„Założenia Europejskiej Konwencji Krajobrazowej, stan i perspektywy jej wdrażania w Polsce”

1. „Założenia Europejskiej Konwencji Krajobrazowej, stan i perspektywy jej wdrażania w Polsce” Małgorzata Opęchowska Departament Ochrony Przyrody Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska

2. Plan prezentacji: • Ogólne założenia Europejskiej Konwencji Krajobrazowej, • Krajowy Sekretariat Konwencji Krajobrazowej, • Pierwsza konferencja poświęcona wdrażaniu EKK w Polsce, • Plany działań na przyszłość. Założenia Europejskiej Konwencji Krajobrazowej, stan i perspektywy jej wdrażania w Polsce

3. Europejska Konwencja Krajobrazowa 20 październik 2000 r., Florencja 27 września 2004 roku - Polska ratyfikacja (weszła w życie 1 stycznia 2005 roku) Cele Konwencji: • ochrona, zarządzanie i planowanie krajobrazu europejskiego za pomocą środków krajowych i przy współpracy europejskiej pomiędzy Stronami. Środki niezbędne do wdrożenia Konwencji (art. 5 EKK): • prawne uznanie krajobrazu jako istotny element otoczenia ludzkiego, • ustanowienie i wdrożenie polityki krajobrazowej, • ustanowienie procedur uczestnictwa ogółu społeczeństwa, władz terytorialnych, • systematyczne uwzględnianie krajobrazu w krajowych politykach urbanistycznych, przestrzennych, kulturalnych, środowiskowych, rolniczych, społecznych i ekonomicznych oraz we wszystkich innych sektorach, mogących mieć bezpośredni lub pośredni wpływ na krajobraz (np. transport). Założenia Europejskiej Konwencji Krajobrazowej, stan i perspektywy jej wdrażania w Polsce

4. Europejska Konwencja Krajobrazowa 20 październik 2000 r., Florencja Środki szczególne, które powinny być zastosowane przez każdą Stronę na poziomie krajowym, regionalnym lub lokalnym (art. 6 EKK): • podnoszenie świadomości społeczeństwa, • szkolenie i kształcenie na każdym poziomie nauczania, • identyfikacja krajobrazów, • ocena krajobrazów wraz z analizą ich cech charakterystycznych oraz sił przyczyniających się do ich transformacji, • ustalenie standardów jakości krajobrazów, • wdrażanie instrumentów mających na celu ochronę, gospodarkę i/lub planowanie krajobrazu Założenia Europejskiej Konwencji Krajobrazowej, stan i perspektywy jej wdrażania w Polsce

5. Krajowy Sekretariat Konwencji Krajobrazowej • Polecenie Ministra Środowiska z dnia 10 grudnia 2009 r., • Podstawowe zadania: wdrażanie konwencji do prawodawstwa polskiego, analiza doświadczeń innych krajów z uwzględnieniem istniejących przepisów prawnych w zakresie krajobrazu oraz działania informacyjne i promocyjne. Dotychczasowe działania Sekretariatu: • Działania promocyjne i informacyjne: wydawanie broszur oraz materiałów edukacyjnych, tłumaczenie udostępnianie na stronie internetowej dokumentów opracowanych przez Radę Europy, • Udział w spotkaniach międzynarodowych oraz wymiana doświadczeń, • Podręcznik partycypacji społecznej w procesach kształtowania krajobrazu, • Rekomendacje w zakresie wprowadzenia zmian legislacyjnych dotyczących krajobrazu, • Ogłoszenie Konkursu na Polską Nagrodę Krajobrazową oraz wyłonienie jego zwycięzcy, jako polskiego kandydata do Nagrody Krajobrazowej RE. Założenia Europejskiej Konwencji Krajobrazowej, stan i perspektywy jej wdrażania w Polsce

6. Działania Sekretariatu cd.:Konferencja poświęcona wdrażaniu EKK w Polsce: • 20 września 2012 r. w Józefowie odbyła się konferencja pn.: „Wdrażanie Europejskiej Konwencji Krajobrazowej w Polsce". • Cel: rozpoczęcie dialogu społecznego na temat ochrony, planowania i zarządzania krajobrazem zgodnie z zapisami Europejskiej Konwencji Krajobrazowej. • Zagadnienia konferencji: zmiany w prawodawstwie polskim, waloryzacja krajobrazów Polski, edukacja i partycypacja społeczna, ochrona krajobrazów przyrodniczych i kulturowych oraz Polska Nagroda Krajobrazowa. Założenia Europejskiej Konwencji Krajobrazowej, stan i perspektywy jej wdrażania w Polsce

7. Ogólne wnioski z konferencji: • Na konferencji zgodnie stwierdzono, iż w Polsce istnieje bardzo duże zaplecze naukowe w zakresie ochrony i kształtowania krajobrazu, jednak te osiągnięcia nie mają swojego odzwierciedlenia w polskim prawodawstwie, a istniejące narzędzia prawne są dalece niewystarczające. • Kluczową kwestią jest opracowanie kompleksowej definicji krajobrazu, która będzie miała zastosowanie w polityce związanej z kształtowaniem przestrzeni, a jednocześnie będzie pojęciem prawnym. Nie jest możliwe zapewnienie prawnej ochrony i zrównoważonego kształtowania krajobrazu bez jego właściwego zdefiniowania. • Wymieniono najistotniejsze problemy związane z kształtowaniem krajobrazu: brak instrumentów dla zachowania cech użytkowania gruntu i nieskuteczna ochrona gruntów rolnych, dysfunkcyjny system decyzji o warunkach zabudowy, brak instrumentów w zakresie podziałów nieruchomości, liczne wyłączenia w specustawach, różne statusy ochronne dotyczące tych samych terenów, konflikty społeczne oraz sprzeczność w zakresie ochrony przyrody i ochrony zabytków. Założenia Europejskiej Konwencji Krajobrazowej, stan i perspektywy jej wdrażania w Polsce

8. Multidyscyplinarny zespół ds. krajobrazu • Grupa składająca się z ekspertów z wielu dziedzin, jako ciało doradcze, które miałoby przedstawiać rekomendacje do wdrażania EKK w Polsce. • Oprócz propozycji działań długofalowych, grupa robocza powinna zidentyfikować doraźne rozwiązania, które można szybko zastosować w istniejącym stanie prawnym. Założenia Europejskiej Konwencji Krajobrazowej, stan i perspektywy jej wdrażania w Polsce

9. Zmiany w prawodawstwie polskim Podczas dyskusji pojawiły się dwie potencjalne drogi zmian prawa w zakresie krajobrazu: • ustanowienie nowego aktu prawnego dedykowanego jedynie ochronie i kształtowaniu krajobrazu; • udoskonalanie istniejących narzędzi, czyli głównie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ustawy o ochronie przyrody i innych przepisów Każde z tych rozwiązań wymaga szerokiej współpracy międzyresortowej w procesie tworzenia polityki krajobrazowej. Według opinii uczestników konferencji ochrona i zrównoważone kształtowanie krajobrazu powinny być elementem Polityki ekologicznej państwa. Pojawił się również formalny wniosek o natychmiastowe usunięcie z prawa możliwości wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Założenia Europejskiej Konwencji Krajobrazowej, stan i perspektywy jej wdrażania w Polsce

10. Waloryzacja krajobrazów • Zidentyfikowanie typów krajobrazu Polski. Aby tego dokonać, należy wyznaczyć kryteria klasyfikacji cech charakterystycznych dla krajobrazów oraz opracować katalog tych cech dla konkretnych krajobrazów. Brak podstaw merytorycznych w zakresie ochrony i właściwego kształtowania krajobrazu uniemożliwia bowiem zapewnienie tym krajobrazom prawnej ochrony. • Zaproponowano również, aby struktura jednostek krajobrazowych była hierarchiczna. Należy też opracować dobry słownik pojęć krajobrazowych, a kryteria waloryzacji krajobrazów powinny być szeroko przedyskutowane. Założenia Europejskiej Konwencji Krajobrazowej, stan i perspektywy jej wdrażania w Polsce

11. Edukacja, podnoszenie świadomości oraz partycypacja społeczna • Kwestia ta była poruszana w niemal wszystkich prezentacjach przedstawionych na konferencji oraz w wielu wypowiedziach podczas dyskusji. • Powinna być przeprowadzona systematyczna, wieloetapowa, powszechna i ogólnospołeczna kampania edukacyjna, która miałaby na celu wzbudzenie wrażliwości społeczeństwa na wartości środowiskowe, estetyczne oraz społeczne krajobrazu. • Edukacja w tym zakresie powinna być skierowana do wszystkich przedstawicieli społeczeństwa, włącznie z przedstawicielami samorządów, a nawet przyrodnikami, którzy często nie zdają sobie sprawy z wartości i roli krajobrazów. • Odpowiednio przeprowadzona kampania edukacyjna powinna przyczynić się do zmniejszenia konfliktów pomiędzy ochroną krajobrazu, a prawem własności czyli interesem człowieka, a środowiskiem. • Pojawiły się również kwestie związane z dostępem do informacji poprzez m.in. upublicznianie opracowań ekofizjograficznych oraz innych dokumentów, z których mogłyby korzystać władze lokalne, co usprawniłoby procesy decyzyjne. Założenia Europejskiej Konwencji Krajobrazowej, stan i perspektywy jej wdrażania w Polsce

12. Obszarowe formy ochrony krajobrazu Podczas konferencji postulowano zmianę zasad funkcjonowania parków krajobrazowych: • parki krajobrazowe powinny być powoływane z inicjatywy władz lokalnych, • parkami powinny zarządzać przedstawiciele wszystkich gmin leżących na terenie parku, • nadzór nad działalnością parku powinny sprawować państwowe organy władzy, • budżet parku powinien być budżetem zadaniowym. Założenia Europejskiej Konwencji Krajobrazowej, stan i perspektywy jej wdrażania w Polsce

13. Plany działań na przyszłość • Rozpoczęcie prac nad opracowaniem założeń do zmian w prawodawstwie polskim, • Organizacja drugiej konferencji poświęconej wdrażaniu EKK w Polsce, która będzie miała na celu omówienie i wypracowania wspólnego podejścia do metodyki waloryzacji krajobrazów Polski, • Działania promocyjne i informacyjne, w tym wydanie materiałów promocyjnych, wydanie opracowania dot. partycypacji społecznej i rozpowszechnienie go wśród administracji samorządowej, • Opracowanie bardziej szczegółowych zasad przyznawania Polskiej Nagrody Krajobrazowej, organizacja konkursu na Polską Nagrodę Krajobrazową 2014 oraz działania promocyjne w zakresie rozpowszechniania idei Nagrody Krajobrazowej. Założenia Europejskiej Konwencji Krajobrazowej, stan i perspektywy jej wdrażania w Polsce

14. sekretariat.krajobrazowa@gdos.gov.pl www.gdos.gov.pl/krajobrazowa Założenia Europejskiej Konwencji Krajobrazowej, stan i perspektywy jej wdrażania w Polsce