Download
1 / 38
400 likes | 761 Views
سرطان را بهتر بشناسیم. دوره آموزشی ضمن خدمت- تابستان 1393. سرفصلها. جلسه اول سرطان چیست (دکتر سمیه امیری مقدم) شیوع و آمارها (دکتر سمیه امیری مقدم ) عوامل مستعد کننده (دکتر زینب امیری مقدم ) عوامل پیشگیرانه (دکتر زینب امیری مقدم ) جلسه دوم
E N D
سرطان را بهتر بشناسیم دوره آموزشی ضمن خدمت- تابستان 1393
سرفصلها • جلسه اول • سرطان چیست (دکتر سمیه امیری مقدم) • شیوع و آمارها (دکتر سمیه امیری مقدم) • عوامل مستعد کننده(دکتر زینب امیری مقدم) • عوامل پیشگیرانه(دکتر زینب امیری مقدم) • جلسه دوم • آشنایی با سرطان های اعضای مختلف بدن(دکتر سمیه امیری مقدم) • آزمایشهای تشخیصی و غربالگری های توصیه شده(دکتر سمیه امیری مقدم) «سرطان را بهتر بشناسیم»
سرطان چیست؟ جلسه اول- سرفصل اول «سرطان را بهتر بشناسیم»
انواع سلولهای بدن انسان «سرطان را بهتر بشناسیم» سلولهای دائمی: از ابتدا تا انتهای عمر انسان دوام دارند و در بدن تقسیم یا تولیدمثل ندارند مثال:سلولهای عصبی که از حدود یکسالگی دیگر تقسیم نمی شوند سلولهای پایدار: معمولاً در افراد بالغ و شرایط طبیعی تقسیم نمی شوند ولی استعداد بالقوه تقسیم دارند و درصورت آسیب، تکثیر می شوند مثال: سلولهای برخی غدد داخلی بدن (کبد، لوزالمعده و...)، سلولهای غضروفی و استخوانی، غدد بزاقی سلولهای ناپایدار: درطول عمر و در شرایط طبیعی (البته به اندازه معین) تکثیر شده، پس از مدتی معدوم می شوند مثال: سلولهای پوشش داخلی مجاری بدن (مجاری گوارشی، تنفسی، ادراری و...)، پوست، مغزاستخوان، خون و لنف
منشا بافتی سلولهای بدن «سرطان را بهتر بشناسیم» • منشا همه سلولهای بدن از این 4 بافت است: • بافت پوششی با خصوصیات: محافظتی (پوست)، ترشحی (غدد درون ریز و برون ریز)، دفع و جذب (جدار داخلی تنفسی، گوارش و کلیه ها) و تکثیری (تناسلی) • بافت همبند (پشتیبان) با وظایف: محافظت فیزیکی (چربی، غضروف، استخوان)، نگهداری و مبادله مواد لازم (خون)، عمل دفاعی (برخی سلولهای خونی) • بافت ماهیچه ای به سه شکل: ماهیچه غیرارادی (عضلات جدار دستگاههای داخلی بدن)، ماهیچه ارادی و ماهیچه قلب • بافت عصبی شامل: دستگاه عصبی مرکزی (مغز و نخاع) و دستگاه عصبی محیطی (عقده ها و رشته های عصبی حسّی، حرکتی و خودکار)
منشا بافتی سلولهای بدن «سرطان را بهتر بشناسیم»
پاسخ سلولی به محرکها «سرطان را بهتر بشناسیم» • در حالت معمول پاسخ سلول به یک محرک، حفظ حیات سلول و تعدیل عملکرد آن تا رسیدن به ثبات جدید است که به آن سازگاری سلولی میگویند (مثلاً اندازه سلول بزرگتر یا کوچکتر می شود) • اگر شدت محرک بیشتر باشد که سازگاری میسّر نشود فرآیند آزار سلولی نام می گیرد که • ممکن است برگشت پذیر یا برگشت ناپذیر باشد • علل مسبّب آزار سلولی: کمبود اکسیژن، عوامل فیزیکی، عوامل شیمیایی، عفونتها، واکنشهای ایمنی، اختلالات ژنتیکی، مسایل تغذیه ای • به این عوامل بستگی دارد: نوع آزار، مدت آن، شدت آن، نیازهای متابولیک سلول، وضعیت تغذیه و هورمونی سلول • انواع مراحل تکثیر سلولی • ترمیم • تزاید • تغییر بافت • تزاید غیرطبیعی ولی کنترل شده • سرطان (رشد غیرقابل کنترل یک بافت)
چند سوال مهم در سرطان «سرطان را بهتر بشناسیم» • مشکل اصلی که باعث سرطان میشود چیست؟ عدم مرگ سلولی سلولهای طبیعی رشد می کنند، تقسیم می شوند و در زمانی معین می میرند. سلولهای سرطانی نمی میرند و همچنان به رشد و تکثیر خود ادامه می دهند و ایجاد توده بافتی (تومور) می کنند. • نامیرا شدن سلولها در سرطان چرا ایجاد می شود؟ به علت آسیب به ساختار ژنتیکی سلول یعنی DNA سلول دچار آسیب می شود. مشخص شده که برخی عوامل (سیگار، اشعه ها و...) باعث آسیب رسانی به DNA می شود ولی محل ژنی که دچار آسیب می شود اغلب مشخص نیست • فرق تومور بدخیم و خوش خیم در چیست؟ انتشار در بدن تومورها در یک بخش بدن شروع می شود. تومورهای بدخیم این توانایی را دارند که در بقیه جاهای بدن پخش شوند اما انواع خوش خیم این توانایی را ندارند لذا تومورهای خوش خیم معمولاً حیات بیمار را تهدید نمی کنند.
چند سوال مهم در سرطان «سرطان را بهتر بشناسیم» • راههای انتشار سرطان در بدن چیست؟ کاشته شدن در حفرات بدن، از طریق لنف، از طریق خون • غیر از «انتشار در بدن» سایر فاکتورهای مهم در افتراق انواع سرطان چیست؟ تمایز سلولها؛ یعنی سلولهای تکثیر شده هم از نظر شکل و ظاهر و هم از نظر عملکرد تا چه حد شبیه سلولهای بالغ بافت منشا باشند. سرعت رشد؛ اکثر تومورهای بدخیم سریعتر از انواع خوش خیم رشد می کنند تهاجم موضعی؛ در اکثر تومورهای خوش خیم لایه ای از بافت همبند وجود دارد که سلولها را از بافت میزبان جدا می کند اما در انواع بدخیم اغلب سلولهای سرطانی به بافت اطراف تهاجم و آن را تخریب میکنند • معنی درجه بندی و مرحله بندی سرطان چیست؟ درجه بندی بر اساس میزان تمایز و تکثیر سلولی است که از 1 تا 4 درجه بندی میشود (به اعداد رومی) مرحله بندی بر اساس اندازه ضایعه، درگیری گره های لنفاوی و انتشار در بدن که به ترتیب با حروف T، N و M نشان داده میشود (مثلاً T2N1M0)
شیوع و آمارها جلسه اول- سرفصل دوم «سرطان را بهتر بشناسیم»
آیا آمار سرطان رو به رشد است؟ «سرطان را بهتر بشناسیم»
آمار استانی:مردان و زنان «سرطان را بهتر بشناسیم»
آمار بروز:مردان و زنان «سرطان را بهتر بشناسیم»
آمار بروز سرطان (1388)مردان و زنان «سرطان را بهتر بشناسیم»
عوامل مستعد کنندهسرطان «سرطان را بهتر بشناسیم»
عوامل مستعد کننده سرطان «سرطان را بهتر بشناسیم» 1- افزایش سن 2- تنباکو (سیگار) موثر در سرطانهای ریه، مری، حنجره، دهان، مثانه، پانکراس، معده و... 3- نور خورشید 4- تشعشعات یونیزان 5- برخی مواد شیمیایی و محیطی -آزبستوز ( صنایع کشتی سازی/بازسازی ساختمانهای قدیمی) - آفت کش ها
عوامل مستعد کننده سرطان «سرطان را بهتر بشناسیم» • 6- رژیم غذایی غلط • آکریلامید ( چیپس.سیگارمواد سرخ شده در حرارت بالا ) : قطعی نیست! • غذاهای نمک سود شده و فراوری شده • آرسنیک در آب آشامیدنی 7- کمبود فعالیت بدنی/افزایش وزن مرتبط با سرطانهای سینه، روده بزرگ و.... 8-ارث/سابقه خانوادگی سرطان 9- برخی ویروسها و باکتریها • ویروس ایدز/هپاتیت سی/ هلیکوباکتر/HPV 10- هورمونها
موارد مورد مناقشه! «سرطان را بهتر بشناسیم» 1- امواج موبایل 2- برج های مخابراتی 3- ماکرو ویو 4- رنگ مو 5- سی تی اسکن/ رادیولوژی 6- شیرین کننده های مصنوعی 7- استرس روانی
عوامل پیشگیری کننده «سرطان را بهتر بشناسیم» ا- ترک دخانیات 2- غذای سالم: روزی 5 وعده میوه و سبزی کاهش مصرف قند و چربی پرهیز از مصرف گوشت فراوری شده مثل سوسیس افزایش مصرف فیبر (حبوبات.نانهای کامل.میوه و سبزی) 3- محافظت در برابر نور آفتاب 4- فعالیت بدنی ( حداقل 5 روز در هفته روزی نیم ساعت) 5- تعدیل وزن 6- معاینات و غربالگریهای لازم
عوامل پیشگیری کننده «سرطان را بهتر بشناسیم» • 7- پرهیز از مصرف الکل • 8- آنتی اکسیدانها ؟
سرطان پوست «سرطان را بهتر بشناسیم» عوامل مستعد کننده: پوست روشن ضعف سیستم ایمنی بدن قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید، برنزه کردن آفتاب سوختگی اسکار سوختگی پوست التهاب و زخم مزمن پوست سابقه خانوادگی سرطان پوست آرسنیک
سرطان پوست «سرطان را بهتر بشناسیم» عوامل پیشگیرانه: 1. بهترین راه پیشگیری: محافظت در برابر نور خورشید -لباس -کلاه لبه دار -کرم ضد آفتاب 2. توجه به تغییرات پوستی، زخمها ، خالها و...
سرطان معده «سرطان را بهتر بشناسیم» عوامل مستعد کننده: سن بالا آسیایی ها جنس مذکر سابقه خانوادگی سرطان معده غذاهای شور ، ترشیجات، حاوی شکر، دودی و حاوی نیترات سیگار التهاب طولانی و درمان نشده معده، رفلاکس طولانی عفونت اچ پیلوری
سرطان معده «سرطان را بهتر بشناسیم» عوامل پیشگیرانه: ویتامین سی بتاکاروتن (طبیعی): سبزیجات با رنگ سبز و زرد تیره میوه و سبزی : روزی 5 وعده پرهیز از سیگار توجه به درمان التهابهای معده
سرطان ریه عوامل مستعد کننده: 1. دخانیات ( تا 85-90درصد) تنباکو: عامل 9 مورد از هر 10 مورد سرطان ریه مدت زمان سیگاری بودن و تعداد سیگار در روز مهم است تماس غیر فعال با سیگار: خطر کمتر از افراد سیگاری و بیشتر از افراد معمولی با قطع سیگار: پیشرفت خطر متوقف می شود. 2. آزبست سرکار داشتن با آزبست: خطر 5 برابر افراد عادی سرکار داشتن با آزبست+سیگاری : خطر 50 برابر افراد عادی «سرطان را بهتر بشناسیم»
سرطان ریه عوامل مستعد کننده: 3. آرسنیک آب آشامیدنی 4. قطران 5. گاز رادون ( منشا: زمین.سنگها.مواد ساختمانی و ...) 6. سابقه شخصی یا خانوادگی سرطان ریه 7. رادیوتراپی قفسه سینه 8. آلودگی هوا ( فقط 5درصد) 9. مکمل بتاکاروتن در سیگاری ها «سرطان را بهتر بشناسیم»
سرطان ریه عوامل پیشگیرانه: ترک سیگار مواد غذایی (احتمال تاثیر): - میوه و سبزیجات: روزی 5 وعده «سرطان را بهتر بشناسیم»
سرطان روده بزرگ عوامل مستعد کننده: پولیپ روده ارث/ ژن ها / سابقه خانوادگی سرطان روده افزایش سن نژاد آفریقایی آمریکایی برخی بیماریها مثل کولیت اولسراتیو الکل سیگار «سرطان را بهتر بشناسیم»
سرطان روده بزرگ عوامل مستعد کننده: 8. عادات غذایی: -رژیم کم فیبر -رژیم پر چربی -گوشت قرمز / فراوری شده/ نمک سود و... 9. تحرک کم، چاقی «سرطان را بهتر بشناسیم»
سرطان روده بزرگ عوامل پیشگیرانه • تحرک.ورزش.تعدیل وزن • آسپرین و داروهای ضد التهابی • رژیم غذایی سالم: • پرفیبر ( میوه.سبزی.سبوس گندم.نان سنگک و...) • کم چربی • حذف غذاهای آماده و فرآوری شده • سیر • کلسیم «سرطان را بهتر بشناسیم»
سرطان پروستات عوامل مستعد کننده: • 1- افزایش سن ( بالای 70 سال: بسیار شایع) • 2- سابقه خانوادگی • 3- گوشت و لبنیات پر چرب • 4- کمبود میوه و سبزی در رژیم غذایی • 5- مصرف زیاد کلسیم یا مکملهای کلسیم «سرطان را بهتر بشناسیم»
سرطان پروستات عوامل پیشگیرانه • کاهش مصرف گوشت پر چرب و فراوری شده • افزایش مصرف میوه و سبزی • افزایش مصرف فولات (اسفناج، عدس و...) • پرهیز از مصرف الکل «سرطان را بهتر بشناسیم»
خلاصه اینکه: بخش بزرگي از علل سرطان ها شناخته شده نيستند اما با رعايت چند نكته مي توان از بروز حداقل یک سوم سرطانها جلوگيري نمود: 1- عدم استعمال دخانيات 2- عدم مصرف مشروبات الكلي 3- نگه داشتن وزن در حد طبيعي 4- انجام فعاليت هاي ورزشي منظم «سرطان را بهتر بشناسیم»
5- رعايت رژيم غذايي مناسب يعني : • - مصرف سبزيجات و ميوه جات (روزانه و به مقدار كافي) • -استفاده كم از غذاهاي با منشا چربي حيواني • - عدم مصرف مواد غذايي داراي ماده نگهدارنده و نيتريت مثل سوسيس و كالباس، عدم مصرف غذاهاي كپك زده، شور، دود اندود و نمك سود • 6- محدوديت مواجهه با عوامل شغلي خطر زا • 7- جلوگيري از مواجهه طولاني با نور آفتاب (بخصوص در ساعات بين 10 صبح تا 4 بعدازظهر) • 8- پيگيري موارد ژنتيكي و انواع سرطا نهاي خانوادگي • 9- توجه به غربالگریهای لازم با توجه به سن، جنس و شرایط «سرطان را بهتر بشناسیم»
سرطان سینه عوامل مستعد کننده 1- افزایش سن (قویترین عامل خطر) 2-ژنتیک 3- سابقه سرطان در خود یا خانواده 4- اولین پریود قبل از 12 سالگی/یائسگی بعد از 55 سالگی 5- رادیوتراپی قفسه سینه 6- چاقی 7- الکل 8- عدم زایمان یا زایمان در سن بالا «سرطان را بهتر بشناسیم»
سرطان سینه عوامل مستعد کننده 9- هورمون درمانی دوران یائسگی (بالای 5 سال) 10- تحرک ناکافی «سرطان را بهتر بشناسیم»
سرطان سینه عوامل پیشگیری کننده 1- تحرک/تعدیل وزن 2- استفاده از میوه و سبزی، فیبرهای گیاهی و اسید فولیک ( بروکلی.لیمو.اسفناج.توت فرنگی.سبوس و جوانه گندم و ...) 3- کاهش مصرف چربی اشباع و گوشت قرمز 4- شیردهی «سرطان را بهتر بشناسیم»
موفق باشید. «سرطان را بهتر بشناسیم»
