Wie is de verzekeringnemer? Het begrip consument in de (verzekerings-)praktijk

1. Wie is de verzekeringnemer? Het begrip consument in de (verzekerings-)praktijk ACIS/UvA/Ou JacRinkes 19 maart 2010

2. Dit product kan uwfaillissement veroorzaken

3. Deelt u de meningdat het anno 2010 onbestaanbaarzoumoetenzijndatconsumentennog steeds geld uit de zakwordtgeklopt door verzekeringen die nietswaardblijkentezijn, door tehogeprovisies en door tussenpersonen die hunwerkzaamhedendubbeldeclareren?

4. Ik deel die mening (minfin, 17-2-2010) Deelt u de meningdat het anno 2010 onbestaanbaarzoumoetenzijndatconsumentennog steeds geld uit de zakwordtgeklopt door verzekeringen die nietswaardblijkentezijn, door tehogeprovisies en door tussenpersonen die hunwerkzaamhedendubbeldeclareren?

6. Wie is consument? 7.17 BW van de beschermende bepalingen in titel 7.17 BW mag ofwel ten aanzien van geen enkele wederpartij, ofwel ten aanzien van verzekeringnemers (ook: tot uitkering gerechtigden), ofwel ten aanzien van de verzekeringnemer die niet handelt in de uitoefening van een beroep of bedrijf (dan wel: ‘in verband met de uitoefening van een beroep of bedrijf’ in het geval van levensverzekering) niet worden afgeweken: art. 7:943, 963, 974 en 986 BW

7. Wie is consument? Wft • ‘consument: een niet in de uitoefening van zijn bedrijf of beroep handelende natuurlijke persoon aan wie een financiële onderneming een financiële dienst verleent’ (art. 1:1 Wft). • Van handelen in de uitoefening van een beroep of bedrijf is sprake indien de financiële dienst die wordt afgenomen de uitoefening zelf vormt van het beroep of bedrijf van de natuurlijke persoon. Daarnaast valt ook het afnemen van financiële diensten ten behoeve van de uitoefening van het beroep of bedrijf van de natuurlijke persoon onder het handelen in de uitoefening van een beroep of bedrijf (4e NvW)

8. Wie is consument? Kifid • Consument: De afnemer van een financiële dienst of elke andere bij een overeenkomst betreffende een financieel product of financiële dienstverlening middellijk of onmiddellijk belanghebbende, indien en voor zover die afnemer of andere belanghebbende een natuurlijk persoon is die niet handelt in de uitoefening van een beroep of bedrijf.

9. Onder dit begrip wordt tevens geschaard: a) de rechtspersoon, waarvan de doelstelling is gericht op het particuliere belang van bestuurders en/of deelnemers c.q. leden, zulks uitgezonderd de rechtspersoon die is opgericht met het doel gerechtelijke of buitengerechtelijke procedures voor te bereiden en te voeren ten behoeve van Consumenten; b) de deelnemer van een pensioenregeling, zoals bedoeld in artikel 1 van de Pensioenwet in zijn hoedanigheid van verzekerde natuurlijke persoon van de overeenkomst van levensverzekering met pensioenclausule (pensioenpolis zoals bedoeld in PSW en PW)

10. Wie is consument? Richtlijnvoorstel consumentenrechten (COM(2008)614 def Voor de toepassing van deze richtlijn wordt verstaan onder: (1) "consument": iedere natuurlijke persoon die bij onder deze richtlijn vallende overeenkomsten handelt voor doeleinden die buiten zijn bedrijfs- of beroepsactiviteit vallen

11. Consument als zwakke partij? • ‘Consument’ is een diffuus begrip. Waar moet u rekening mee houden in de verzkeringspraktijk • De consument is (HvJ EU) een zelfstandige, redelijk opgeleide en goed-geïnformeerde consument die als marktpartij en burger zelf beredeneerde keuzes kan maken

12. Zorgplichten, compiance, kredietcrisis en consument: nieuwe wegen? • Uiteenlopende regelgeving, onduidelijke kaders voor consumentenbescherming, fiscaal beleid, gefragmenteerde infrastructuren • Verbetering van toezicht? • ‘return to >>business as usual<< as soon as market conditions permit?’

13. Financiële diensten voor de consument • Producten die voldoen aan de behoeften van consumenten • Voldoende keuze • Redelijke prijzen • Goede kwaliteit • Vertrouwen • Afdoende bescherming • Tegengaan oneerlijke handelspraktijken • Juiste financiële beslissingen nemen gezien eigen situatie • Empowerement • Financial awareness & education (basiskennis) • Level playing field • Duidelijke, relevante en tijdige informatie • Degelijk advies

14. Financial awareness en zorgplichten zorgen informeren Eigenschappen en risico’s van te leveren prestaties (ook daarbuiten, o.o.) Verantwoording afleggen Vastleggen in contractuele afspraken Risico-informatie (typisch, voorzienbaar, alternatieven) Feitelijk juist, begrijpelijk, niet misleidend • Opheffen ongelijkheid • Consument als marktpartij en burger • Zelfstandig (verstandige) keuzes maken? • Alle informatie aanreiken die redelijkerwijs nodig is om een beslissing te kunnen nemen gezien kennis, ervaring, risicobereidheid, doelstellingen

15. Zorgplichtheefttemaken met ‘zorgen’ en krijgtdaarmeeeensterkethischkarakter • Ongelijkheidscompensatiedoelstelling van consumentenbescherming? Les consommateurssont-ils en position de faiblesse? • Misverstandenblijvenbijaanbieders: -de (doorsnee) consumentkan het zelf -als je maar ‘consumer friendly’ bent -er is maaréénsoortconsument en die weetwat-iewil, ofwel: alleconsumentenwillenhetzelfde ECHTER: de financiëleconsumentkiestrationeel, maarnietzelden sub-optimaal, vooralals de situatiete complex is of teweinigtransparant Zorgen = toezien en moeite doen dat iets geschiedt of onderhouden wordt, waken voor iets (aandacht voor de ‘zwakkere partij’?) Informeren = het zich verschaffen van kennis

16. Nieuweaanpak? • Transparantie: de nieuwekleren van de keizer (alsallestransparant is, zie je nietsmeer) • Boilerplate-aanpak (vérgaandestandaardisatie van producten) heeftafgedaan

17. Solvency II (Richtlijn 2009/138/EG van 25 november 2009), implementatie 2012 • Consumenten krijgen een ruimere en meer gevarieerde keuze uit verzekerings- producten Vóór sluiting van de overeenkomst en tijdens de hele duur ervan moeten zij beschikken over de informatie die nodig is om de producten te kunnen kiezen die het best bij hun behoeften passen

18. Schadeverzekering (art. 181): • Schadeverzekering • (m u v verplichte verzekeringen) geen voorafgaande goedkeuring of systematische mededeling van de algemene en bijzondere voorwaarden van de verzekeringsovereenkomsten, de tarieven, en de formulieren en andere documenten • Uitsluitend voor het toezicht op de naleving van de nationale bepalingen betreffende de verzekerings overeenkomsten kunnen de lidstaten een niet-systematische mededeling van deze voorwaarden en andere documenten eisen. • Controle premiestelling enkel in kader algemeen prijsbeleid

19. Levensverzekering (art. 182): • Geen voorafgaande goedkeuring of systematische mededeling van de algemene en bijzondere voorwaarden, de tarieven, berekening, technische voorzieningen, formulieren en andere documenten (uitsluitend voor toezicht wel mogelijk)

20. schadeverzekering • Als verzekeringnemer natuurlijk persoon is: indien geen rechtskeuze, welk toepasselijk recht; anders vrijheid & voorstel • Klachtenbehandeling, w o ADR • Vestigingsgevens hoofd/bijkantoor • Idem van verzekeraar die dekking verleent

21. Algemene en bijzondere voorwaarden mogen geen bepalingen omvatten die in afzonderlijke gevallen bijzondere aspecten regelen van het te dekken risico • Monopolieposities moeten verdwijnen • Deelname nationale garantieregeling kan worden verplicht

22. InformatieaanLevensverzekeringnemers (art. 185) • Naam, firmanaam, rechtsvorm • Vestiging hoofd- of bijkantoor • Adressen • Concrete verwijzing naar rapport over solvabiliteit en financiële positie (art. 51) • Omschrijving van elke verzekeringsdekking en keuzemogelijkheid • Looptijd van de overeenkomst • Wijze van beëindiging van de overeenkomst • Wijze en duur van betaling van de premies • Wijze van berekening en toewijzing van winstdelingen

23. Gegevens over de afkoop- en premievrije waarden en in hoeverre deze zijn gegarandeerd • Inlichtingen over de premies voor iedere verzekeringsdekking, zowel de hoofddekking als de aanvullende, indien dienstig • Opsomming van de gebruikte fracties in fractieverzekeringen • Gegevens over de aard van de tegenover de fractieverzekering staande activa • Wijze van uitoefening van het recht van opzegging (art. 186) • Alg. informatie belastingregime • Klachtenbehandeling • Toepasselijk recht

24. Bovendien wordt specifieke informatie verstrekt om ervoor te zorgen dat de verzekeringnemer goed begrijpt welke risico’s hij loopt door de overeenkomst te sluiten

25. Bovendien wordt specifieke informatie verstrekt om ervoor te zorgen dat de verzekeringnemer goed begrijpt welke risico’s hij loopt door de overeenkomst te sluiten Dit product kan uwfaillissement veroorzaken

26. Nieuwe aanpak? • Macroprudentieel-niveau: goede marktwerking & ‘level playing field’, vertrouwen van de consument, aandacht voor interactie (ook contact met consumenten!) • Microprudentieel-niveau: verbetering toezicht, trefwoorden: partnerschap, flexibiliteit en subsidiariteit (waken voor systeemrisico’s, lage lange termijn-kosten voor consumenten)

27. Zorgvuldigheid in het maatschappelijk verkeer • Vereist dat financiële dienstverleners oplettend manoeuvreren tussen enerzijds de plicht rekening te houden met de wederpartij, belangen van de medemens te ontzien, en anderzijds de vaststelling dat dit niet betekent dat de eigen belangen moeten worden verwaarloosd, niet dat de uiterst denkbare zorgvuldigheid moet worden betracht

28. Nieuwe aanpak? • Innovatie • Ken uw product • Wat weet de consument? • Wat wil de consument • Wat wil de consument betalen? Wat wil een verzekeraar verdienen? Hoe? • Maak de polis, de premie, de uitkering en de voorwaarden inzichtelijk en begrijpelijk • Geen ‘single contract’ maar een complexe duurrelatie (for better or for worse?)