GIZA LISERI APARATUA

1. GIZA LISERI APARATUA - Edukien sekuentziazioa 1� zikloa - Kontzeptuzko edukiak - Helburuak 2� zikloa - Kontzeptuzko edukiak - Helburuak 3� zikloa (batxilerra) - Kontzeptuzko edukiak Prozedurazko edukiak Jarrerazko edukiak Helburuak Mapa kontzeptuala Jarduerak

2. EDUKIEN SEKUENTZIAZIOA 1� ZIKLOKO EDUKIAK Liseri aparatuaren anatomia. Organo ezberdinak. Liseriketako faseak. Funtsezko elikagaiak : karbohidratoak, koipeak eta proteinak. Bakoitzaren funtzioa. Dieta egokiaren ezaugarriak. Elikagaien gurpila. Anorexia eta bulimia. Elikagaien kontserbazio teknikak. 1� ZIKLOKO HELBURUAK Liseri aparatuko organo ezberdinak eta ematen diren fase ezberdinak bereizi Elikadura egokiaren ezaugarriak eta osasunaren zainketan duen garrantzia ezagutu. Elikagaien kontserbazio teknikak ezagutu

3. EDUKIEN SEKUENTZIAZIOA 2� ZIKLOKO EDUKIAK Zer da liseriketa? Liseri aparatuaren anatomia, organoak. Liseriketa prozesuko faseak 2� ZIKLO HELBURUAK Liseriketa zer den jakitea Liseriketan parte hartzen duten organo ezberdinak bereiztU eta gainontzeko sistema eta aparatuekin duen erlazioa ezagutu. Liseriketa prozesuan ematen diren faseak bereiztea eta organoekin erlazionatzea

4. EDUKIEN SEKUENTZIAZIOA 3� ZIKLOA (BATXILERRA) Kontzeptuzko edukiak Liseriketa. Ekintza motak. Liseri aparatuaren osagaiak. Ahoa, listu guruinak, faringea eta hestegorria. Anatomia eta fisiologia (murtxikapena, listuztaketa eta irensketa). Urdaila, duodenoa (heste meharra) eta guruin erantsiak (gibela eta area) . Heste urinak, behazuna eta are urinak. Anatomia eta fisiologia. Liseriketa kimikoa. Heste meharra. Jejunoa eta ileona. Anatomia eta fisiologia. Zurgapena. Heste lodia. Flora bakteriarra eta gorotzen prestaketa (zurgapena). Uzkia, gorotzen kanporaketa. Elikagaien liseriketa

5. EDUKIEN SEKUENTZIAZIOA Prozedurazko edukiak Liseri aparatuko organoak eta beren anatomia. Organo bakoitzak liseriketaren barnean duen funtzioa. Elikagaiek organo bakoitzean jasaten dituzten eraldaketak. Jarrerazko edukiak Azalpenetan isiltasuna. Talde lana. Informazio bilketa.

6. HELBURUAK Liseri aparatuan ematen diren bi ekintza motak eta bakoitzaren ezaugarriak bereiztu. Liseri aparatuko organoak eta beren anatomia bereiztu. Organo bakoitzak liseriketaren barnean duen funtzioa bere anatomiarekin eta jariakinekin erlazionatu. Elikagaiek organo bakoitzean jasaten dituzten eraldaketak urin ezberdinekin erlazionatu.

8. JARDUERAK 1� BLOKEA Liseriketa. Ekintza motak. Liseri aparatuaren osagaiak. Esplorazio fasea eta ikuspuntu berrien sorreraren fasea: Galderen metodoa erabiliz launakako taldetan hurrengo galderak erantzun aurreko urteetan ikasia gogoratzen hasteko. Honekin irakasleak ikasleen aurre ideiak ikusi ditzake eta azalpenak sakondu beharrezkoa iruditzen bazaio. Zer da liseriketa? Zerez osatuak daude elikagaiak? Zein da hauen egitura? Zer motatako ekintzak ematen dira liseri hodian? Zer organok hartzen dute parte liseriketan? Egin liseri aparatuaren marrazki bat. Behin talde bakoitzak galderak erantzun ondoren klasean komentatu ikasleek elkarren arteko ideia ezberdinak ikus ditzaten baina zuzenketarik egin gabe eztabaiden metodoa erabiliz.

9. JARDUERAK 1� BLOKEA Liseriketa. Ekintza motak. Liseri aparatuaren osagaiak. Egituraketa eta formazio fasea: Transmisio metodoaren bitartez Zer da liseriketa? Liseriketa kimikoa Liseriketa mekanikoa Zer organok hartzen dute parte liseriketan? Liseri hodia Guruin erantsiak

10. JARDUERAK 1� BLOKEA Liseriketa. Ekintza motak. Liseri aparatuaren osagaiak. Aplikazio fasea: Behin apunteak aurrean dituztela erantzun ditzatela berriro aurretik egindako galderak eta hemen agertzen diren hauek. Galderak amaitutakoan klasearekin arbelean zuzendu. Galderen metodoa Zein organo igarotzen ditu arrai zati batek ahotik sartu eta uzkitik ateratzen den arte? Zein organo igaroko ditu arrai zati horretako aminoazido batek zelulan barneratzeko? Zein motatako eraldaketak jasango ditu arrai zati horrek?

11. JARDUERAK 2� BLOKEA Ahoa, listu guruinak, faringea eta hestegorria. Anatomia eta fisiologia (murtxikapena, listuztaketa eta irensketa). Esplorazio fasea: Binaka hurrengo galderen erantzutea galderen metodoa erabiliz(galderen zuzenketa transmisiozko metodoa erabili ondoren emango da, aurreko erantzunak konpara ditzaten eta beren aurreideia okerretaz kontura daitezen) Zer funtzio du ahoak liseriketan? Garrantzizkoa al da funtzio hau? Zein osagaik hartzen dute parte funtzio horretan? Zein da garrantzizkoena? Zergatik? Nora doa janaria irensterakoan? Ba al du beste biderik? Zergatik ez du bigarren hau hartzen? Zer gertatzen da bigarren hau hartzen denean? Zergatik edoskitzen dute jaio berriek? Zergatik da garrantzizkoa ondo murtxikatzea?

12. JARDUERAK 2� BLOKEA Ahoa, listu guruinak, faringea eta hestegorria. Anatomia eta fisiologia (murtxikapena, listuztaketa eta irensketa). Egituraketa eta formazio fasea: Transmisio metodoa erabiliz apunteen banaketa. Ahoa Listu guruinak Faringea Hestegorria. Anatomia eta fisiologia. (murtxikapena, listuztaketa eta irensketa).

13. JARDUERAK 2� BLOKEA Ahoa, listu guruinak, faringea eta hestegorria. Anatomia eta fisiologia (murtxikapena, listuztaketa eta irensketa). Aplikazio eta ebaluazio fasea: Esplorazio faseko galderen berrikuspena eta zuzenketa arbelean

14. JARDUERAK 3� BLOKEAUrdaila, duodenoa (heste meharra) eta guruin erantsiak (gibela eta area) . Heste urinak, behazuna eta are urinak. Anatomia eta fisiologia. Liseriketa. Esplorazio fasea: Hurrengo galderak erantzun binaka pentsatzen hasteko eta hauen aurreideiak ezagutzeko. Galderen metodoa Zergatik botaka egiterakoan zapore azido hori? Urdailean duguna ahoraino iristeko zer gertatzen da? Zer gertatzen da hestemeharrean? Ze hiru zatiz dago osatua? Zein da bere funtzioa? Nola parte hartzen dute gibelak eta areak liseriketan?

15. JARDUERAK 3� BLOKEAUrdaila, duodenoa (heste meharra) eta guruin erantsiak (gibela eta area) . Heste urinak, behazuna eta are urinak. Anatomia eta fisiologia. Liseriketa. Ikuspuntu berrien sorreraren fasea: Testu liburuak edo internet erabiliz urdailaren egitura marraztu, bere atal ezberdinak. Urin gastrikoen konposaketa eta ondorioak atera urdailean gertatzen denari buruz. Are urinek, behazunak eta heste urinek isuritzen dituzten entzimak eta beraien funtzioa. Duodenoan ematen den liseriketa kimikoaren azterketa. (Informazioaren erabileraren metodoa)

16. JARDUERAK 3� BLOKEA Urdaila, duodenoa (heste meharra) eta guruin erantsiak (gibela eta area) . Heste urinak, behazuna eta are urinak. Anatomia eta fisiologia. Liseriketa. Egituraketa eta formalizazio fasea: Apunteen bitartez azalpena eman transmisiozko metodoa erabiliz. Urdaila Duodenoa (heste meharra) Guruin erantsiak (gibela eta area) . Anatomia eta fisiologia. Liseriketa.

17. JARDUERAK 3� BLOKEA Urdaila, duodenoa (heste meharra) eta guruin erantsiak (gibela eta area) . Heste urinak, behazuna eta are urinak. Anatomia eta fisiologia. Liseriketa. Aplikazio eta ebaluazio fasea: Hurrengo galderak erantzuten saiatu emandako informazioarekin. Galderen metodoa Pertsona batek urdaileko ultzera du eta medikuari esaten dio esnea hartzeko gomendatu diotela eta hala egiten duela. Medikuak esnea hartzeari uzteko esaten dio eta honek zergatia galdetzen dio, esnea hartzeak mina kentzen baitio. Zer gertatzen da area kenduko baligute? Zer gertatzen da behazun xixkua kentzen badigute? Biziko ginateke? Zuzendu galderak.

18. JARDUERAK 4� BLOKEA Heste meharra. Jejunoa eta ileona. Anatomia eta fisiologia. Zurgapena. Esplorazio fasea: Binaka galderak erantzuten saiatu. Galderen metodoa Nola heltzen dira zelulak behar dituen funts gaiak zelulara? Zeren bitartez? Non ematen da hori? Zer ezaugarri izango ditu?

19. JARDUERAK 4� BLOKEA Heste meharra. Jejunoa eta ileona. Anatomia eta fisiologia. Zurgapena. Egituraketa eta formalizazio fasea: Transmisio metodoaren bitartez apunteak banatu Heste meharra. Jejunoa Ileona Anatomia eta fisiologia. Zurgapena.

20. JARDUERAK 5� BLOKEAHeste lodia. Flora bakteriarra eta gorotzen prestaketa (zurgapena). Uzkia, gorotzen kanporaketa. Esplorazio fasea: Galderen metodoa Zer gertatzen da zurgatzen ez den materiarekin? Zein funtzio du heste lodiak? Zer dela eta dute gorotzek usai hori? Puzkarrak zergatik sortzen dira?

21. JARDUERAK 5� BLOKEA Heste lodia. Flora bakteriarra eta gorotzen prestaketa (zurgapena). Uzkia, gorotzen kanporaketa. Egituraketa eta formalizazio fasea: Transmisio metodoaren bitartez apunteen banaketa. Heste lodia Flora bakteriarra Zurgapena Gorotzen prestaketa Uzkia, gorotzen kanporaketa.

22. JARDUERAK 5� BLOKEA Heste lodia. Flora bakteriarra eta gorotzen prestaketa (zurgapena). Uzkia, gorotzen kanporaketa. Aplikazio eta ebaluazio fasea: Esplorazio fasean egindako galderak erantzun arbelean

23. JARDUERAK 6� BLOKEA Elikagaien liseriketa Aplikazio eta ebaluazio fasea: Gaiaren bideo bat ikusi. (informazioaren erabileraren metodoa) Ogi zati baten almidoiak ahotik sartu eta zelulara heltzeraino daraman bidea. Arrai proteina batek ahotik sartu eta zelulara heltzeraino daraman bidea. Lipido baten bidea zelulararte. Ondorengo fitxak bete