Zakaźnych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Wakcynologia (Vaccinology) - nauka o szczepieniach ochronnych. Bakteriologia/wirusologia. Immunologia szczepień. Medycyna. Technologia produkcji,

kaiser
Download Presentation

Wakcynologia (Vaccinology) - nauka o szczepieniach ochronnych

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Postępy wakcynologiidr hab. n. med. Ewa Majda-StanisławskaKatedra i Klinika Chorób ZakaźnychUniwersytetu Medycznego w Łodzi

  2. Wakcynologia (Vaccinology)- nauka o szczepieniach ochronnych Bakteriologia/wirusologia Immunologia szczepień Medycyna Technologia produkcji, warunki transportu i przechowywania

  3. Odporność przeciw chorobom zakaźnym

  4. Wytworzona sztucznie odporność bierna - podawanie przeciwciał • Zalety: natychmiastowa ochrona, najskuteczniejsza możliwość leczenia niektórych chorób • Wady: 1. trwa krótko - do 6 tygodni, 2. upośledza czynną odpowiedź na wprowadzone w tym czasie antygeny, w tym antygeny szczepionkowe 3. możliwość przeniesienia czynników zakaźnych

  5. Wytworzona sztucznie odporność bierna -podawanie przeciwciał • Choroby w których podanie przeciwciał jest najskuteczniejszą metodą leczenia: błonica, tężec, zatrucie jadem kiełbasianym, ukąszenie przez węża, noworodek matki chorej na ospę wietrzną • Zastosowanie uodpornienia czynno - biernego (surowica + szczepionka): - wścieklizna - tężec - ekspozycja na HBV osoby podatnej

  6. Rodzaje przeciwciał stosowanych do uodpornienia biernego:IMMUNOGLOBULINA LUDZKA • Przygotowywana z surowicy zdrowych, dorosłych ludzi • Zawiera różnorodne przeciwciała • Stosowana w ciężkich zakażeniach, szczególnie u osób z zaburzoną odpornością

  7. Rodzaje przeciwciał stosowanych do uodpornienia biernego:SWOISTA IMMUNOGLOBULINA • Gamma globulina otrzymana od osób niedawno wyleczonych z choroby zakaźnej lub od hiperimmunizowanych (wielokrotnie szczepionych) ochotników • Przykłady: immunoglobulina przeciw WZW B (HBIG) ludzka immunoglobulina przeciw wściekliźnie (HRIG) ludzka immunoglobulina przeciwko ospie wietrznej i półpaścowi (HVIG)

  8. Rodzaje przeciwciał stosowanych do uodpornienia biernego:ANTYTOKSYNA • ANTYTOKSYNA jest rodzajem swoistej immunoglobuliny • ANTYTOKSYNA to swoiste przeciwciała neutralizujące toksynę (truciznę). Uzyskuje się je podając zwierzętom (zwykle koniom) lub ludziom - ochotnikom toksynę i pobierając od nich surowicę, która jest opracowana poprzez zagęszczanie, eliminację innych białek, sterylizację

  9. Przykłady zastosowania antytoksyn • ANTYTOKSYNA przeciwko jadowi kiełbasianemu, przeciwbłonicza, przeciwtężcowa • ANTYWENINA przeciw ukąszeniom węży

  10. ANATOKSYNA • ANATOKSYNA (Toksoid) to inaczej toksyna (trucizna) bakteryjna pozbawiona poprzez obróbkę laboratoryjną właściwości toksycznych, ale zachowujące swoje właściwości antygenowe. Anatoksyny są stosowane w niektórych szczepionkach np. anatoksyna błonicza, tężcowa

  11. Szczepionka jest to produkt pochodzenia biologicznego zawierający substancje zdolne do wywołania takich procesów immunologicznych, które prowadzą do powstania trwałej odporności przeciwko określonej chorobie zakaźnej

  12. Cele szczepień ochronnych Zapobieganie zachorowaniu u osoby szczepionej Zmniejszenie liczby chorujących( zapadalności) - odra Eliminacja choroby z danego obszaru - poliomyelitis Eradykacja (wykorzenienie) choroby na świecie – ospa prawdziwa

  13. Eliminacja drobnoustroju chorobotwórczego ze środowiska człowieka = ERADYKACJA (wykorzenienie) • Możliwa tylko w odniesieniu do mikroorganizmów, których jedynym rezerwuarem jest człowiek • Szczepienie prowadzone we wszystkich krajach, w których występuje choroba, u co najmniej 90% podatnej populacji • Udany program eradykacji ospy prawdziwej (1979 r) • Program WHO „świat bez polio”? - w założeniu eradykacja Poliomyelitis do 2000 roku

  14. Ospa prawdziwa (Variola vera)

  15. Edward Jenner - zastosowanie wirusa ospy krowiej dla uzyskania odporności przeciwko wirusowi ludzkiej ospy prawdziwej

  16. Obawy przed stosowaniem szczepień ochronnych są tak dawne, jak same szczepienia James Gillray, The Cow-Pock—or—the Wonderful Effects of the New Inoculation! (1802)

  17. Ospa prawdziwa (Variola vera) • Pierwsza choroba zakaźna, przeciwko której opracowano szczepionkę: Edward Jenner 1796 r • Pierwsza choroba zakaźna, którą zwalczono na świecie dzięki szczepieniom ochronnym - (ostatnie naturalne zachorowanie zarejestrowano 26.10.1977 roku w Somalii) • Ostatnie zakażenie laboratoryjne - 1978 rok, Uniwersytet Medyczny w Birmingham • Certyfikat globalnej eradykacji ospy prawdziwej - 9.12.1979

  18. Cechy idealnej szczepionki • Jednorazowa dawka antygenu • Trwała odpowiedź (na całe życie) • Pełna odporność u 100% szczepionych • Nie wywołuje żadnych działań niepożądanych • Niska cena (możliwość powszechnego stosowania)

  19. A crowd of people in Niger, West Africa awaiting vaccination during the Smallpox Eradication and Measles Control Program in the late 1960s or early 1970s. Image: Dr. JD Millar/CDC.

  20. Drogi podania szczepionki • Najczęstsze: injekcja domięśniowa lub podskórna • Podanie doustne: szczepionka przeciwko polio OPV (Sabina), szczepionka przeciwko rotawirusom • Podanie donosowe (historyczne-ospa prawdziwa); grypa – zarejestrowana w USA)

  21. PODSTAWY PRAWNE Program szczepień ochronnychna rok2013 • Ogłaszany w formie załącznika do Komunikatu Głównego Inspektora Sanitarnego • zawiera zasady przeprowadzania szczepień ochronnych przeciwko chorobom zakaźnym w 2013 roku.

  22. KALENDARZ SZCZEPIEŃ OCHRONNYCH:punkty I.A. oraz I.B. PSO • I.A. Szczepienia obowiązkowe dzieci i młodzieży według wieku • I.B. Szczepienia obowiązkowe osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie • II.A. Szczepienia zalecane – nie finansowane z budżetu państwa,

  23. Rodzaje szczepionek - w zależności od budowy składników antygenowych 1. Żywe drobnoustroje, rozmnażające się w organizmie człowieka a. Naturalne (wirus krowianki) b. Atenuowane (BCG, MMR, ospa wietrzna) 2. Pełne drobnoustroje, niezdolne do rozmnażania w organizmie człowieka a. Pełnokomórkowe, zabite bakterie (krztusiec) b. Inaktywowane wirusy (WZW A)

  24. Podział szczepionek w zależności od ilości antygenów • Monowalentne - zawierające jeden antygen drobnoustroju np. szczepionka przeciw WZW B. • Poliwalentne - zawierają kilka serotypów tego samego gatunku drobnoustroju np. szczepionka przeciwko poliomyelitis (typ 1, 2 i 3); przeciwko pneumokokom, grypie.

  25. Podział szczepionek w zależności od ilości zawartych gatunków drobnoustrojów • Pojedyncze (jeden gatunek drobnoustroju) • Skojarzone (kilka gatunków w jednej strzykawce np. szczepionka błoniczo-tężcowo-krztuścowa (DTP), szczepionka przeciwko WZW A i WZW B (TWINRIX), odra+świnka+różyczka (MMR)

  26. Szczepionki bakteryjne pełnokomórkowe - martwe (zabite) lub żywe (atenuowane) • Szczepionki z zabitych bakterii produkuje się z hodowanych drobnoustrojów, które zostały zabite przez wysoką temperaturę lub odczynniki chemiczne (aceton, formalinę, tiomersal, fenol). Sposób zabicia musi być tak dobrany, aby zachować immunogenność preparatu czyli jego zdolność do wywołania swoistej odpowiedzi immunologicznej) • Żywe, atenuowane szczepionki przygotowuje się przez częste pasażowanie na sztucznych pożywkach

  27. Próby zapobiegania gruźlicy - szczepienie prątkiem bydlęcym metodą Kocha

  28. Atenuacja jest to proces pozbawiania właściwości chorobotwórczych drobnoustroju (zjadliwości bakterii, wirulencji wirusów) przy zachowaniu wszystkich składników antygenowych warunkujących immunogenność

  29. Ludwik Pasteur - zastosowanie sztucznych pożywek do hodowli bakterii, utrata zjadliwości (atenuacja)

  30. Rodzaje szczepionek - w zależności od budowy składników antygenowych 3. Fragmenty drobnoustrojów a. Wielocukry otoczki b. Antygen powierzchniowy (WZW B) 4. Toksoidy bakterii (błonica, tężec) 5. Rekombinanty DNA a. Gen klonowany w komórkach (WZW A) b. Geny wyrażane w wektorach c. DNA (goły)

  31. Co to jest otoczka bateryjna? • Otoczka to sztywna struktura zewnętrzna komórki bakteryjnej • Otoczki są zbudowane z wielocukrów • Otoczki chronią przed fagocytozą, zapobiegają aktywacji dopełniacza na drodze alternatywnej • Ważną rolę w niszczeniu tych bakterii odgrywają komórki żerne śledziony (pochłanianie bez uprzedniej opsonizacji)

  32. Produkty pochodzenia bakteryjnego stosowane w szczepieniach - wielocukry otoczki • Wielocukry otoczki Haemphilus influenzae to bardzo małe antygeny, tzw. antygeny niekompletne: hapteny • Hapteny mogą reagować z wytworzonymi przeciwciałami, ale same nie są immunogenne • Immunogenność uzyskuje się przez połączenie (skonjugowanie) z nośnikiem • Nośnikami w szczepionkach przeciwko HiB mogą być: toksoid błoniczy, toksoid tężcowy (Hiberix, Act Hib), białko błony zewnętrznej meningokoków (Pedvax HiB)

  33. Streptocccus pneumoniaeszczepionka 23 -walentnanieskoniugowana • Jednakowe ilości (po 25 g) wielocukrów otoczki pochodzących z 23 serotypów S. pneumoniae: 1, 2, 3, 4, 5, 6B, 7F, 8, 9N, 9V, 10A, 11A, 12F, 14, 15B, 17F, 18C, 19F, 19A, 20, 22F, 23F, 33F

  34. Streptocccus pneumoniaeszczepionka 13-walentnaskoniugowana - Prevenar • 13 serotypów wielocukrów otoczki, najczęściej powodujących choroby inwazyjne u małych dzieci 1, 3, 4, 5, 6A, 6B, 7F, 9V, 14, 18C, 19F, 23F

  35. Wrażliwa populacja

  36. Odporność gromadna: szczepienie zmniejsza częstość zachorowań x x x

  37. Udowodniony mechanizm odporności gromadnej, szczepionki: • Pneumokokowa dla dzieci 6 tyg – 5 lat • Menigokokowa dla niemowląt • Rotawirusowa dla dzieci do 6 miesiąca życia

  38. Występowanie różnych grup serologicznych N. meningitidis na świecie

  39. Szczepionki chroniące przed sepsą meningokokową • Podobnie jak pneumokoki – wielocukry otoczki skonjugowane (sprzężone z białkami) • Tylko wielocukier serogrupy C • Lub wielocukry serogrup A, C, Y W135

  40. Epidemiologiaw Europie Serogroupy B i C stanowią 90% Reference: EU-IBIS Network. Invasive Neisseria Meningitidis in Europe 2006 Health Protection Agency London 2006. Available from www.euibis.org

  41. Dystrybucja grup serologicznych Neisseria meningitidis wśród pacjentów z IChM w Polsce 2005-VI.2008 (n=628) Dane KOROUN/BINet Opr. A.Skoczyńska

  42. Reakcje krzyżowe wykazane in vitro • Pomiędzy monoklonalnymi przeciwciałami przeciwko glikoproteinom otoczki meningokoków serogrupy B a: • glikoproteinami centralnego układu nerwowego • glikoproteinami mięśnia sercowego • glikoproteinami wątroby • glikoproteinami nerek Robbins i wsp. 2008

  43. Czynniki wirulencji jako składniki szczepionek meningokokowych OMV outer membrane vesicle Otoczka

  44. Produkty pochodzenia bakteryjnego stosowane w szczepionkach - toksoidy bakteryjne • Toksoidy są to preparaty toksyn (trucizn) bakteryjnych pozbawione właściwości toksycznych, ale o zachowanych własnościach immunogennych. • Toksoid przygotowuje stosując wysoką temperaturę lub formalinę. • Podanie toksoidu = wytworzenie przeciwciał tylko przeciw tej toksynie

More Related