Osman Demirdöğen

1. Osman Demirdöğen

2. MAMUL DİZAYNI

3. ÜRETİM Malzeme, tesis ve makine gibi fiziksel faktörlerin yanısıra işçilik, yönetim, ekonomik olaylar, tüketici istekleri, eğitim, toplum yapısı… gibi ölçülmesi çok güç faktörlerin de etkisi altında bulunan bir işletmecilik fonksiyonudur.

4. ÜRETİM YÖNETİMİ İşletmenin elinde bulunan malzeme, makine ve insangücü kaynaklarının belirli miktarlardaki mamulün istenilen niteliklerde , istenilen zamanda ve en düşük maliyetle üretimini sağlayacak biçimde bir araya getirilmesidir.

5. MAMÜL DİZAYNI İşletmenin üreteceği mamulün fiziksel özelliklerini (boyutları, performans, biçim vb.) ve fonksiyonlarını açık-seçik belirleme amacına yönelmiş bir faaliyettir.

6. YENİ MAMUL STRATEJİLERİ • 1- Pazar hedefi stratejisi: Bu stratejide üretici ne satabilirsen onu üret görüşü doğrultusunda hareket eder. • 2- Teknoloji hedefi stratejisi: Üretici mevcut teknoloji olanaklarını göz önüne alarak ne yapabilirsen onu sat politikasını izler. • 3- Fonksiyonlar arası strateji: Bu stratejiye göre mamul; pazarlama, ÜPK, mühendislik, imalat ve diğer departmanların işbirliği ile geliştirilir.

7. YENİ MAMUL GELİŞTİRME PROSESİ • Yeni mamul alternatifleri • Değerleme/Seçme • Yeni mamul ön dizaynı • Prototip İmalat • Yeni mamul testi • Yeni mamul dizaynı

8. 1- Yeni mamul alternatifleri: Teorik ve uygulamalı araştırma alanlarından gelen bilgiler, pazarlamanın sağladığı tüketici istekleri ile birleştirilip alternatif yeni mamul önerileri hazırlanır. 2- Değerleme/Seçme: Ortaya atılan yeni mamul fikirleri Pazar potansiyeli, ekonomik fizibilite ve üretilebilir olma faktörlerine göre bir genel değerlendirmeye tabi tutulur. 3- Yeni mamul ön dizaynı: Seçilen mamulün yapısal ve fonksiyonel özellikleri tespit edilir. Bu esnada maliyet, kalite ve performans faktörleri dikkatle değerlenerek optimum kombinasyonun bulunması hedeflenir.

9. 4- Prototip İmalat: Yeni mamulün tam ölçekli bir modeli, küçük bir atölyede az sayıda üretilerek küçük bir bölgedetüketiciye sunulması prototip imalat sayılır. 5- Yeni mamul testi: Prototip olarak üretilen mamullerin performansı üretici tarafından kontrol edilir veya sınırlı sayıda tüketicinin mamulü kullanışı izlenir ve reaksiyonları değerlenir. 6- Yeni mamul dizaynı: Bu son aşamada mamule ve imalat prosesine son şekli verilir ve gerçek üretime geçilir.

10. FEEDBACK(GERİ BESLEME) Mamul üretilip satılmaya başlandıktan sonra dizayn prosesi sona ermez. Belirli bir plan dahilinde, üretilen mamuller üzerindeki hatalar tespit edilir ve geri besleme(feedback) mekanizması ile önceki aşamalara geri dönülerek gerekli düzeltmeler yapılır. Bu işlem mamulün ömrü boyunca, azalan bir yoğunlukta devam eder.

11. Yeni Bir Mamulün Yaşam Seyri Yeni bir mamul, canlı bir varlık gibi hayatın doğuş, çocukluk, büyüme, olgunluk veyaşlılık devrelerinden geçerek ömrünü tamamlar. Bu süre içinde mamul üzerinde değişiklikler ve geliştirmeler yapılması doğaldır.Çocukluk çağında tüketicireaksiyonlarından kaynaklanan dizayn, kalite ve performans sorunları üzerinde durulur. Büyüme çağında hızla artan talebin karşılanması kapasite artışı ve üretim planlama sorunlarını ön plana çıkarır. Olgunluk devrinde ise artan rekabet yüzünden maliyet kontrolu ve fiyat sorunları önem kazanır.

12. MAMUL DİZAYNINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER 1-İşletme politikaları 2-Pazarlama olanakları 3-Mamul karakteristikleri - Fonksiyonel karakteristikler - Kullanılış faktörleri - Dayanıklılık ve güvenilirlik faktörleri - Estetik faktörler 4- Ekonomik analizler 5-Üretim olanaklarına ilişkin dizayn faktörleri

13. 1- İşletme Politikalarını İlgilendiren Dizayn Faktörleri: Tepe yönetimi işletmenin amaçlarını göz önüne alarak mamulün biçimini ve fonksiyonunu belirleyecek veriler oluşturur. 2- Pazarlama Olanaklarını İlgilendiren Dizayn Faktörleri: Pazar ve pazarlama kavramlarının içerdiği bütün unsurlar mamul dizaynını çok yakından ilgilendirir. Bunların başında tüketiciyi ve rakip firmaları ilgilendirenler öncelik taşırlar. Pazar koşullarını etkilemek ve bir kısmın işletmenin kontrolü altında oluşturmak amacı ile başvurulan çare reklâmdır. Reklâm da işlenen konulardan bazıları şunlardır: - Mamulü tanıtan veya benimseten genel bilgiler verilir. - Ayrıntılı teknik bilgi verilir. - Mamulün yararları tanıtılır. - Tüketicinin istediği özelliklerin mamulde bulunduğu belirtilir. - Mamulün zevke hitap eden yanları ortaya konulur. - Pasif veya kararsız tüketicilerde talep arzusu yaratılır. - Tüketici, mamulden ne beklemesi gerektiği konusunda eğitilir.

14. 3- Mamul Karakteristiklerini İlgilendiren Dizayn Faktörleri • Fonksiyonel karakteristikler • Kullanılış faktörleri • Dayanıklılık ve güvenilirlik faktörleri • Estetik faktörler Mamulün belirli koşullar altında çalışabileceği veya depoda bozulmadan durabildiği süre dayanıklılık olarak adlandırılır. Mamulün istenilen ihtiyacı istenilen zamanda giderebilme derecesi ise güvenilirlik olarak adlandırılır.

15. 4- EKONOMİK ANALİZLER:Tepe yönetiminin mamul hakkında vereceği kararda önceliği bulunan faktörleri belirlemek amacına yönelmiştir. Ekonomik analizlerde cevabı araştırılan sorulardan bazıları şunlardır: • Mamulün üretimi için gerekli yatırım nedir? • Birim maliyet ne olacaktır veya olmalıdır? • Uygun veya mümkün kar oranı nedir? • Seçilecek satış fiyatı ile rekabete dayanmak mümkün müdür? • Mamulün satış miktarı ne olacaktır? • En az üretilmesi gereken miktar nedir?

16. 5- Üretim Olanaklarına İlişkin Dizayn Faktörleri: Dizayn kağıt üzerinde yürütülüp sonuçlandırılan bir tasarlama faaliyetidir. Ancak sadece ekonomik ve estetik bakımlardan en uygun mamulün yaratılması söz konusu olamaz. Zira, varılmak istenen asıl sonuç kağıt üzerinde belirlenen boyutların, kalite özelliklerinin ve performans değerlerinin atölyede gerçek bir fiziksel varlığa, yani mamule dönüşmesidir. Dizayn prosesi, ekonomik ve estetiğin yanı sıra malzeme, makine, işçilik gibi üretim faktörleri göz önüne alınmadan tamamlanmış sayılamaz.

17. MAMUL DİZAYNINDA DEĞERLEMEYE KATILMASI GEREKEN ÜRETİME İLİŞKİN FAKTÖRLER ŞUNLARDIR: • Malzeme seçimi • Proses seçimi • İşçilik olanakları

18. BASİTLEŞTİRME Dizayn açısından basitleştirme, üretilen mamul çeşidinin işletme için uygun sayıya indirilmesi olarak tanımlanabilir. Basitleştirme adı verilen çeşit sayısının azaltılması ile sağlanacak avantajlar şöyle sıralanabilir. • Hammadde, parça ve yarı mamul stok düzeyleri düşüktür. • Makine ve teçhizat yatırımı daha azdır. • Makine ve işçilik verimliliği ve üretkenlik oranı yüksektir. • Dizaynın güvenilirliği yüksektir. Hata olasılığı azdır. • Depolama alanı ihtiyacı azdır. Bu avantajlarına karşılık basitleştirme sonunda; tüketici kütlesinin daralması, müşterilerin ihtiyaçlarını daha yaygın karşılayan rakip firmalara kayması, yeni mamullere olan ihtiyacı görememe gibi sakıncalar ortaya çıkar.

19. STANDARTLAŞTIRMA Bir mamulün veya onu oluşturan parçaların; boyut, biçim, performans ve kalite spesifikasyonlarının endüstri kolu, tüm ülke veya dünya çapında olmak üzere önceden saptanmış değerlerine Standart, bu amaca yönelmiş çalışmalara da Standartlaşma denilmektedir. Örneğin pillerin boyutları ve güçleri, otomobil motorlarının silindir hacimleri standart değerlerdedirler. Mamul dizaynı açısından standartlaştırma, tüketici istekleri ile beliren mamul özelliklerini standart değerlere dönüştürme faaliyetleridir.

20. TERCİHLİ SAYILAR Standartlaşmada kullanılan ve belirli kurallara göre oluşturulan sayılar sistemine tercihli sayılar denir. Bir örnek olarak, hacimleri 10-100 dm3 arasında değişen ambalaj kutusu serisinin diğer elemanlarını geometrik dizi kuralına göre bulmaya çalışalım. Eğer dizinin ilk teriminden sonuncusuna 5 aşamada ulaşılması isteniyorsa, q ortak çarpan olmak üzere; Birinci hacim : 10 (verilmiştir.) İkinci hacim : 10q Üçüncü hacim : 10q2 Dördüncü hacim: 10q3 Beşinci hacim : 10q4 Altıncı hacim : 10q5 = 100 (verilmiştir.) Son denklemden, q5 = 10 ve buradan da q = 1,585 bulunur. O halde kutu hacimleri, her biri öncekinin 1,585 katı olan bir dizi oluşturmalıdır. Pratiğe uygun olması için rakamlar yuvarlatılırsa 1. kutu hacim : 10 dm3 2. kutu hacim : 15,85 = 16dm3 3. kutu hacim : 25,12 = 25dm3 4. kutu hacim : 39,82 = 40dm3 5. kutu hacim : 63,11 = 63dm3 6. kutu hacim : 100,00 = 100dm3 Bulunur. Dikkat edilirse dizinin her terimi öncekine oranla yaklaşık %60 artış göstermektedir. Eğer dizi 10 aşamalı ise artış oranı % 25 olur. Bu oran 20 aşamada %12’ye, 40 aşamada %6’ya düşer.

21. KODLAMA Fiziksel olan veya olmayan varlıkları çeşitli kriterlere göre sınıflandırdıktan sonra harf veya rakamlardan oluşan sembollerle tanıtmaya kodlama denir. Kodlanan varlık; malzeme, yedek parça, ücret, işçi gibi akla gelebilecek her şey olabilir. Bir kod sistemi dizayn edilirken göz önüne alınması gereken prensipler şunlardır: 1- Kodun tümü önceden tanımlanmış belirli bilgileri belirli bir sıraya göre vermelidir. 2- Kod açık uçlu olmalıdır. 3- Sistemde mevcut gruplar(sınıflar) gerektiğinde alt gruplara ayrılabilmelidir. 4- Sınıflandırma ve sembollerin gruplandırılması mantıki olmalıdır. 5- Kodun uzunluğunu(hane sayısını) sınırlayan faktörlerin varlığı göz önüne alınmalıdır. 6- İşletmede kullanılan kod sistemlerinin sayısını minimum tutmaya çalışılmalıdır. 7- Bir konuda kurulacak kod sisteminin mümkünse endüstri kolu, ülke ve hatta uluslar arası kapsamlı kod sistemleri ile bağdaşması sağlanmalıdır. 8- Kod sembolleri arasında bilgi gruplarını ayırma amacı ile (,), (;), (-), gibi işaretler konulabilir. 9- Kodun verdiği bilgileri kılavuza veya el kitabına bakmadan hatırlatacak biçimde dizayn edilmesine özen gösterilmelidir.

22. KODLAMA YAPILMASININ NEDENLERİ • Herhangi bir şirkette başta satış(müşteri hesapları) olmak üzere, muhasebe, ücret ve stok kontrol faaliyetlerinde bilgisayar kullanılabilmesi için kodlama yapılmalıdır. • Bir bütün olarak işletme faaliyetlerinin takip ve kontrolü kolaylaşacaktır. • Maliyet hesaplamaları çabuk ve hatasız yapılabilecektir. • Malzeme ambarları yeni kod sistemine göre düzenlendiğinde yerden tasarruf sağlanacak, karışıklık, kaybolma, ziyan olma, gereksiz sipariş gibi aksaklıklar önlenecektir. • Her malzeme yalnız bir kod numarası ile temsil edileceğinden haberleşme kolaylaşacak, hatalar azalacaktır. • Dizayn mühendisliği standart malzeme kullanma olanağı bulacaktır. • Dizayn değişikliğinde ve imalat programlarının kullanılmasında ortaya çıkan çeşitli aksaklıklar azalacaktır. • Yarı mamul stokları ve malzeme kontrolü kolaylaşacaktır. KODLAMA PRENSİPLERİ • Her malzeme grubu açıkça tanımlanmalı ve karakteristikler belirlenmelidir. • Kodlama sisteminde mevcut bulunan bütün kalemleri içine almalıdır. • Gruplar arasında girişim olmamalıdır. Yani sisteme yerleştirilen bir malzeme sadece bir grup içinde bulunmalıdır. • Kodlama sisteme uzman olamayan kişilerin anlayabileceği ve üzerinde işlemler yapabileceği kadar basit olmalıdır.

23. DEĞER ANALİZLERİ II. Dünya Savaşı’ndan sora, G.E. firmasında mamullerde daha ucuz ve yararlı malzeme kullanma olanaklarının araştırılması sırasında ortaya atılan değeranalizi yaklaşımı; bir malın, fikrin veya hizmetin kendisinden bekleneni sağlama derecesini araştırmak şeklinde tanımlanmaktadır. Değer analizinde (DA) dizayn edilecek mamul için çeşitli faktörler göz önüne alınarak şu sorulara cevap araştırılır: -Mamul nedir? -Mamul ne olabilir? -Kaç parçadan oluşur? -Fonksiyonları nelerdir? -Üretilecek miktar nedir? DA’nın temel sorularına cevap araştırılırken mamulün 3 tip değeri olduğu varsayılır. Bunlar: 1-Maliyet değeri: İşçilik, malzeme, ve genel masraflar payı toplamıdır. 2-Kullanılış değeri: Mamulün gördüğü işin değeri ile ölçülür. 3-İtibar değeri: Alıcının mamule sahip olmak için ödemeye hazır olduğu miktardır. DA’de bu maliyetler arasında en uygun denge noktasının bulunmasını çalışılır

24. DİZAYN DEĞİŞİKLİKLERİ Mamulün dizaynı tamamlanıp üretime geçildikten sonra çeşitli nedenlerle dizayn üzerinde değişiklik yapma ihtiyacı ortaya çıkar. Yeni makine kullanılması, daha ucuz malzeme bulunması gibi nedenler mamul dizaynını değiştirmeyi zorunlu kılabilir.

25. YENİ MAMUL GELİŞTİRMEDE BELİRSİZLİK Yeni mamul geliştirme zaman ve para açısından riskli, belirsizliğin hakim olduğu uzun vadeli bir yatırım kararıdır. Yapılacak yatırımın getirini (return on investment) hesaplamak için şöyle bir formül kullanılabilir. Pt X Pc X V X p X L ROI = TDC Bu formülde; Pt: Yeni mamulün teknolojik başarı olasılığını Pc: Yeni mamulün ticari başarı olasılığını V: Tahmin edilen talebi P: Fiatı L: Yeni mamulün ticari ömrünüx TDC: Toplam mamul geliştirme maliyetini Temsil etmektedir. Formülü oluşturan elamanların tümü hata olasılığı yüksek, tahmin ve tecrübelere dayanan rakamlardır. Dolayısı ile bulunacak her ROI değeri yöneticiye bir fikir vermekten öteye gidemez.

26. YENİ MAMULÜN BAŞARISINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER Yeni mamul geliştirme prosesinin uzun zaman aldığını ve bir mamul fikrinin çeşitli aşamalardan geçip üretime ulaşabilme şansının ortalama % 2 olduğunu daha önce belirtmiştik. Ancak üretime geçilmesi, yeni mamulün firmaya beklenen karı getirmesi ve hayatta kalabilmesi için bir garanti sağlamaz. Son 20 yıl içinde yeni mamul geliştirme konusunda yapılan araştırmaların başlıca beş nokta üzerinde odaklaştığı söylenebilir. 1- Yeni mamulün başarısını etkileyen faktörler 2- Yeni mamul geliştirme prosesi 3- Yeni mamul geliştirmede uygulanan stratejiler 4- Başarıyı ölçmede matematik modellerin kullanılması 5- Tek faktör üzerinde yoğunlaşan performans analizleri

27. Crawford yeni mamülün başarısızlığına sebep olan faktörlerden en önemli dördünü şöyle sıralamaktadır. 1- Yeni mamülün benzerlerine göre bariz üstünlük gösterememesi 2- Kötü planlama 3- Yanlış zamanlama 4- Aşırı iyimserlik Myer ve Marqius tarafından 567 başarılı yeni mamul üzerinde yapılan bir başka araştırmada, bu mamullerden %79’unun “Pazar hedefli” olduğu ve gerçekçi talep tahminlerinin başarıda önemli rol oynadığı tespit edilmiştir. İngiltere’de yapılan bir araştırma da ise yeni mamulün başarısında payı bulunduğu belirtilen 41 faktörden en önemli beşi şöyle sıralanmıştır. 1-Tüketici isteklerinin doğru anlaşılması 2-Verimli mamul geliştirme prosesi 3-Yönetim felsefesi ve yöneticilerin kişisel özellikleri 4- İşletme içi ve dışı etkin haberleşme 5- Pazarlama çalışmaları

28. Strateji-Başarı ilişkisini hedef alan daha yakın tarihli bir çalışmanın bulguları da şöyle özetlenebilir. 1- Yeni mamul geliştirme politikası firmanın genel stratejisinde yer aldığı taktirde başarı şansı yüksek olmaktadır. 2- Tespit edilen amaçlar, stratejik finansman planı ile desteklenmelidir. 3- Yeni mamulün başarısında detaylı analiz ve hesaplamaların yanısıra sağduyu, tecrübe ve sezgi de önemli rol oynamaktadır. Mamulün veya üretimin yapıldığı endüstri tipinin başarıya etkisi de incelemeye değer bir konu olmaktadır.

29. TEŞEKKÜRLER