Leven is ook dood gaan. Denk erover, praat erover

1. Leven is ook dood gaan. Denk erover, praat erover Doetinchem 11 april 2013 Bert Buizert

2. Opzet Korte introductie Toelichting op STEM: Introductie in ‘leefstijlen rond de dood’ Cases behandelen Afsluiten

3. Onderzoek onder 1600 mensen • Wat vindt men belangrijk • Wat is opvallend wanneer we kijken naar de resultaten

4. Wat vindt U belangrijk? • Mensen om me heen (en de hond) • Geen pijn • Alles met elkaar kunnen bespreken • `regelen van de begrafenis • Thuis • Liefdevolle verzorging • Afscheid nemen • Geen gebed zonder einde, zelf kiezen wanneer mijn leven • Bepaalde wensen laten uitkomen • Begrip en respect van de naasten om me heen, luisterend oor

5. gedrag Zichtbaar buitenwereld Zichtbaar voor jezelf gedachten gevoelens

6. gedrag Zichtbaar buitenwereld Zichtbaar voor jezelf gedachten gevoelens

7. Wat vindt men belangrijk

8. Opvallende aspecten • Praten en denken over de dood • Gericht, actief, bewust, uiten, confrontatie, etc. • Sociaal sterven • Verbondenheid, hele systeem, zorgzaamheid, stervende centraal, empathie, etc. • Regie in de laatste levensfase • Regie, autonomie, geen last, (medische) maakbaarheid, etc • Taboe • Weerstand op het onderwerp, vermijding, vooruitschuiven, onzekerheid etc.

9. Sterfstijl: vertrouwenden (12%) + + vertrouwenden Bezig zijn met en praten over de dood - - Traditioneel Modern Nieuwe tijd Levenswijze

10. Sterfstijl: vertrouwenden (12%)leven na de dood • Mensen in deze groep zijn: • minder bang en hebben al een bepaald beeld van de laatste levensfase. • sterk gericht op het gezin • de dood al een deel van het leven. • Als patiënt: • gevoelig voor autoriteit, • niet veeleisend en tevreden met het standaardaanbod, • volgzaam , R-R-R • Wat helpt: • informatie in hapklare brokken, • niet teveel alternatieven, • aandacht voor de spiritualiteit, uitnodigend zijn want men is niet zo initiatiefrijk.

11. Vertrouwenden • Praten en denken: laag • Regie – behoefte: betrekkelijk • Sociaal sterven: redelijk helder • Taboe: geen taboe

12. Sterfstijl: rationelen (15%) + + vertrouwenden rationelen Bezig zijn met en praten over de dood - - Traditioneel Modern Nieuwe tijd Levenswijze

13. Sterfstijl: rationelen (15%)control over de dood • Mensen in deze groep: • zoeken een balans tussen werken en genieten. • Ziek zijn en dood passen niet goed in het levensbeeld bij deze groep mensen. • Ze hebben moeite met het tonen van hun kwetsbaarheid. • Als patiënt: • gevoelig voor autoriteit, • leunen op professionele kennis • ze zijn op zoek naar zekerheden. • Ondersteunend: • heldere feitelijke informatie • Niet te veel over gevoelens, • praktisch en ondersteunend • duidelijkheid over de rolverdeling

14. Rationelen • Regie – behoefte: hoog – in het hier en nu • Praten en denken: beperkt • Sociaal sterven: niet helder • Taboe: behoorlijk groot taboe

15. Sterfstijl: socialen (33%) + + socialen vertrouwenden rationelen Bezig zijn met en praten over de dood - - Traditioneel Modern Nieuwe tijd Levenswijze

16. Sterfstijl: socialen (33%)bang voor de dood • Mensen in deze groep: • Gekenmerkt als volks en eigentijds, zorgeloos, • Niet al te opvallend, doe maar gewoon …… • Zij vinden het vooral belangrijk om te sterven tussen familie en vrienden. Daarbij verwachten zij dat zaken te zijner tijd voor hen geregeld worden. • Als patiënt: • vasthoudend aan het leven, • behoefte aan troost, verlichting, • uitstellen tot het niet meer kan (medicatie), doen niet zoveel uit zichzelf, • mogelijk eenzaam (omdat het zo ‘gek’ is voor anderen om er over in contact te zijn.) • Ondersteunend: • Informatie in kleine delen, regelmatig herhalen • benoem emoties, • geef ruimte voor ondersteuning

17. Socialen • Regie – behoefte: zeer laag • Praten en denken: beperkt • Sociaal sterven: redelijk helder • Taboe: liever niet

18. Casus

19. Case 1 – Sociale Hoe kom/blijf je in contact? Op het bed gaan zitten én oogcontact maken Rust geven en tijd hebben Doorvragen: komt het daar wel van af te wachten ? Benoemen wat je ziet: Daarna vertellen wat we in de aanbieding hebt Gewoon erbij te zitten en luisteren (respect tonen – door stil te zijn

20. Case 1 – Sociale Wat valt u op in de communicatie? • Ze liet iets van zichzelf zien – moeder - • Humor • Oogcontact en zitten • Gelijkwaardig – zachtere blik • Mimiek: ontspannen blik - glimlachen • We zijn hier in een ziekenhuis hoor – toch gek om niet te doen • Ik ga het meteen voor u regelen • Het woord pillen werkt beter dan het woord medicatie

21. Sterfstijl: pro-actieven (18%) + + pro-actieven socialen vertrouwenden rationelen Bezig zijn met en praten over de dood - - Traditioneel Modern Nieuwe tijd Levenswijze

22. Sterfstijl: pro-actieven (18%)leven met de dood • Mensen uit deze groep: • kenmerken zich door een kritische houding als het gaat om de zorg in hun laatste levensfase. • Voor hen is de dood geen taboe, er wordt over nagedacht en gesproken om zo de regie ook in deze fase in de hand te houden. • Als patiënt: • wil alles weten, mondig, goed geïnformeerd, • Veeleisend en zelfredzaam en afkerig van zinloos handelen • Ondersteunend: • inzicht geven in de alle opties, • geef regie, • geef kaders • verwijs naar andere informatie

23. Pro actieven • Regie – behoefte: hoog • Praten en denken: makkelijk • Sociaal sterven: helder • Taboe: zeer zeker geen taboe

24. Casus

25. Case 2 – Pro actieve Hoe kom/blijf je in contact? Advies geven waar ze terecht kan in de begeleiding Waarom nu (ineens) Arts raadplegen Dat kan zo maar niet Dat vraagt voorbereiding Hoe bent u tot dit besluit gekomen Ik schrik van deze vraag, ik weet niet zo goed wat ik er mee aan moet Hoe kom/blijf je in contact?

26. Case 2 – Pro actieve • Watvalt u op in de communicatie? • Gingzitten • Zenam de vraagserieus – door teherhalen • Zelaat de regiebij de client: • Zegeeftopties /mogelijkheden • Zoukunnen – zoufijn • Familiebetrekken

27. gedrag Zichtbaar buitenwereld Zichtbaar voor jezelf gedachten gevoelens

28. gedrag Zichtbaar buitenwereld Zichtbaar voor jezelf gedachten gevoelens

29. Sterfstijl: onbevangenen (22%) + + pro-actieven socialen vertrouwenden rationelen onbevangenen Bezig zijn met en praten over de dood - - Traditioneel Modern Nieuwe tijd Levenswijze

30. Sterfstijl: onbevangenen (22%)leven zonder de dood • Mensen uit deze groep: • Voor hen is de dood niet direct een onderwerp. Zij houden van genieten en leven hun leven op een eigenzinnige manier. • Als patiënt: • dwarsig, grenzen zoekend, onrustig, • veel vrienden willen zien, • ongevoelig voor autoriteit, • afstand van zorgverleners • Ondersteunend: • korte, concrete informatie, in het hier en nu zijn, • check naar emoties (ipv er al in te duiken), recht voor zijn raap

31. Onbevangenen • Regie – behoefte: gericht op hier en nu • Praten en denken: zeer beperkt • Sociaal sterven: onduidelijk • Taboe: behoorlijk groot taboe

33. Coping is de manier waarop iemand zowel gedragsmatig, verstandelijk als emotioneel op aanpassing vereisende omstandigheden reageert.

34. Casus

35. Case 3 – Vertrouwende Hoe kom/blijf je in contact?

36. Case 3 – Vertrouwende Wat valt u op in de communicatie?

37. Voor vragen - opmerkingen Bert Buizert Telefoon 06-51924150 Mail bert.buizert@stichtingstem.info Website: www.doodgewoonbespreekbaar.nl (hier staat de test) Website: www.stichtingstem.info