Leven is ook dood gaan. Denk erover, praat erover

1. Leven is ook dood gaan. Denk erover, praat erover Doetinchem 4 maart 2013 Bert Buizert

2. Opzet Korte introductie Toelichting op STEM: Introductie in ‘leefstijlen rond de dood’ Cases behandelen Afsluiten

3. Onderzoek onder 1600 mensen • Wat vindt men belangrijk • Wat is opvallend wanneer we kijken naar de resultaten

4. Wat vindt U belangrijk? • …..als u zich nú een voorstelling maakt van de laatste fase (weken / maanden) van Uw leven? • Geen Pijn • Familie dicht bij • Geen beladen sfeer – relaxt (normale leven gaat door, je eigen ding kunnen blijven doen (als dat kan) • Thuis blijven • Klein team van verzorgenden om • Geregeld hebben (begrafenis) • Eigen keuzen maken (moment van overlijden) • Niet teveel trekken (pomp – geen onnodige medicatie) • Geen krentewegge • Openheid over alles (dingen kunnen afsluiten – eerlijk op je leven kunnen kijken en bespreken)

5. Wat vindt men belangrijk

6. Opvallende aspecten • Taboe • Weerstand op het onderwerp, vermijding, vooruitschuiven, onzekerheid etc. • Praten en denken over de dood • Gericht, actief, bewust, uiten, confrontatie, etc. • Sociaal sterven • Verbondenheid, hele systeem, zorgzaamheid, stervende centraal, empathie, etc. • Regie in de laatste levensfase • Regie, autonomie, geen last, (medische) maakbaarheid, etc

7. Sterfstijl: vertrouwenden (12%) + + vertrouwenden Bezig zijn met en praten over de dood - - Traditioneel Modern Nieuwe tijd Levenswijze

8. Sterfstijl: vertrouwenden (12%)leven na de dood • Mensen in deze groep zijn: • minder bang en hebben al een bepaald beeld van de laatste levensfase. • sterk gericht op het gezin • de dood al een deel van het leven. • Als patiënt: • gevoelig voor autoriteit, • niet veeleisend en tevreden met het standaardaanbod, • volgzaam , R-R-R • Wat helpt: • informatie in hapklare brokken, • niet teveel alternatieven, • aandacht voor de spiritualiteit, uitnodigend zijn want men is niet zo initiatiefrijk.

9. Vertrouwenden • Praten en denken: laag • Regie – behoefte: betrekkelijk • Sociaal sterven: redelijk helder • Taboe: geen taboe

10. Sterfstijl: rationelen (15%) + + vertrouwenden rationelen Bezig zijn met en praten over de dood - - Traditioneel Modern Nieuwe tijd Levenswijze

11. Sterfstijl: rationelen (15%)control over de dood • Mensen in deze groep: • zoeken een balans tussen werken en genieten. • Ziek zijn en dood passen niet goed in het levensbeeld bij deze groep mensen. • Ze hebben moeite met het tonen van hun kwetsbaarheid. • Als patiënt: • gevoelig voor autoriteit, • leunen op professionele kennis • ze zijn op zoek naar zekerheden. • Ondersteunend: • heldere feitelijke informatie • Niet te veel over gevoelens, • praktisch en ondersteunend • duidelijkheid over de rolverdeling

12. Rationelen • Regie – behoefte: hoog – in het hier en nu • Praten en denken: beperkt • Sociaal sterven: niet helder • Taboe: behoorlijk groot taboe

13. Sterfstijl: socialen (33%) + + socialen vertrouwenden rationelen Bezig zijn met en praten over de dood - - Traditioneel Modern Nieuwe tijd Levenswijze

14. Sterfstijl: socialen (33%)bang voor de dood • Mensen in deze groep: • Gekenmerkt als volks en eigentijds, zorgeloos, • Niet al te opvallend, doe maar gewoon …… • Zij vinden het vooral belangrijk om te sterven tussen familie en vrienden. Daarbij verwachten zij dat zaken te zijner tijd voor hen geregeld worden. • Als patiënt: • vasthoudend aan het leven, • behoefte aan troost, verlichting, • uitstellen tot het niet meer kan (medicatie), doen niet zoveel uit zichzelf, • mogelijk eenzaam (omdat het zo ‘gek’ is voor anderen om er over in contact te zijn.) • Ondersteunend: • Informatie in kleine delen, regelmatig herhalen • benoem emoties, • geef ruimte voor ondersteuning

15. Socialen • Regie – behoefte: zeer laag • Praten en denken: beperkt • Sociaal sterven: redelijk helder • Taboe: liever niet

16. Casus

17. Case 1 – Sociale Hoe kom/blijf je in contact? Gaan zitten – laagdrempelig - aanraken - oogcontact Benoemen: “Ik zie dat u ….” Meegaan en draai geven aan Luisteren (kijken of er een aanknopingspunt) Spiegelen in het begin U bent voor mij geen last (haar dat laten merken) Even naar de buik

18. Case 1 – Sociale Wat valt u op in de communicatie? • Ze betrekt haar moeder – ze spiegelt (ze zucht) • Ze is vriendelijker (ze gaat zitten, ze lacht, haar gezicht is opener, ze maakt grapjes) • Ze laat merken dat de patient geen last is, door bv. Op het einde luchtig te zeggen: “ik ga het meteen voor u regelen” • Ze komt binnen als buurmeisje • De verpleegkundige maakt de drempel om ja te zeggen tegen medicatie lager, door: • “We zijn hier in een ziekenhuis hoor” • Het woord pilletje helpt ook al enorm, dat is in deze groep veel beter dan het woord medicatie • Ze maakt het ook wat lastiger om nee te zeggen: “Toch gek om niet te doen?!”

19. Sterfstijl: pro-actieven (18%) + + socialen pro-actieven vertrouwenden rationelen Bezig zijn met en praten over de dood - - Traditioneel Modern Nieuwe tijd Levenswijze

20. Sterfstijl: pro-actieven (18%)leven met de dood • Mensen uit deze groep: • kenmerken zich door een kritische houding als het gaat om de zorg in hun laatste levensfase. • Voor hen is de dood geen taboe, er wordt over nagedacht en gesproken om zo de regie ook in deze fase in de hand te houden. • Als patiënt: • wil alles weten, mondig, goed geïnformeerd, • Veeleisend en zelfredzaam en afkerig van zinloos handelen • Ondersteunend: • inzicht geven in de alle opties, • geef regie, • geef kaders • verwijs naar andere informatie

21. Pro actieven • Regie – behoefte: hoog • Praten en denken: makkelijk • Sociaal sterven: helder • Taboe: zeer zeker geen taboe

22. Case 2 – Pro actieve Hoe kom/blijf je in contact? Waar bent u bang voor? Het overvalt mij – ik ga er even bij zitten en ga een kopje thee halen voor mijzelf Ik weet niet of dat zaterdag kan Heeft u het er met uw dochter besproken Met wie heeft u erover gesproken Dochter Huisarts Waarom - Nieuwsgierig Waarom zo snel Doorspelen aan het team Hoe kom/blijf je in contact? • Neem tijd • Hoe bent u tot dat besluit gekomen, en toestemming vragen om mee te denken

23. Case 2 – Pro actieve • Watvalt u op in de communicatie? • Zegaatzitten • Zetoontempathie (rustig) • Nietbelerend met eenvingertje • Zewordtserieusgenomen – haarkeuzewordtgerespecteerd – zeherhaaltwat de mevrouwvraagt • Zebiedtoptiesaan • Zeweet van de haarinhoudelijkwerk • Belastendvoornabestaanden • Brugwordtgeslagennaar de anderen

24. Sterfstijl: onbevangenen (22%) + + socialen pro-actieven vertrouwenden rationelen onbevangenen Bezig zijn met en praten over de dood - - Traditioneel Modern Nieuwe tijd Levenswijze

25. Sterfstijl: onbevangenen (22%)leven zonder de dood • Mensen uit deze groep: • Voor hen is de dood niet direct een onderwerp. Zij houden van genieten en leven hun leven op een eigenzinnige manier. • Als patiënt: • dwarsig, grenzen zoekend, onrustig, • veel vrienden willen zien, • ongevoelig voor autoriteit, • afstand van zorgverleners • Ondersteunend: • korte, concrete informatie, in het hier en nu zijn, • check naar emoties (ipv er al in te duiken), recht voor zijn raap

26. Onbevangenen • Regie – behoefte: gericht op hier en nu • Praten en denken: zeer beperkt • Sociaal sterven: onduidelijk • Taboe: geen taboe

27. Casus

28. Case 3 – Vertrouwende Hoe kom/blijf je in contact?

29. Case 3 – Vertrouwende Wat valt u op in de communicatie?

30. Voor vragen - opmerkingen Bert Buizert Telefoon 06-51924150 Mail bert.buizert@stichtingstem.info Website: www.doodgewoonbespreekbaar.nl (hier staat de test) Website: www.stichtingstem.info