RAZVITAK SPOSOBOSTI VERBALNE KOMUNIKACIJE

1. RAZVITAK SPOSOBOSTI VERBALNE KOMUNIKACIJE

2. Pod sposobnošću oralne verbalne komunikacije podrazumevamo svesno, efikasno i racionalno korišćenje sistema sredstva verbalne komunikacije, odnosno jezičkog sistema u oralnom verbalnom komuniciranju između i usred ljudi.

3. Sticanje sposobnosti oralne verbalne komunikacije ili ontogeneza jezičkog sistema komunikacije je zakonomerni proces koji otpočinje prvim krikom novorođenčeta, a završava sredinom treće decenije života. Ontogeneza jezičkog sistema se klasično delina tri faze: prelingvalnu, lingvalnu i postlingvalnu.

4. Prelingvalna traje do treće, lingvalna do sedme, postlingvalna do dvadeset šeste godine života. Savremeni pristup ontogenezi jezičkog sistema napustio je klasičnu podelu na razvojne faze stoga što je razvoj celine i integralnih delova sistema oralne verbalne komunikacije, kao i samog jezičkog sistema međuzavisan i uslovljen celovit proces koji se proteže kroz sve razvojne faze.

5. Razvitak sposobnosti verbalne komunikacije, tj. razvitak jezičkog sistema teorija verbalne komunikacije razmatra se kroz 5 integralnih delova: 1) prejezičko iskazivanje, 2) fonološki razvitak, 3) sintaksni razvitak, 4) morfološki razvitak, i 5) semantički razvitak.

6. PREJEZIČKO IZRAŽAVANJE • Postoje četiri forme prejezičkog izražavanja: (1) plač, (2) glasovi neudobnosti, (3) glasovi udobnosti i (4) vokalna igra. Pojavljuju se u toku prve godine života. Prethode pojavljivanju prve reči i traju sve dok dete ne sazrida se izražava rečima. Prejezičke forme izražavanja uključuju fonetske i prozodijske osobine koje su slične karakteristikama verbalnog komunikativnog koda u oralnoj verbalnoj komunikaciji odraslih.

7. Naučnici se slažu da: • Je pojava artikulacije zadnjih konsonanata i zadnjih vokala u korelaciji sa pokretima gutanja i podrigivanja kod ishrane. • Je pojava i artikulacija bilabijalnih, labiodentalnih i alveolarnih konsonanata kao i prednjih vokala u korelaciji sa kokretima usana i jezika koji se izvode kod naslućivanja i očekivanja obroka hrane. • Je artikulacija palatalnih konsonanata i neutralnih vokala u korelaciji sa tipičnim pokretima jezika kod sisanja. • Se identični i slični slogovi pojavljuju u fazi brbljanja . • Se glasovne kombinacije ''mama'', ''dada'' i ''papa'' javljaju među prvima jer na njih roditelji odgovaraju na način koji nosi značenje.

8. Se do kraja prve godine života javlja artikulacija glasova: a, m, b, d, v, p, t. • Se vokalne aktivnosti kod deteta pojavljuju još u prvih šest meseci života. • U periodu prejezičkog iskazivanja preovladava brbljanje sa uzorcima intonacije. • Se još u periodu prejezičkog iskazivanja uspostavlja petlja fidbeka, kao akustični osećaj koji je povezan sa taktilnim i kinestetskim impresijama. • Do pojave reči dolazi kad je uspostavljena petlja vokalnog, audio-vizuelnog i audio-taktilno-kinestetskog fidbeka.

9. Se do kraja prve godine života javlja artikulacija glasova: a, m, b, d, v, p, t. • Se vokalne aktivnosti kod deteta pojavljuju još u prvih šest meseci života. • U periodu prejezičkog iskazivanja preovladava brbljanje sa uzorcima intonacije. • Se još u periodu prejezičkog iskazivanja uspostavlja petlja fidbeka, kao akustični osećaj koji je povezan sa taktilnim i kinestetskim impresijama. • Do pojave reči dolazi kad je uspostavljena petlja vokalnog, audio-vizuelnog i audio-taktilno-kinestetskog fidbeka.

10. FONOLOŠKI RAZVITAK • Pojava fonološkog podsistema jezika jedan je od osnovnih indikatora odvijanja procesa izgradnje jezičkog sistema, odnosno razvitka sposobnosti verbalne komunikacije. Manifestuje se u dečjem razvojnom repertoaru odgovarajućih odgovora na govorne signale drugih članova okružujuće sredine. Fonološki razvitak manifestuje se povećanjem broja i tipova govornih simbola koje proizvodi samo dete.

11. Ekspresivna forma jezika u biti ima motornu karakteristiku i veoma kompleksnu funkciju, pa proces njenog savladavanja traje najranije od osme godine života. Osnovni faktori ubrzavanja i usporavanja su: • Biološki faktori • Stanje i efikasnost verbalnog stimulisanja okružujuće sredine • Psiholiški faktori i • Razvijenost auditivne percepcije. • To znači da proces identifikkovanja i formiranja fonema zahvata period od pojave prve reči, u prvoj godini života, do sticanja sposobnosti upravljanja mehanizmima efektornog sistema, a posebno artikularnog mehanizma u osmoj godini života.

12. 1.a, b, v, m, n, p, t, d2.g, i, f, 3.e, u, nj, o, h, k4.s, š, z, c, č, l, lj, r5.j, ž, ć, đ, dž, • U periodu od 5. do 8. godine života deteta dolazi do pročišćavanja i stabilizacije artikulacije fonema u svim fonetsko-glasovnim pozicijama i u svim leksičkim položajima. Primarni deo procesa fonološkog i fonetskog traje do kraja osme godine života (važno za dijagnostiku i tretman).

13. SINTAKSNI RAZVITAK • Proces razvitka sintakse podrazumeva kombinovanje reči, formiranje novih reči, novih uzoraka i grupisanje gramatičkih klasa. Treba razlikovati pojmove: • Jezička sposobnost (biološki kapacitet, skup dispozicija zdravog organizma) • Jezičko izvođenje (korišćenje biološkog kapaciteta) • Kapacitet za sintaksni razvoj (maksimalna postignuća u periodu od druge do četvrte godine, opadanje u mladalačkom uzrastu) • Prema tome proces sintaksnog razvitka počinje u drugoj godini, kompletira se između treće i četvrte i traje do završetka mladalačkog doba.

14. Sintaksni razvoj ima pet stepeni: • I stepen- sazrevanje sposobnosti kombinovanja i uređivanja oralnog verbalnog iskazivanja sastoji se od kombinacija 2 reči koje se zovu stožerske konstrukcije otvorene klase.(uzmi kamion) • II stepen- obuhvata upotrebu imenične fraze. Konstrukciju ove fraze sačinjavaju serije od 3 do 4 reči. (drugi veći auto)

15. III stepen- obuhvata: designativne, označujuće, taj auto; predikativne (odnose se na imenični deo predikata) slomljeni auto i glagolske, uzmi auto ponovo, konstrukcije fraza. • IV stepen- obuhvata pojavu i formulisanje jezgrovite (kernal) rečenice. • V stepen- formulisanje različitih tipova rečenica (potvrdne, odrične i imperativne konstrukcije).