لاکتات خون و ورزش

1. لاکتات خون و ورزش استادارجمند: جناب آقای دکتر عطارزاده تهیه: سیدعلی اسماعیلی بهار85

2. LT? آستانه لاکتات نقطه ای که لاکتات خون درجریان ورزشهای باشدت فزاینده، شروع به تجمع فراتر ازسطوح استراحتی خود می کند. باافزایش شدت فعالیت، لاکتات به سرعت تجمع پیدا می کند.(2)

3. LT آستانه لاکتات محل تقاطع دو خط نشان دهنده آستانه لاکتات است

4. آستانه لاکتات • آستانه لاکتات بازتابی ازتاثیر متقابل دستگاههای تولید انرژی هوازی وبی هوازی است.(2) • آستانه لاکتات نشان دهنده تغییرجهت داربه سوی گلیکولیز بی هوازی است که موجب تشکیل لاکتات می شود.(2) • افزایش ناگهانی لاکتات درنتیجه افزایش شدیدفعالیت راآستانه بی هوازی نیز می نامند.(2)

5. تعیین آستانه لاکتات • تعیین نقطه ای تحت عنوان آستانه لاکتات همیشه کار ساده ای نیست .(2) • ارزش قراردادی 2تا 4میلی مول لاکتات به ازای هرلیتراکسیژن مصرفی را برای نشان دادن نقطه ای که لاکتات خون شروع به تجمع می کند،درنظرمی گیرند.(2) • آستانه لاکتات برپایه درصدی از حداکثر اکسیژن مصرفی بیان می شودکه تجمع لاکتات درآن درصدرخ می دهد.(2)

6. ارزش آستانه لاکتات بالا • توانایی پرداختن به ورزشهای باشدت بالابدون تجمع لاکتات برای ورزشکاران بسیارسودمنداست، چون تشکیل لاکتات نقش مهمی دربروز خستگی دارد.(2) • آستانه لاکتات در80درصدVO2maxنشان دهنده قدرت تحمل بالانسبت به آستانه ای در60درصد VO2maxاست.(2) • دردونفر باتوانایی یکسان دربرداشت اکسیژن،فردی که آستانه لاکتات بالاتری دارد،ازعملکرد استقامتی بهتری برخوردار است.(2)

7. تمرین استقامتی وآستانه لاکتات • تمرین استقامتی افزایشVO2max تمرین استقامتی آستانه لاکتات دردرصد بالاتری ازVO2max • درپاسخ به تمرینات استقامتی غلظت لاکتات خون درهردرجه ای ازآزمون ورزشی که بالاترازآستانه لاکتات باشد، به مراتب کمترخواهدبود.(2) • دراثرتمرین استقامتی، حداکثرغلظت لاکتات خون درزمان بروزواماندگی مقدارکمی افزایش می یابدبویژه زمانی که با تمرینات سرعتی مقایسه شود،زیرادرتمرینات سرعتی مقدار نسبتا زیادی لاکتات درخون تولیدمی شود.(2)

8. تمرین وآستانه لاکتات • درافراد تمرین نکرده ،آستانه لاکتات در50تا60درصد VO2maxآنهابدست می آید.(2) • ورزشکاران استقامتی زبده ممکن است در70تا80درصد VO2max به آستانه لاکتات نرسند.(2)

9. Training status and LT

10. Should exercise intensity be expressed relative to LT or VO2max? VO2max LT Better way to equate a relative intensity based on metabolic state max SS capacity max SS capacity + non-SS capacity

11. اندازه گیری لاکتات خون • سطح لاکتات خون می تواندوسیله ای برای اندازه گیری وبررسی فشارتمرین ومیزان سازگاریهای عضله باشد.(2) • برای اندازه گیری لاکتات خون بعد ازهروهله تمرین ازسیاهرگ ناحیه ساعدیانوک انگشتان خون گرفته می شود.(2) • گرفتن نمونه های پی درپی وزمان لازم برای اندازه گیری آنها،ارزش این آزمایشهاراتوجیه نمی کند.(2) • درروش ساده ترفقط یک بارپس ازاجرای یک تمرین استاندارد،لاکتات تجمع یافته درخون اندازه گیری می شود.(2) • حتی یکبار اندازه گیری لاکتات خون به وسایل گران قیمت واشخاص ورزیده نیازدارد. • اندازه گیری های مکرر سطح لاکتات خون درخلال یک وهله تمرین باشدت فزاینده به عنوان وسیله خوبی برای بررسی پیشرفت تمرین پیشنهادشده است، ولی این آزمایشها غیرعملی است.(2)

12. Lactate Threshold

13. مکانیسم های بالقوه کنترل کننده پاسخ لاکتات خون به فعالیت ورزشی • غلظت لاکتات خون هنگام فعالیت های ورزشی کم شدت اگر افزایش یابد، خیلی کم است زیرادراین فعالیت هالاکتات به عنوان یک سوبسترامورداستفاده قرارمی گیرد.(1) • بین غلظت کاتکولامین هاولاکتات خون هنگام فعالیت ورزشی همبستگی بالایی وجوددارد.(1)

14. مکانیسم های بالقوه کنترل کننده پاسخ لاکتات خون به فعالیت ورزشی • غلظت کاتکولامین های (EPIو (NEپلاسماهنگام فعالیت ورزشی فزاینده مشابه پاسخ لاکتات خون افزایش می یابد. (1) (مازئوومارشال1989) • رابطه بین غلظت لاکتات خون (مربع ها)و مقداراپی نفرین پلاسما (دایره ها) برای یک آزمودنی هنگام آزمون ورزشی پیش رونده. همبستگی بین این متغیرها97 /0

15. Review of mechanisms to explain LT  Blood catecholamines  La- production Mito. Capacity for pyruvate exceeded  Redox potential

16. لاکتات ونیرو • همبستگی معکوس بالایی بین افزایش لاکتات عضله وکاهش نیروواجرادرخلال تمرین پرشدت وجوددارداما عقیده این است که افزایش لاکتات خودهیچ نقشی ویا نقش کمی درروندخستگی بازی می کند.(4) • لاکتات بالای عضلانی بطور معناداری قدرت یونی راافزایش می دهدکه آن هم درمرحله بعدی اوج نیروراتقلیل می دهد.(4) • همبستگی بالایی بین افت PHعضله وافزایش درلاکتات ومقدار پیروات وجوددارد.(4) • ارتباط بین لاکتات ونیرو، تاحدزیادی، به ارتباط قوی بین لاکتات ویون هیدروژن آزادمربوط است واین که، عامل کم کننده نیرویون هیدروژن است ونه لاکتات.(4)

17. اسید لاکتیک وخستگی • درابتدای قرن پیشنهادشدکه عامل گسترش خستگی درجریان فعالیت شدیدورزشی،اسیدلاکتیک است.اسیدلاکتیک تقریبابه طورکامل به لاکتات وهیدروژن تجزیه می شود.به نظرمی رسدکه تراکم یون لاکتات وهیدروژن می توانندبه طورمستقل ازیکدیگر، منجربه خستگی شوند.(3) • تجمع یونهای هیدروژن موجب اسیدی شدن عضله وایجادحالتی بنام اسیدوز می شود.(2) • بی کربنات موجوددرسلول ها ومایعات بدن اثر تخریبی یون هیدروژن رابه حداقل میرسانند.بدون وجوداین بافرها،یون هیدروژن باعث کاهش PHتاحدود5/1می شودکه برای سلولها بسیارکشنده است.ظرفیت بافری بدن به PHاجازه نمی دهدکه حتی درشرایط واماندگی نیزاز1/7حالت استراحت به پایین تر از6/6تا4/6افت کند.(2) • همین میزان تغییراتPH اثر معکوسی روی تولید انرژی انقباضهای عضلانی دارد.اگرPH درون سلول پایین تراز9/6باشد،فعالیت فسفوفروکتوکینازراکه یک آنزیم مهم گلیکولیتیکی است،کاهش می دهد.در PH برابربا4/6،اثر یون هیدروژن هرگونه تجزیه گلیکوزن رامتوقف می کندوموجب کاهش سریع ATP وسرانجام واماندگی می شود.(2)

18. تمرین وظرفیت بافری • تمرینات ورزشی بیشینه می تواندظرفیت بافری عضلات راافزایش دهدواراین روآثارزیانبارتراکم یون هیدروژن به هنگام ورزش وتمرین راجبران کند0(دوندگان سرعتی ازدوندگان استقامتی ازظرفیت بافری بالاتری برخوردارند.(3) • خوردن بی کربنات سدیم،درجریان ورزش شدیدجهت کاهش تراکم یون هیدروژن درعضله ویاافزایش خروج یون هیدروژن ازعضله مورداستفاده قرارمی گیرد.(3)

19. مکانیزم دفع یون هیدروژن • درمدت تمرین فزاینده: • افزایش اسیدوز(H+ concentration) • تامپون شیمیایی (HCO3-) H+ + HCO3-H2CO3 H2O +CO2 Lung Muscle RBC • علامت مشخصه آن پرتهویه ای • hyperventilation!!

20. عوامل موثربرپاسخ لاکتات خون به فعالیت ورزشی و اندازه گیری پاسخ لاکتات خون به فعالیت ورزشی

21. عوامل موثربرتفسیر مطالعات پاسخ لاکتات خون به فعالیت ورزشی • تنوع واژگان • فارل وهمکارانش: آغاز انباشت لاکتات را شدتی ازفعالیت ورزشی می دانندکه باعث افزایش غلظت لاکتات خون به میزان1میلی مول بیشترازخط پایه می شود.(1) • هربرگ وهمکاران:آستانه لاکتات راشدتی ازفعالیت ورزشی می دانندکه باعث غلظت لاکتات خونی معادل 5/2میلی مول،پس از10دقیقه فعالیت ورزشی پایدارمی شود.(1)

22. عوامل موثربرتفسیر مطالعات پاسخ لاکتات خون به فعالیت ورزشی • پروتکل آزمون • پروتکل آزمون فزاینده تداومی دربرابرغیرتداومی • صرف نظرازپروتکل آزمون،اکسیژن مصرفی،سرعت وضربان قلب درآستانه های لاکتات وغلظت های لاکتات خون معادل 5،2/2و4میلی مول مشابه بودند.درنتیجه پروتکل دوی فزاینده تداومی ،امکان ارزیابی دقیق ترومعتبرتری رابه ما می دهد.(1) • مزیت مهم چنین پروتکلی آن است که آزمون می توانددریک جلسه به پایان برسدتااینکه آزمودنی هادرچندین جلسه مورد آزمایش قرارگیرند.(1)

23. عوامل موثربرتفسیر مطالعات پاسخ لاکتات خون به فعالیت ورزشی • محل نمونه گیری خون برارتباط بین شدت فعالیت ورزشی وغلظت لاکتات خون موثراست.(1) • نمونه های خونی متفاوت :خون سرخرگی ،پلاسما،خون مویرگی وخون وریدی • سنجش لاکتات موجوددرپلاسما،خون مویرگی وخون وریدی منجر به تفاوت بارزی دربازده توانی وحجم اکسیژن مصرفی درغلظت 4میلی مول شده است.(توان مساوی با180، 204، 216وات،VO2مساوی با76/30، 89/34، 71/37میلی لیتر درهرکیلوگرم وزن بدن به ترتیب برای پلاسما،خون مویرگی وخون وریدی)این نتایج ،اهمیت استانداردکردن نمونه گیری وکنترل نمونه های خون رادرزمان تعیین لاکتات خون نشان می دهدتابتوان نتایج مطالعات گوناگون رامقایسه مستقیم کرد.(1)(فوکس و همکاران - 1991)

24. عوامل موثربرپاسخ لاکتات خون به فعالیت ورزشی • نوع تارعضله • دردسترس بودن سوبسترا • مصرف کافئین • نوع تمرین • ارتفاع • دمای محیط(1)

25. نوع تار عضله • ایوی وهمکارانش بااستفاده ازآزمون دوچرخه کارسنج به بررسی ارتباط بین آستانه لاکتات وظرفیت تنفسی عضله ودرصدتارهای انقباض درعضله پهن جانبی پرداختند. (1) • همبستگی بین ظرفیت تنفس عضله QO2 (میزان اکسیداسیون پیروات درعضله) باآستانه لاکتات مطلق((LT-VO2، 94/0وبااکسیژن مصرفی VO2))،83/0بود.(1) • چون رابطه قوی بین ظرفیت تنفسی عضله وآستانه لاکتات وجوددارد،مقدارمیتوکندری عضله می تواندعامل تعیین کننده مهمی درآستانه لاکتات باشد.(1)

26. نوع تار عضله • همبستگی بین تارهای کندانقباض(ST)باآستانه لاکتات مطلق((LT-VO2 74/0و نسبی((LT-%VO270/0رابطه معناداری بود.(1) • ارتباط بین آستانه لاکتات ودرصدتارهای کندانقباض بخاطراین است که نسبت تارهای کندانقباض به تند انقباض،تاثیرژنتیکی برآستانه لاکتات داردومی تواندآستانه لاکتات رافراترازمقداری که بصورت ژنتیکی تعیین می شود،تحت تاثیر قراردهد.(1)

27. نوع تار عضله • بال –بورنت و همکاران (1991)متابولیسم انرژی در تارهای عضلانی تند انقباض وکند انقباض را هنگام فعالیت دراز مدت با دوچرخه کار سنج بررسی کردند.(1) • نتیجه نشان داد که غلظت لاکتات در تارهای نوع II بیشتراز تارهای نوع I بود وتجزیه گلیکوژن در تارهای نوع I بیشتر بود.(1) • پژوهشگران نتیجه گرفتند که بیشتر بودن غلظت لاکتات در تارهای نوع II حاکی از تأکید بیشتر متابولیسم بی هوازی در آنهاست در حالیکه تجزیه گلیکوژن در تارهای نوع I ، نشان دهنده درگیری بیشتر این واحدهای حرکتی در فعالیت ورزشی است.(1)

28. نوع تار عضله • چون هنگام فعالیت ورزشی فزاینده ، فراخوان واحدهای حرکتی از واحدهای حرکتی کوچکتر(تارهای نوع I ) به سوی واحدهای حرکتی سریع(نوع IIa و نوع IIb ) گسترش می یابد بنابراین افرادی که درصد بیشتری از تارهای نوع I و IIa دارند باید بتوانند میزان کار بیشتری قبل از مشاهده آستانه لاکتات انجام دهند.(1) • براساس اطلاعات موجودویژگی های متابولیک عضله مهم ترین عامل تعیین کننده پاسخ لاکتات خون به فعالیت ورزشی هستند.(1)

29. دردسترس بودن سوبسترا • تغییرات میزان گلوکز وانسولین موجوددرخونتحریک گلیکولیز افزایش غلظت لاکتات خون • افزایش میزان اسیدهای چرب اتکا به اکسیداسیون کاهش انباشت موجوددرخون هنگام فعالیت ورزشی چربی ها لاکتات خون • بنابراین تغییرات سوبسترای دردسترس می تواندآستانه لاکتات ودرنتیجه عملکرداستقامتی راتحت تاثیر قراردهد.(1)

30. دردسترس بودن سوبسترا • آستانه لاکتات درحقیقت می تواندباتغییرات درسوبسترای موجودتغییرکند،لذااین نظریه که بی اکسیژنی بافت عضلانی،تنهادلیل لاکتات تولیدی هنگام کار طولانی مدت است،رد می شود.(1)(آیوی وهمکاران1981) • متوسط ارزشهای لاکتات خون(Hla) ازبارکارصفرتابارکار275وات برای گروههای کنترل وتجربی .(1)

31. دردسترس بودن سوبسترا • یوشیداوهمکارانش(1984)مشاهده کردندکه رژیم غذایی پرکربوهیدرات،کم کربوهیدرات ومخلوط تاثیری برآستانه لاکتات نداشت.اماچون رژیم غذایی پرکربوهیدرات باافزایش غلظت لاکتات خون درهرمرحله ازفعالیت ورزشی همراه بوده، لذادرمقایسه بارژیم غذایی کم کربوهیدرات ، بارکاروVO2 درزمان آغاز انباشت لاکتات خون بعدازرژیم پرکربوهیدرات،تاحدمعنی داری کاهش داشته است.(1)

32. دردسترس بودن سوبسترا • غلظت لاکتات خون هنگام ورزش فزاینده تدریجی باتوجه به اکسیژن مصرفی پس ازرژیمغذاییمخلوط(دایره های سیاه)، کمکربوهیدرات(مربع ها) و پرکبوهیدرات(دایرههایروشن)(یوشیداوهمکاران1984).(1)

33. مصرف کافئین • اطلاعات موجود درزمینه مصرف کافئین وپاسخ لاکتات خون به فعالیت ورزشی متناقض است.(1) • آستانه لاکتات بامصرف یاعدم مصرف کافئین تحت تاثیر قرارمی گیرد،اماتعیین آستانه لاکتات به منزله آزمایش غلظت مطلق لاکتات خون نیست،بلکه این امر متوجه نقطه شکست(آستانه)است. (1) • هنگام ورزش زیربیشینه کافئین موجب کاهش مصرف گلیکوژن وافزایش مصرف چربی می شود.(1) • خوردن مقادیرزیادکافئین ،عملکرد استقامتی رادردوندگان بسیار ورزیده زیادمی کند.(1) • اگر کافئین پیش ازورزش فزاینده مصرف شود، می تواندآستانه لاکتات رابه تاخیر بیندازد.(1)

34. وضعیت تمرین • تمرین استقامتی،انباشت لاکتات خون هنگام فعالیت ورزشی را می کاهد.(1) • تمرین ازراه کاهش میزان لاکتات تولیدی ویاافزایش مقدارلاکتات دفعی ویاهردو،می تواندبه کاهش پاسخ لاکتات خون هنگام فعالیت ورزشی منجر شود.(1) • تمرین هوازی، تراکم میتوکندری رادرعضلات اسکلتی دارای تمرین استقامتی افزایش می دهد،درحالی که تمرین مقاومتی چگالی یادانسیته میتوکندری راتغییرمی دهد.(4) • پس ازتمرین استقامتی ،تمرین دریکVO2زیربیشینه معین موجب افزایش کمتری درلاکتات خون وعضله ومصرف آهسته ترکربوهیدرات شده وتکیه بیشتری براکسیداسیون چربی به عنوان منبع انرژی راباعث می شود.این تغییرات باتراکم افزوده میتوکندری درعضله اسکلتی تمرین کرده مرتبط است.این سازگاری های سوخت وسازی به تمرین استقامتی تاحدود زیادی مسئول افزایش استقامت درحالت ورزیدگی هستند.(4)(سازکاری عضلانی درتمرین)

35. بی تمرینی وتغییرات درمیتوکندری • کاهش حدود 50%ازافزایش درمیتوکندری پس ازیک هفته بی تمرینی • ازدست رفتن همه سازگاری بعداز 5هفته بی تمرینی • بعدازگذشت 4هفته ازتمرین مجددسازگاری ازدست رفته دوباره بدست آمد.

36. وضعیت تمرین • دریک شدت ورزشی مطلق مشابه،ورزشکارتمرین کرده استقامتی نه تنهاچربی بیشتروکربوهیدرات کمتری ا ستفاده می کند،بلکه همچنین درشدت تمرین نسبی یکسان نیزکه بعنوان درصدی ازVO2maxبیان می شود،این موضوع صادق است.پس ازتمرین،استفاده ازگلیکوژن درون عضلانی واکسیداسیون گلوکزموجوددرخون،هردو،کاهش می یابد.(3)

37. وضعیت تمرین • تمرین منجر به استفاده بسیارزیادی ازتری آسیل گلیسرول درون عضلانی به هنگام ورزش طولانی مدت می شود. (3) • فعالیت بسیاری ازآنزیم های درگیر در بتا اکسیداسیون چربی هاباتمرین زیادمی شود،بطوریکه سطح اسیدهای چرب آزادافزایش پیدا می کند.درنتیجه استفاده ازچربی هابه عنوان منبع انرژی افزایش، وگلیکوژن ذخیره می شود.(2)

38. وضعیت تمرین • کاهش میزان اکسیداسیون کربوهیدرات وکاهش میزان تولیدلاکتات، منجربه صرفه جویی درذخایرکربوهیدرات محدودبدن می شود. یعنی مقداراستفاده ازگلیکوژن عضله بعدازتمرین ها، کمتراست.(3) • کاسته شدن ازمیزان استفاده ازگلیکوژن عضله عامل مهمی درتوسعه اجرادررشته های استقامتی است. (3)

39. وضعیت تمرین • پس ازچهارهفته تمرین،غلظت لاکتات خون 8آزمودنی بدون تمرین، به ازای اکسیژن مصرفی معینی کاهش فراوانی داشت. (1) • به دنبال کاهش میزان اکسیداسیون کربوهیدرات به هنگام ورزش، مقدارتولیدلاکتات نیزکاهش می یابد.درشدت های ورزشی زیربیشینه افرادتمرین کرده، ازغلظت لاکتات کمتری برخوردارند.افزایش پالایش لاکتات بعدازتمرین نیزمی تواندبه غلظت لاکتات کمترخون هنگام ورزش نسبت داده شود.(3)

40. اثر تمرینات کاهش متابولیسم گلیکوژن وگلوکزپس ازتمرین افزایش محتوای میتوکندریایی وفعالیت آنزیمی عضلات پس ازتمرین افزایش لاکتات دفعی کاهش انباشت لاکتات خون

41. تمرین و (SDH) • باوجود افزایش مستمر فعالیت آنزیمسوکسینات دی هیدروژناز(SDH)درطول دوره تمرین (7ماه تمرینشناکه شدت تدریجا افزایشیافت)، درشش هفته آخرتمرین تغییر ناچیزی درVO2max روی داده است. این حالت نشان می دهد کهVO2maxبیشترتحت تاثیر محدودیتهای انتقال اکسیژن دستگاه گردش خون قرارداردتاپتانسیل اکسایشی عضلات.(2)

42. تمرین وآنزیم های اکسایشی • مقایسه فعالیت آنزیم های سوکسینات دهیدروژنازوسیترات سینتازدرافراد UT،MTوHT • فعالیت آنزیم های اکسایشی عضلات نظیرسوکسینات دی هیدروژناز وسیترات سینتازتحت تاثیرتمرینات استقامتی افزایش می یابد.(2)

43. ارتفاع • به یکباره قرارگرفتن درمعرض ارتفاع، غلظت لاکتات خون سرخرگی رادرمقدار کارزیر بیشینه معین افزایش می دهد.(1) • پس ازسازگاری با ارتفاع زیاد، پاسخ لاکتات خون به یک جلسه فعالیت ورزشی معین،کاهش می یابد.(1)

44. فعالیت شدیددرارتفاع واسیدلاکتیک • فعالیت تا سرحدواماندگی درارتفاع، مقادیر کمتری اسید لاکتیک نسبت به سطح دریادرخون تولید می کند.(2) • بامحدود بودن اکسیژن مصرفی وافزایش تولید انرژی به صورت غیر هوازی انتظاراست که عضلات اسیدلاکتیک بیشتری برای یک کارشدیدتولیدکنند،ولی تحقیقات سال 1930تغییرات قابل توجهی رادرمیزان اسیدلاکتیک خون(9/7میلی مول درسطح دریادرمقایسه با9میلی مول درارتفاع5340متری)به هنگام فعالیت تاسرحدواماندگی رانشان داد.(2) • این پدیده ممکن است درارتباط باکاهش فعالیت های آنزیمی عضله وکاهش میزان کل کاری باشدکه درارتفاع نسبت به سطح دریاانجام می شود.(2)

45. درجه حرارت • هنگامی که افراددردماهای محیطی بالاورزش می کنند، کاهش بارزی درحداکثر اکسیژن مصرفی،درزمان فعالیت تاواماندگی وافزایش درغلظت لاکتات خون راتجربه می کنند.(1) • درمقایسه بادمای طبیعی،هنگام فعالیت ورزشی درهوای سرد،آستانه لاکتات درشدت های کاری بالاتر، رخ می دهد.(1)

46. LT better measure of endurance performance!!! What have we learned?

47. منابع • پاسخ لاکتات خون به فعالیت ورزشیمولف:آرتور ولتمن مترجمان :دکتر عباسعلی گائینی – محمدفرامرزی • فیزیولوژی ورزش وفعالیت بدنیمولفان :جک اچ.ویلمور- دیویدال.کاستیل مترجمان:دکترضیاء معینی – دکترفرهادرحمانی نیا – دکترحمیدرجبی دکترحمیداقاعلی نژادی – دکترفاطمه سلامی • بیوشیمی فعالیت بدنیمولفان:ران موگان – میکائیل گلیسون –پائول ال.گرین هاف مترجمان:دکتر عباسعلی گائینی – محمدرضاحامدی نیا - مریم کوشکی جهرمی - مهردادفتحی • سازگاری عضلانی درتمرین وفعالیت بدنیمولفان:لورینگ ب.رول - جان ت.شیفرد مترحمان:دکتررضاقراخانلو – دکتراحمدآزاد

48. References 5.WWW.learn.sdstate.edu/Matthew_Vukovich/PE%2051%20labs/lab4Thresholds.ppt- 6.WWW.rohan.sdsu.edu/course/ens304/public_Html/section2/chapter13.ppt 7.WWW2.fhs.usyd.edu.au/Ess//oconnor/Ex%20hys%20Human