Hazırlayan: Dr. Tamer Ataç atac@boun.tr

2. Şekilden de görüldüğü gibi yerkürenin neredeyse yarısını kat eden tam tutulma hattından gözlenecek 29 Mart 2006 tutulması 21. yüzyılın dördüncü tam Güneş tutulmasıdır.

3. Şeklin üzerinde koyu mavi renklerle gösterilen dar bant tam tutulma hattını göstermektedir. Güneş tutulmasında tam tutulma anı, sadece bu hattın içinde olanlar tarafından izlenebilecektir. Dört kıtada da, bu hattın dışında kalanlar tutulmayı parçalı tutulma olarak gözleyebilecektir. Şekilde açık mavi renklerle gösterilen sınır çizgileri parçalı tutulma sırasında bulunulan yerde Ay’ın Güneş diskinin ne kadarını örteceğini göstermektedir.

4. Tutulma, Ay’ın gölgesinin Brezilya’nın kuzey-doğu kıyılarına saat 11:36’da düşmesiyle başlayacak ve gölge, genişliği 129 km olan dar bir koridor boyunca doğuya doğru ilerleyecektir. Tam tutulmanın bu kıyılardaki süresi tam tutulma hattının merkezinde 1 dakika 53 saniye olacaktır. Hızla Atlas okyanusunu geçen gölge, ekvatoru kestikten sonra saat 12:08’de Gana’da Afrika kıyılarına ulaşacak, 3 dakika 24 saniye sürecek tam tutulma anı sırasında Güneş ufuktan 44 derece yükseklikte olacaktır. 184 km genişliğindeki tutulma hattı içinde ilerleyen gölgenin hızı 0.958 km/sn’ye ( saatte 3450 km’ye) kadar düşecektir. Tam tutulma hattının merkezinden 50 km güneyde bulunan Gana’nın başkenti Accra’da bulunanlar, tam tutulmayı 2 dakika 58 saniye süreyle izleyeceklerdir. Belirtilen sürenin tam ortası saat 12:11’e denk gelecektir. Gölge, bir süre yoluna yeryüzünün en çöllenmiş ve yerleşimin çok az olduğu bölgelerden devam ederek saat 13:05 ‘de kuzeyine ulaştığı Nijer’i terk edip Çad’ın kuzey batısından geçerek güneyden kuzeye kat edeceği Libya’ya girecektir. Merkezi tutulma hattı üzerinde koordinatları 23º09’ kuzey enlemi ve 16º43’ doğu olan nokta tam tutulmanın 4 dakika 7 saniye ile en uzun süreceği yer olacaktır. Burada Güneş’in ufuktan yüksekliği 67º , tutulma hattının genişliği de 183.5 km olurken tam tutulmanın ortası saat 13:11:18’ de gerçekleşecektir. Gölgenin hızının 0.697 km/s’ye (saatte 2510 km) düştüğü bu tutulma da 21 Haziran 2001 den bu yana izlenmiş en uzun tam tutulma olacaktır.

5. Akdeniz’i Girit’le Kıb-rıs’ın arasından geçen gölge saat 13:54’de güney sahillerimize ulaşacaktır. Ülkemizin turizm merkezi Antalya’da bulunanlar tam tutulma hattının 50 km kuzey batısında kalacaklarından tam tutulmayı 3 dakika 11 saniye izlerken, merkezi tutulma hattı üstünde olan Manavgat ve çevre-sinde tam tutulma 35 saniye daha fazla sürecektir. Gölge Karadeniz sahiline ulaştığında saatler 14:10’u gösterecek, bu sırada Güneş’in ufuktan yüksekliği 47º, tutulma hattının genişliği 165 km, gölgenin hızı da 0.996 km (saatte 3585 km) olacaktır. Türkiye’nin Karadeniz kıyılarında 6 dakika geçiren gölge Gürcistan’ın batı kıyısıyla buluşacak ve Gürcistan’ın başkenti Tiflis’te de tutulma parçalı olarak izlenecektir. Hazar denizinin kuzeyinden geçerek Rusya’nın içlerine ilerleyen gölge Kazakistan’a ulaştığında saatler 14:30’u gösterecek ve burada Güneş’in ufuktan yüksekliği 32º olurken, gölgenin hızı da 1.508 km/sn’ye (saatte 5430 km) yükselecektir. Tam tutulma süresi kısalarak 2 dakika 57 saniyeye inecektir.

6. Geriye kalan 17 dakika boyunca gölge Asya’nın iç bölgelerine doğru ilerlerken giderek hızlanacağından buralarda tam tutulma süresi azalacaktır. Gölge, Kazakistan’ın kuzeyini kat ettikten sonra yeryüzünü terk etmeden bir kez daha Rusya’ya girecek ve Güneş batarken son kez Moğolistan’ın kuzey sınırı boyunca tam tutulma izlendikten sonra 14:48’de Dünya’yı terk edecektir.Ay’ın Güneş’in önünden geçerken oluşturduğu gölge 3 saat 12 dakika boyunca yeryüzünde 14500 km yol kat etmiş olacaktır.

9. Hazırlayan: Dr. Tamer Ataç atac@boun.edu.tr Boğaziçi Üniversitesi, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Astronomi Laboratuvarı Kaynak: Fred Espenak, NASA/Goddard Space Flight Center: http://sunearth.gsfc.nasa.gov/eclipse/SEmono/TSE2006/TSE2006.html