290 likes | 798 Views
Percaktimi I Shendetit Global. SHENDETI NDERKOMBETAR. Nje zone studimi , kerkimi dhe praktike Permiresimi i shendetit dhe arritja e barazise ne shendet per te gjithe njerezit neper bote .
E N D
Percaktimi I Shendetit Global • SHENDETI NDERKOMBETAR
Nje zone studimi, kerkimidhepraktike Permiresimi i shendetitdhearritja e barazise ne shendet per tegjithenjerezitneperbote. Theksivihetmbiproblemetnder-nacionaleteshendetit, determinantetdhezgjidhjetshendetsore. Perfshinshumedisiplinabrendadhejashteshkencaveshendetsoredhepromovonbashkepunimnderdisiplinor Njesinteze e parandalimitbazuar ne popullate me kujdesklinik ne nivel individual. C’fare eshte shendeti Global?
Mund te mendohet si: Nje levizje (gjendja aktuale e shendetit global) Nje objektiv ( nje bote e njerezve te shendetshem, nje kusht I shendetit global) Nje nderthurje e kerkimeve, praktikes, dhe scholarship (shume pyetje, probleme, aftesi, dhe kompetenca) Shendeti Global
Shkenca dhe arti I: Parandalimit te semundjeve Zjatjes se jetes Promovimi dhe efikasiteti I shendetit fizik Nepermjet organizimit te perpjekjeve te komunitetit per: Pastrimin e ambientit Kontrollin e semundjeve infektive Edukimin e individeve per higjenen personale Organizimi I serviseve mjeksore dhe infermierore Zhvillimi I aparaturave shoqerore C’fare eshte Shendeti Publik?
U zhvillua ne mesin e shekullit te 19th Si disipline ne baze te kater faktoreve: (1) Marrja e vendimeve bazuar ne te dhenat dhe evidencat ( statistikat jetesore, surveillance dhe hetimet ne raste epidemish, studimetlaboratorike) (2)Fokusi mbi popullate me shume se sa ne individe (3) Qellimi barazia dhe drejtesia sociale (4) Theksi mbi parandalim me shume sa sa ne trajtim. Te gjithe keta elemente jane mbjelle ne percaktimet mbi shendetin publik Shendeti Publik
Merson, Black, dhe Mills e percaktuan si: “Aplikimi I principeve te shendetit publik ndaj problemeve dhe ndryshimeve qe ndikojne shtetet me te ardhura te mesme dhe te pakta nen kontekstin kompleks global dhe lokal qe influencon ata.” Termi u perdor per punen shendetsore neper bote me fokus gjeografik, shtetet ne zhvillim dhe shpesh nen kontekstin e infeksioneve dhe semundjeve tropikale, uji dhe dezinfeksimi, kequshqyerja, shendeti I nenes dhe I femijes. Ç’fare eshte Shendeti Internacional?
Krahasim: Shendeti Publik (Kolpan et al., 2009)
Si lidhet shendeti global me globalizimin? • Perhapja neper bote, e rreziqeve dhe semundjeve shendetsore shpesh lidhet me tregtine ose menyra te tjera te komunikimit • Rritja e shpejtesise se udhetimit dhe komunikimit po aq sa nderpavaresia ekonomike ne te gjitha shtetet, ka cuar ne rritjen e shpejtesise se nderveprimit global ose globalizimin • Shendeti Global perdor burimet, njohurite, dhe eksperiencat diverse shoqerore per te adresuar ndryshimet shendetsore kudo ne bote. (Kolpan et al., 2009)
Ndikimi i shendetit mbi Globalizim: struktura konceptuale • Huynen, M. MTE., Martens, P., & Hilderink, H. BM. (2005). The health impacts of globalization: a conceptual framework. Globalization and Health, 1(14). doi:10.1186/1744-8603-1-14 • Pershkruan nje strukture konceptuale mbi efektet e globalizimit mbi shendetin e popullates. • Sherben si nje “model-mendimi” • Siguron bazen e zhvillimit te skenareve shendetsore ne te ardhmen (Huynen et al., 2005)
Koncepti aktual • 1)Percakton konceptin e shendetit te popullates dhe identifikon percaktuesit e tij • 2) Pershkruan konceptin e globalizimit dhe identifikon karakteristikat kryesore • 3)Nderton modelin konceptual te globalizimit dhe shendetin e popullates (Huynen et al., 2005)
Shendeti i popullates • Shendeti i popullates gjithnje e me shume perceptohet si pasoje e lidhur • Ecologjikale • Social-kulturale • Ekonomike • Percaktime insitutionale. (Huynen et al., 2005)
Ç’fare eshte Globalizimi? • Nje fenomen shume kompleks • Eshte nje bashke-evolucion interaktiv e lidhur me shume tendenca teknologjike, kulturore, ekonomike, institucionale, sociale, dhe ambientale, me te gjitha kuptimet rreth tyre. (Huynen et al., 2005)
Tipareterendesishmeteprocesitteglobalizimit: • StrukturatdrejtueseGlobale • TregtiaGlobale • KomunikimidheperhapjaGlobale e informacionit • Mobiliteti Global, ndervepriminder-kulturor • NdryshimetambientaleGlobale
Natura e kerkimevedhendryshimet per permiresimin e shendetit Nuktregonmjaftueshemveprimenderdisiplinaredhendersektoriale duke e lidhur me objektivat e percaktuaranga SHG • Nevoja e mobilizimittetegjithesektoreveperkates (publik, privat, shoqeriacivile) per tepunuar se bashkuqetegjendenzgjidhjet e nevojshme.
Natura e kerkimevedhendryshimet per permiresimin e shendetit • Nevoja per te rimenduar perqasje te reja • Hulumtime ne shendetin global dhe publik • Perkrahja e hulumtimeve specifike me nje suite te re kerkuesish qe kane ekspertize te lidhur me shqetesimin dhe menyren e kerkimit po aq sa kontekstin dhe ndikimin e njohurive specifike.
Rritja e shanceve per themelimin e kerkimeve • Ç’fare • Permbajtja • Ku • Kontext • Si • Procesi
Per shembull: Sfidat qe kerkon HIV/AIDS • C’fare: njohurite e deri tanishme • Vleresimi rreth shqetesimeve kritike qe shkojne nga imunologjia, stigma, bashkepunimi me rregjimin terapeutik dhe menyrat e ndryshme te hulumtimit
Ku: Njohurite • Kerkon kuptimin mbi mendimin shoqeror rreth perhapjes se HIV/AIDS epidemiologjine,e lidhur kjo sidomos me gjinine, paaftesine, moshen, vendin dhe statusin socio-ekonomik • Si: Procesimi i njohurive • Vetedija e sistemit te aplikimit qe duhet te perfshihen ne menyren se si te zbatojme njohurite ne praktike
Shendeti Global eshte nje fushe ‘komplekse’ • Qe kerkon perfshirjen e shkencave: • Biologjike • Klinike • Shkencat Sociale Shendetsore • Disiplinat e tjera te tilla si shkencat politike dhe inxhinjerike
Konklusion • Ka nevoje per rikonfigurimin e njohurive jo thjeshte reduktimin ose shtimin e tyre. • Nevoja per te njohur me shume se si gjerat shkojne se bashku per me te miren. • Nuk mundet qe vetem te shpresohet per kerkime me te hapura shendetsore qe te vije pranvera. • Trainimi I kerkuesve ne nivel post graduate duhet te theksoje vleren e ekspertizes se integruar po aq sa njohjen e thelle te ekspertizes.
The White Man's Burden • Gati 3 billion njerez jetojne me me pas se 2 dollare ne dite • 804 million njerez ne bote nuk kane ushqim te mjaftueshe • 10 million femije vdesin cdo vit nga semundje lehtesisht te parandalueshme • AIDS vret 3 million njerez ne vit dhe akoma po perhapet
Si u bene te pasura shtetet e pasura dhe si shtet e varfera vazhdojne te jene te varfera • Ndarja ndermjet te varferve dhe te pasurve ne planet eshte me e madhe se kurre dhe po vazhdon te rritet • Edhe pas 3 “Dekadash Zhvillimi” qe filluan ne 1970 dhe me triliona dollare asistence situata eshte akoma e zymte dhe po keqesohet. • Qe nga 1970, hapesira ndermjet te varferve dhe te pasurve po rritet.