Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu szkolnictwo.pl

1. Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

2. OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU W POLSCE Justyna Drop

3. Ochrona przyrody • Ochrona przyrody jest to wszelka działalność zmierzająca do zachowania twórczych, naukowych i estetycznych wartości przyrody. • Ochrona przyrody w Polsce realizowana jest głównie w oparciu o ustawę o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004 r., która weszła w życie dnia 01.05.2004 r. Ochrona przyrody w rozumieniu tej ustawy polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody. • Celem ochrony przyrody jest: • utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów, • zachowanie różnorodności biologicznej, • zachowanie dziedzictwa geologicznego i paleontologicznego, • zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin, zwierząt i grzybów wraz z ich siedliskami, przez ich utrzymanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony, • ochrona walorów krajobrazowych, zieleni w miastach i wsiach oraz zadrzewień, • utrzymanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych, a także zasobów, tworów i składników przyrody, • kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody poprzez edukację, informowanie i promocję w dziedzinie ochrony przyrody.

4. FORMY OCHRONY PRZYRODY Dane z 31.12. 2008 * Łącznie z rezerwatami przyrody i innymi formami ochrony przyrody

5. Ochrona przyrody w Polsce Parki narodowe Parki krajobrazowe Otuliny parków i obszary chronionego krajobrazu Faunistyczne Rez. Przyrody pow. 200ha Rez. Przyrody –florystyczne i leśne Rez. Przyrody nieożywionej i krajobrazowe światowe rezerwaty biosfery UNESCO lasy

6. Parki Narodowe • park narodowy to najwyższa prawna forma ochrony przyrodyobejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe. • W celu ochrony przyrody parku przed szkodliwym wpływem z zewnątrz, wokół parku tworzy się barierę ochronną, zwaną otuliną parku. • Organem kompetentnym do nadawania danemu obszarowi statusu parku narodowego jest Rada Ministrów. • W Polsce istnieją 23 parki narodowe, które łącznie obejmują powierzchnię 314 551 ha, co stanowi ok. 1% powierzchni kraju. • W polskich parkach narodowych prowadzone są liczne programy badawcze. Parki odgrywają istotną rolę w edukacji ekologicznej społeczeństwa. Na terenie parków narodowych możliwe jest zwiedzanie oraz turystyka. Wiele z nich posiada specjalnie przygotowane szlaki i centra dydaktyczne oraz muzea przyrodnicze.

7. Parki Narodowe 1. Babiogórski Park Narodowy (1954r.) -  Ochronie ścisłej poddane są zachowane, pierwotne bory świerkowe oraz lasy bukowe i bukowo-jodłowe 2. Białowieski Park Narodowy(1932r.) – pod ścisłą ochroną jest: naturalny las liściasty i mieszany, żubr oraz tarpan 3. Biebrzański Park Narodowy(1993r.) - obszar bagienny, torfowiska, olsy; jest to Ośrodek Hodowli Zachowawczej Konika Polskiego; jest największym parkiem narodowym w Polsce. 4. Bieszczadzki Park Narodowy(1973r.) - połoniny, lasy bukowe; 3 co do wielkości park 5. Borów Tucholskich(1996r.) – ochrona borów sosnowych, torfowisk, jezior ( zwłaszcza lobeliowych) oraz obszarów bagiennych 6. Drawieński Park Narodowy(1990r.) - krajobraz młodoglacjalny Puszczy Drawskiej, bór sosnowy, buczyna,  dąbrowa, jezioro Czarne 7. Gorczański Park Narodowy (1981r.) - lasy jodłowo-bukowe, jeleń karpacki, gronostaj 8.  Gór Stołowych (1993r.) - rzeźba gór piaskowcowych z formami skalnymi, bory świerkowe 9. Kampinoski Park Narodowy(1959r.) - bór sosnowy, wydmy śródlądowe, tereny bagienne 10. Karkonoski Park Narodowy(1959r.) -chroni skałki granitowe, rumowiska skalne,gołoborza, piętra roślinne 11.Magurski Park Narodowy(1995r.) - chroni przede wszystkim unikalny w skali Karpat obszar przejściowy między Karpatami Zachodnimi i Karpatami Wschodnimi oraz fragment pierwotnej puszczy 12. Narwiański Park Narodowy (1996r.) - chroni bagna, łęgi, olsy, rozlewiska oraz jedną z największych ostoi łabędzia niemego w Polsce 13.Ojcowski Park Narodowy(1956r.) – chroni rzeźbę krasową w dolinie Prądnika 14. Pieniński Park Narodowy (1932r.) - przełom Dunajca, Masyw Trzech Koron 15. Poleski Park Narodowy (1990r.) - ochrona ekosystemów wodno torfowiskowych i jezior krasowych 16. Roztoczański Park Narodowy(1974r.) - buczyny, dąbrowy, bory jodłowe, progi na Tanwi 17. Słowiński Park Narodowy(1967r.) - ruchome wydmy, jeziora przybrzeżne, bór sosnowy, bór mieszany 18. Świętokrzyski Park Narodowy(1950r.) - gołoborza, bory jodłowe, jodłowo-bukowe i sosnowe 19. Tatrzański Park Narodowy(1954r.) –chroni jedyny w Polsce fragment rzeźby o wysokogórskim krajobrazie, piętra roślinne 20. Ujście Warty (2001r.) - rozlewiska Warty, podmokłe łąki, unikatowa w Europie ostoja ptactwa wodnego i błotnego 21. Wielkopolski Park Narodowy(1957r.) -chroni lasy sosnowe i dąbrowy 22. Wigierski Park Narodowy(1989r.) –otacza ochroną krajobraz młodoglacjalny Puszczy Augustowskiej, bory świerkowo-sosnowe, jeziora rynnowe, bagna 23. Woliński Park Narodowy (1960r.) - krajobraz młodoglacjalny na wyspie Wolin, wybrzeże klifowe, bory sosnowe, buczyna

8. Rozmieszczenie Parków Narodowych 1. Babiogórski 2. Białowieski 3. Biebrzański 4. Bieszczadzki 5. Borów Tucholskich 6. Drawieński 7. Gorczański 8. Gór Stołowych 9. Kampinoski 10. Karkonosko 11. Magurski 12. Narwiański 13. Ojcowski 14. Pieniński 15. Poleski 16. Roztoczański 17. Słowiński 18. Świętokrzyski 19. Tatrzański 20. Ujście Warty 21. Wielkopolski 22. Wigierski 23. Woliński 17 17 22 23 23 22 3 6 6 12 5 5 2 20 9 21 18 10 13 15 8 1 16 11 7 4 14 19

9. Parki krajobrazowe • Park krajobrazowy obejmuje obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania i popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju. • Obecnie na terenie naszego kraju znajduje się sto dwadzieścia parków krajobrazowych. Spośród nich najstarszy jest Suwalski Park Krajobrazowy (1976r.), zaś największy – Park Krajobrazowy Dolina Baryczy (ponad 84 ha) • Park krajobrazowy tworzony jest w drodze uchwały sejmiku województwa • Parki krajobrazowe tak jak parki narodowe posiadają otulinę. Kaszubski Park krajobrazowy Park krajobrazowy Dolina Baryczy

10. Obszar chronionego krajobrazu • Obszar chronionego krajobrazu - Obszary takie zajmują różnej wielkości tereny, zwykle rozległe, obejmujące pełne jednostki środowiska naturalnego takie jak doliny rzeczne, kompleksy leśne, ciągi wzgórz, pola wydmowe, torfowiska. • W Polsce podstawą prawną dla ich wyznaczania jest Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku. • Obszary chronionego krajobrazu są bardzo słabą formą ochrony przyrody, o niewielkich rygorach ochronności. • W Polsce istnieje 445 obszarów chronionego krajobrazu Obszar chronionego krajobrazu Pogórza Wiśnickiego - Żarnówka Obszar Kleckie – Część Pojezierza Drawskiego

11. Rezerwaty przyrody • Rezerwat przyrodyobejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi. • Wokół rezerwatów przyrody może być wyznaczona otulina. • Biorąc pod uwagę przedmiot ochrony lub charakter środowiska przyrodniczego podlegającego ochronie, wyróżnia się 9 typów rezerwatów przyrody: • Florystyczne (np. Rezerwat „ Cisowa Góra”) • Faunistyczne ( np. Rezerwat przyrody Jezioro Orłowo Małe - ochrona żółwia błotnego) • Krajobrazowe ( np. Rezerwat krajobrazowy „Źródła Rzeki Łyny”) • Leśne (np. Rezerwat „Kretówki”- znajduje się tu 400 cisów) • Wodne (np. Rezerwat wodny „Rzeka Drwęca”) • Torfowiskowe (np. rezerwat przyrody „Torfowisko Mieleńskie”) • Stepowe ( np. Rezerwat przyrody „Góry Pieprzowe”) • Słonoroślowe ( np.Rezerwat przyrody „ Ciechocinek”) • Przyrody nieożywionej ( np.Rezerwat „ Skamieniałe miasto”) • Rezerwaty dzielimy na ścisłe (gdzie wykluczona jest ingerencja człowieka) i częściowe ( dopuszcza się tu niektóre prace, np. zabiegi ochronne)

12. Pomniki przyrody • Pomnikami przyrody są to pojedyncze twory przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. • Do pomników przyrody ożywionej należą: pojedyncze krzewy, drzewa i grupy drzew odznaczające się sędziwym wiekiem, wielkością, niezwykłymi kształtami lub innymi cechami, a także zabytkowe aleje drzew. • Do pomników przyrody nieożywionej należą: największe głazy narzutowe, tzw. eratyki oraz interesujące formy powierzchni ziemi np. – źródła, wodospady, jary, skałki, wywierzyska, przełomy rzeczne, jaskinie, odkrywki itp. • Pomniki są najstarszą formą ochrony przyrody w Polsce. •  Najpopularniejsze polskie dęby rosną w Bartkowie, Rogalinie i Górecku Kościelnym •  Najstarszym polskim drzewem jest 1 260-letni  cis z Henrykowa Lubańskiego • 70 % drzew-pomników przyrody stanowią  dęby (głównie szypułkowe) i lipy, z drzew iglastych najczęściej pomnikami są cisy • najstarszym polskim drzewem jest 1 260-letni  cis z Henrykowa Lubańskiego

13. Przykłady pomników przyrody • Pojedyncze drzewa (28 217 ) – np. dąb Bartek koło Zagnańska (Województwo świętokrzyskie), • Grupy drzew (4 924 )– np. cisów w Borach Tucholskich i dębów w Rogalinie ( woj. Wielkopolskie), • Głazy narzutowe (1 226 )– np.Trygław- Tychowo koło Białogardu oraz Królewski Głaz w Zalewie Kamieńskim koło Kamienia Pomorskiego, Trygław - jest to największy w Polsce, i jedyny w Europie ciemnoszary głaz, którego obwód wynosi 50m., wysokość nad ziemią 3,8 m, pod ziemią sięga on na głębokość 4 m, jego masę określa się na 200 000 kg. • Aleje drzew (875), np. Lipowa w Rzucewie koło Pucka

14. Pojedyncze skały i wychodnie skalne ( 700 razem z grotami i jaskiniami), np. Maczuga Herkulesa wysokość maczugi wynosi około 25 metrów. Znajduje się na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego oraz Pielgrzymy w Karkonoszach- są to 3 granitowe skały, z których najwyższa ma ok. 25 m Pielgrzymy Maczuga Herkulesa • Jaskinie, groty, np. Raj w Górach Świętokrzyskich i Niedźwiedzia koło Kletna w Sudetach

15. Stanowiska dokumentacyjne • Forma ochrony przyrody w Polsce, cenne pod względem naukowym i dydaktycznym miejsca występowania formacji geologicznych, skamieniałości, tworów mineralnych, jaskinie, schroniska podskalne oraz fragmenty eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych i podziemne. • Stanowiska dokumentacyjne często mogą być miejscami zupełnie nie niewyróżniającymi się na powierzchni ziemi lecz muszą być oznakowane tablicami. Sankcjom prawnym podlega tam jakiekolwiek niszczenie lub przekształcanie chronionego obiektu. Nie można też w żaden sposób ingerować w glebę, wydobywać minerałów, torfu ani skamieniałości. Ochroną na stanowiskach dokumentacyjnych objęta jest cała fauna i flora.Stanowiska dokumentacyjne należą do obiektowych, czyli indywidualnych form ochrony przyrody. • stanowisko dokumentacyjne "TRIAS" - wybierzysko paleontologiczne zlokalizowane na terenie kopalni iłów w Krasiejowie (woj. opolskie); Stanowisko dokumentuje skamieniałości pochodzące sprzed 225 mln lat. Jest to pierwsze tego typu odkrycie w Polce, a w całej Europie zaledwie kilka stanowisk można porównać z krasiejowskim pod względem nagromadzenia tak dobrze zachowanych szczątków zwierząt.

16. Użytki ekologiczne • Użytkami ekologicznymi są zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów, mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej - naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt, i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania. • Istotnym powodem tworzenia użytków ekologicznych jest potrzeba objęcia ochroną niewielkich powierzchniowo obiektów, ale cennych pod względem przyrodniczym, o dużym znaczeniu dla zachowania unikatowych zasobów genowych. Z reguły nie mogły one zostać objęte ochroną rezerwatową ze względu na niewielką powierzchnię i mniejszą rangę walorów przyrodniczych. • Użytki ekologiczne należą do obiektowych, czyli indywidualnych form ochrony przyrody. • Użytek ekologiczny ustanawia rada gminy (do końca czerwca 2009 r. prawo takie miał także wojewoda) • użytek ekologiczny „Pustynia Błędowska” obejmuje powierzchnię 683,91 ha, położona w Małopolsce. Celem ochrony tego obszaru jest zachowanie ze względów naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych pozostałości po największym w Polsce obszarze śródlądowych piasków wydmowych z interesującymi formami morfologicznymi, licznymi rzadkimi i chronionymi gatunkami flory, fauny oraz zbiorowiskami muraw piaskowych

17. Zespoły przyrodniczo - krajobrazowe • Zespół przyrodniczo-krajobrazowy wyznacza się w celu ochrony wyjątkowo cennych fragmentów krajobrazu naturalnego i kulturowego, dla zachowania jego wartości przyrodniczych, kulturowych i estetycznych. • Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe zalicza się do obiektowych, czyli indywidualnych form ochrony przyrody. Często objęte nią są zabytkowe (choć niekoniecznie) budowle, np. pałacyki, dworki, kościoły wraz z towarzyszącą im przyrodą, np. zespoły pałacowo-parkowe. • Ustanowienie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego następuje w drodze rozporządzenia wojewody lub uchwały rady gminy, po uzgodnieniu z właściwym regionalnym dyrektorem ochrony środowiska. • Jak przykład można podać: Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Arkadia” powołano m.in. dla ochrony urozmaiconej rzeźby terenu o walorach widokowych, powiązanego historycznie z sąsiednim zespołem pałacowo-parkowym Królikarnia. • Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Park Słowiański” • Zespół przyrodniczo - krajobrazowy „Uroczysko Lubniewsko”, tworzy je jezioro Lubniewsko wraz z otaczającymi lasami. Ciekawym elementem znajdującym się na terenie uroczyska jest wczesnośredniowieczne grodzisko słowiańskie z VII w.

18. Ochrona gatunkowa Ochrona gatunkowa jest w Polsce jedną z form ochrony przyrody. Ma ona na celu zapewnienie przetrwania i właściwego stanu ochrony dziko występujących roślin, grzybów i zwierząt oraz ich siedlisk, a także zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej. Ochrona ta dotyczy gatunków rzadko występujących, endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem oraz objętych ochroną na podstawie umów międzynarodowych. W Polsce przepisy ochronne dotyczące niektórych gatunków zwierząt, m.in. bobra i tura wprowadzono już w średniowieczu (XI i XII w.) W stosunku do gatunków objętych ochroną gatunkową obowiązują określone zakazy (zabijania, zbierania, przetrzymywania, niszczenia ich siedlisk, handlowania, wywożenia za granicę, płoszenia itp.). W ochronie gatunkowej istnieją dwie formy: całkowita (ścisła) - nie dopuszcza żadnych form pozyskiwania przedstawicieli chronionego gatunku; częściowa - dotyczy np. roślin leczniczych i przemysłowych; ich zbiór jest dozwolony tylko na potrzeby odpowiednich zakładów pracy, a obszar eksploatacji i dopuszczalna wielkość zbiorów są ściśle określone. * Dane szacunkowe ** dane z 2003r. Ilość gatunków objętych ochroną ścisłą i częściową w Polsce

19. Natura 2000 • Natura 2000 – program utworzenia w krajach Unii Europejskiej wspólnego systemu (sieci) obszarów objętych ochroną przyrody. • Podstawą dla tego programu są dwie unijne dyrektywy: Dyrektywa Ptasia i Dyrektywa Siedliskowa • Na mocy Dyrektywy Ptasiej tworzone są obszary specjalnej ochrony ptaków. Są to obszary siedlisk zajmowanych przez przynajmniej jeden ze 194 gatunków ptaków wymienionych w załączniku do tej dyrektywy. • Na mocy Dyrektywy Siedliskowej tworzone są specjalne obszary ochrony siedlisk. Są to obszary gdzie występuje przynajmniej jeden z 200 gatunków zwierząt, z 434 gatunków roślin lub przynajmniej jeden z około 300 rodzajów siedlisk • Celem programu jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważa się za cenne i zagrożone w skali całej Europy. • Wspólne działanie na rzecz zachowania dziedzictwa przyrodniczego Europy ma na celu optymalizację kosztów i spotęgowanie korzystnych dla środowiska efektów. • Dotychczas Polska zgłosiła do Komisji Europejskiej 142 obszary specjalnej ochrony ptaków, które zajmują 5 511 800 ha, czyli ponad 16 % powierzchni kraju oraz 364 specjalne obszary siedlisk zajmujących 2 888 400 ha, czyli ponad 9 % powierzchni kraju. Zajmują one łącznie ponad 19 % powierzchni Polski ponieważ część z obszarów „ptasich” i „siedliskowych” pokrywa się ze sobą. • Przykłady: • Dolina Baryczy, Ujście Warty, Dolina Biebrzy, Bieszczady, Puszcza Kampinoska, Karkonosze, Masyw Ślęży

20. Natura 2000 Obszary specjalnej ochrony ptaków Obszary specjalnej ochrony siedlisk

21. Rezerwat biosfery MaB - Man and Biosphere • Międzynarodowy Program Man and Biosphere - MaB ("Człowiek i Biosfera"), wprowadzony został przez UNESCO w 1971 roku. Celem programu jest tworzenie między ludźmi i biosferą harmonijnych relacji opartych na zasadach zrównoważonego rozwoju. Metodą realizacji tego zamierzenia jest tworzenie międzynarodowej Sieci Rezerwatów Biosfery skupiającej obecnie 553 takich obiektów w 107 krajach świata. • Często są one rezerwatami transgranicznymi, czyli położonymi na obszarze dwóch lub trzech państw. • Rezerwaty Biosfery MaB mają na celu ochronę różnorodności biologicznej oraz rejestrowanie zmian ekologicznych w skali całej planety. Służą one także pobudzaniu społecznej świadomości powiązań istniejących pomiędzy różnorodnością ekologiczną i kulturową. • W Polsce jest 9 takich rezerwatów i planuje się utworzenie kilku następnych: • Rezerwat Biosfery Białowieża (1976, rozszerzenie 2005) • Rezerwat Biosfery Babia Góra (1976) • Jezioro Łuknajno (1976) • Słowiński Rezerwat Biosfery (1996) • Rezerwat Biosfery Karpaty Wschodnie (1992/1998, polsko-słowacko-ukraiński) • Rezerwat Biosfery Karkonosze (1992, polsko-czeski) • Tatrzański Rezerwat Biosfery (1992, polsko-słowacki) • Rezerwat Biosfery Puszcza Kampinoska (2000) • Rezerwat Biosfery Polesie Zachodnie (2002)

22. Obszary wodno-błotne RAMSAR • W Polsce jest 13 obszarów objętych konwencją Ramsar. Zajmują one łącznie 125 tyś ha • Rezerwat przyrody Jezioro Łuknajno • Park Narodowy Ujście Warty • Rezerwat przyrody Jezioro Karaś • Rezerwat przyrody Jezioro Siedmiu Wysp • Rezerwat przyrody Świdwie • Biebrzański Park Narodowy • Słowiński Park Narodowy • Stawy Milickie w Parku Krajobrazowym Dolina Baryczy • Narwiański Park Narodowy • Poleski Park Narodowy • Wigierski Park Narodowy • Rezerwat przyrody Jezioro Drużno • Subalpejskie torfowiska w Karkonoskim Parku Narodowym Konwencja Ramsarska, czyli "Konwencja o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego" została zawarta w irańskim mieście Ramsar nad Morzem Kaspijskim w 1971 roku. Celem porozumienia jest ochrona i utrzymanie w niezmienionym stanie obszarów określanych jako "wodno-błotne", czyli różnych typów bagien, błot, torfowisk, zbiorników wodnych naturalnych lub sztucznych, stałych lub okresowych, o wodach stojących lub płynących, słodkich, słonawych lub słonych, wraz z wodami morskimi. Poprzez ochronę obszarów wodno-błotnych, zachowuje się przestrzeń życiową ptactwa wodnego, zapewniając mu warunki żerowania, rozmnażania się, odpoczynku w czasie przelotów. Obecnie konwencją ramsarską objętych jest 1869 miejsc w 159 krajach.

23. Polska Czerwona Księga Zwierząt jest rejestrem zagrożonych gatunków zwierząt na terenie Polski. Została stworzona na wzór międzynarodowej Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych. Zawiera listę ginących gatunków zwierząt z dokładnym ich opisem i mapami rozmieszczenia. Określa także stopień zagrożenia poszczególnych gatunków, rzadkość ich występowania oraz stosowane i proponowane sposoby ochrony. Zwierzęta wymarłe to tarpan i tur. Polska Czerwona Księga Roślin - spis zagrożonych wyginięciem roślin na terenie Polski , a także tych, które już wyginęły ( 38 roślin) Jaszczurka zielona, gatunek zanikły Sokół wędrowny, gatunek skrajnie zagrożony Mieczyk błotny; roślina krytycznie zagrożona jaskier illiryjski, roślina krytycznie zagrożona

24. UNESCO • UNESCO- Lista Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości - lista obiektów objętych szczególną ochroną międzynarodowej organizacji UNESCO, ze względu na ich unikatową wartość kulturową bądź przyrodniczą dla ludzkości. • Konwencja ta podpisana w 1972 roku w Paryżu. Światowe Dziedzictwo ma przedstawiać różnorodność kulturalną i bogactwo natury wszystkich regionów świata. • Wśród 13 obiektów UNESCO w Polsce do tych związanych z przyrodą należą 2: 1. Białowieski Park Narodowy jest miejscem o niepowtarzalnych walorach przyrodniczych i kulturowych. Chroni ostatnie na niżu Europy lasy naturalne o cechach pierwotnych, jakie przed wiekami rozciągały się w strefie lasów liściastych i mieszanych. Są to lasy wielowiekowe i wielogatunkowe, o ogromnym bogactwie świata roślin, grzybów i zwierząt. 2. Park Krajobrazowy Łuk Mużakowa, obiekt kulturalno-przyrodniczy; park krajobrazowy w województwie lubuskim, założony w celu ochrony szczególnego tworu geologicznego - moreny czołowej powstałej podczas zlodowacenia środkowopolskiego (Odry).