KAMUSAL YAŞAMDA MÜKEMMELLİK VERGİ VE MUHASEBE HİZMETLERİNDE KALİTE

1. İZMİR VALİLİĞİ-DEÜ İİBF-SOBİAD KAMUSAL YAŞAMDA MÜKEMMELLİKVERGİ VE MUHASEBE HİZMETLERİNDE KALİTE MUHASEBEDE KALİTE ANLAYIŞI Doç. Dr. Fatma TEKTÜFEKÇİ ŞENÇİÇEK Dokuz Eylül Üniversitesi İİBF İşletme Bölümü Muhasebe ve Finansman Anabilim Dalı 19.11.2012/İZMİR

2. KALİTEnedİr? • Literatürde kalite; bir mal veya hizmetin belirlenen ya da olabilecek ihtiyaçları karşılama yeteneğine dayanan özelliklerinin toplamı ve uygunluk olarak tanımlanmaktadır. • Kalite, tasarımcı açısından en iyiyi yapabilme yeteneği, üretici açısından spesifikasyonlara uygunluk, tüketici açısından ise kullanıma uygunluk olarak kabul görmektedir.

3. Kaliteye yönelik isteklerin sağlanması için yürütülen faaliyet ve tekniklerin tamamı toplam kalite yönetimi sistemini oluşturur. • TKY, tüm işlemlerin, ürünlerin ve hizmetlerin tam katılım yoluyla geliştirilmesi ile iç ve dış müşteri tatmininin artırılması amacıyla kuruluşta alınan sonuçların sürekli iyileştirilmesine dayanan, müşteri beklentisini esas edinen bir yönetim anlayışıdır.

5. Sürekli Gelişme (Kaizen); TKY’nin en temel öğesidir. • muhasebede kaliteli hizmet üretimi için sürekli iyiyi aramak; zamanı tasarruflu kullanmak, teknolojiden ileri düzeyde yararlanmak, sıfır hatalı hizmet üretimini gerçekleştirmek ve yapılan bir işte hata bulup düzeltme yerine o hataların oluşmaması için gerekli önlemleri almak gibi bir takım unsurlar yerine getirilmelidir. • Müsteri Odaklılık; TKY, sürekli değişim gösteren müşteri taleplerinin anında belirlenerek karşılanmasını gerekli kılan bir yönetim stratejisidir. • İç bilgi kullanıcıları ile dış bilgi kullanıcılarına (vergi daireleri, mükellefler, Sermaye Piyasası Kurulu, kredi kuruluşları, yatırımcılar vb.) en iyi hizmeti verebilmek için bilgi odaklı olunmalıdır.

6. Katılımcılık; TKY’nin başarıyla uygulanması; firma içinde üst yönetimden en alt kademeye kadar tüm çalışanların faaliyetlere katılımının sağlanmasını gerektirir. • Başarılı bir TKY için gerekli unsur, her şeyden önce üst yönetimin aktif katılımıdır. • Üst yönetimden en alt kademeye kadar tüm çalışanların faaliyetlere katılımı sağlanarak muhasebe faaliyetlerinin hizmet kalitesinde “sıfır hata”ya ulaşılmaya çalışılmalıdır. • Eğitim; tüm çalışanların TKY anlayışının önemini, gerekliliğini, amaçlarını ve uygulamasını öğrenmelerini sağlamaktır.

7. HİzmetKalİtesİ • Hizmet kalitesinde insan faktörünün etkisi fiziki ürün kalitesindekine oranla daha fazladır. Personelin seçimi, eğitimi, geliştirilmesi, işe uyumunun sağlanması ve motivasyonu konularına daha fazla önem verilmesi gerekir. • Hizmet kalitesi üç bileşenden oluşmaktadır. Bunlar teknik kalite, işlevsel kalite ve firma imajıdır: • Teknik kalite, müşterinin hizmetten ne elde ettiğidir. • İşlevsel kalite, müşteriye nasıl hizmet edildiği anlamına gelmektedir. • Firma imajı ise, teknik ve işlevsel kalitenin müşteri tarafından algılanmasında hayati bir öneme sahiptir.

8. Sunulan hizmetin kalitesinden müşterilerin tatmini, hizmet algıları ile hizmet beklentilerinin karşılaştırılmasıdır. • Beklentilerin aşılması durumunda, hizmetin kalitesi yüksek olarak algılanmakta, • Beklentilerin karşılanmaması durumunda hizmet kalitesi kabul edilemez olarak değerlendirilmektedir. • Eğer beklentiler algılanan hizmet ile karşılanırsa, hizmet kalitesi tatmin edici olarak görülmektedir. • Kalite standartlarına, hizmet kalite standartlarına uyulması, iyileştirme çabaları ile muhasebede kaliteyi arttıracaktır. 19.11.2012

9. MUHASEBE KALİTESİ NEDİR? • Muhasebe kalitesi, ortak muhasebe uygulamaları yanında, yasal ve politik sistem, finansal piyasaların gelişmişlik düzeyi, kültür, ekonomik faktörler ve muhasebe mesleğinin gelişmişlik düzeyi gibi ülkelere özgü faktörlerin, işletmelerin büyüklüğü, sermaye ve sahiplik yapıları, çalıştıkları denetim firmalarının niteliği, yabancı menkul kıymetler borsalarında kote olup olmadıkları ve kurumsal yönetime verdikleri önem gibi işletmelere özgü faktörlerin etkisi ile şekillenen çok boyutlu bir kavramdır. 19.11.2012

10. MUHASEBE KALİTESİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER NELERDİR? • Literatür çalışmalarında muhasebe sistemlerinin; muhasebe standartları, yasal ve politik sistem, finansal raporlamayı teşvik eden unsurlar (finansal piyasaların gelişmişlik düzeyi, işletmelerin sermaye ve sahiplik yapısı, finansman kaynakları), vergi sistemi, kültür, ülkede muhasebe mesleğine verilen önem ve mesleğin gelişmişlik düzeyi ile ekonomik faktörler vb. gibi ülkelere özgü faktörlerden etkilendiğini ortaya konulmuştur.

11. Yasal ve politik sistem, muhasebe bilgi sistemini ve dolayısıyla muhasebe kalitesini hem direkt olarak hem de finansal piyasaların gelişmesi, sermaye yapısı, sahiplik yapısı ve vergi sistemi gibi finansal raporlamayı teşvik eden unsurlar aracılığıyla endirekt olarak etkilemektedir.

12. Yasal ve Politik Sistemin Muhasebe Kalitesine Etkisi

13. 6102 sayılı TTK’ in yürürlüğe girmesi ile birlikte, yasaların muhasebe standartlarını uygulama konusundaki zorlayıcı gücü artmıştır. Türkiye’de tüm işletmelerin vergi odaklı muhasebe anlayışının yanısıra bilgi odaklı muhasebe anlayışına yönelmeleriyle muhasebe kalitesinin artırması beklentisi bulunmaktadır. 19.11.2012

14. Son yasal değişiklikle 2013 yılında bağımsız denetime tabi şirketler TMS/TFRS’ye göre finansal raporlar düzenleyeceklerdir. • Sadece dönem sonu finansal tabloları TMS/TFRS’ye göre düzenlenecek ve dönüşüm ve çevirim farkları vergi kanunlarına göre çıkarılan kesin mizandan sonra mevcut defterler üzerinde yapılarak TMS/TFRS’ye uygun finansal tablolar düzenlenecektir. Vergi yasalarına göre düzenlenen finansal tablolar vergi idaresine, TMS/TFRS’ye göre düzenlenmiş finansal tablolar şirket genel kurullarına sunulur. 19.11.2012

15. Özetle, 6335 sayılı Kanunla yapılan değişikler kapsamında; 01.01.2013 tarihinden itibaren tutulacak defterlerin yine vergi odaklı muhasebe anlayışı devam ettirilecek olması muhasebe kalitesi için bir geri adım niteliği olarak görülmekte, • Buna karşılık Finansal Tabloların Standartlara uygun düzenlenmesi ile bilgi odaklı muhasebe anlayışına geçilecek olması da muhasebe kalitesi için arttırıcı bir etki kabul edilmektedir. 19.11.2012

16. Kamu Gözetimi Kurumu: Türkiye Muhasebe Standartlarının Uygulanmasına İlişkin Duyuru • Türkiye Muhasebe Standartlarını uygulama kapsamına ilişkin olarak Kurulun 14/11/2012 tarihli toplantısında, TTK’nin 88 inci ve Geçici 1 inci maddeleri ile 660 sayılı KHK’nın 9 uncu ve Geçici 1 inci maddeleri uyarınca 1/1/2013 tarihi ve sonrasında başlayan hesap dönemlerine ilişkin münferit ve konsolide finansal tabloların hazırlanmasında; • 1) 660 sayılı KHK’da belirtilen kamu yararını ilgilendiren kuruluşların, 6102 sayılı Kanunun 397 nci maddesi çerçevesinde Bakanlar Kurulu kararıyla bağımsız denetime tabi olacakların ve aynı Kanunun 1534 üncü maddesinin ikinci fıkrasında sayılan şirketlerin münferit ve konsolide finansal tablolarının hazırlanmasında Türkiye Muhasebe Standartlarını uygulamasına, • 2) Yukarıdaki kapsama dâhil olmayanlar için Kurumca bir belirleme yapılıncaya kadar yürürlükteki mevzuatın uygulanmasının devamına, karar verilmiştir. • Karar Resmi Gazetede yayımlanmak üzere Başbakanlık’a gönderilmiştir.

17. Yaşanan ekonomik kriz sonrasında muhasebe kalitesi ve denetimi sorgulanmaya başlanmıştır. • Muhasebe kalitesi kavramının kazandığı önem doğrultusunda, tüm dünyada muhasebenin yakınsaması ve uyumlaştırılması ile ilgili çabalar sarf edilmekte, IAS/ IFRS’lerin uygulanmaya başlanılmasının muhasebe kalitesini arttıracağı düşünülmektedir. 19.11.2012

18. Bu bağlamda; Türkiye’deki işletmelerin dünya piyasaları ile rekabet gücüne sahip olabilmesi için başta gelen şart işletmelerin Uluslararası Finansal Raporlama Standartları’na göre düzenlenmiş, Uluslararası Denetim Standartları’na göre denetlenmiş finansal tablolarla kendilerini ortaya koyabilmeleridir. 19.11.2012

19. Özel sektör için uygulanan uluslararası finansal raporlama standartlarının (IFRS) kamu sektörüne uyarlanmasıyla ülkenin kamu sektörü kurumları için finansal raporlama açısından uygulanacak Uluslararası Kamu Sektörü Muhasebe Standartları (IPSAS-International Public Sector Accounting Standards) kamu sektörü için oluşturulan Uluslararası Kamu Sektörü Muhasebe Standartları Kurulu (International Public Sector Accounting Standards Board-IPSASB) tarafından hazırlanıp yayımlanmaktadır. 19.11.2012

20. Söz konusu standartlar konusunda koordinasyon rolünü taşıyan kurum ise Kamu Sektörü Muhasebe Standartları Enstitüsü (Institute IPSAS) merkezi İsviçre'nin Bern kentinde olup, amacı kamu idarelerinde muhasebe ve hesapların sunumu ile ilgili olarak kamu sektörü çalışanları arasında bilgi ve deneyimlerin paylaşımıdır.

21. Kamuda Dönüşüm • Ülkemizde de 2003 yılından itibaren 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinde (merkezi yönetim, mahalli idareler ve sosyal güvenlik kurumları) muhasebe sisteminde köklü değişikler yapılmıştır. Nakit esasından tahakkuk esasına geçiş sağlanmış, özel sektör muhasebesine benzer şekilde kamu sektörü için bir hesap planı ilgili kurum ve idareler için oluşturulmuştur.

22. Söz konusu idare ve kurumlarda, uygulanacak muhasebe ve raporlama standartları konusunda düzenleme yapma görev ve yetkisini Maliye Bakanlığı bünyesinde Devlet Muhasebe Standartları Kurulu'na (DMSK) verilmiştir. • Kamu hesaplarının uluslararası düzeyde karşılaştırmasını yapabilmek için Devlet Muhasebe Standartları-DMS IFRS'in kamu sektörü versiyonu olan IPSAS'ın Türkçe’ye uyarlanması oluşturulmaya başlanmıştır. 19.11.2012

23. Otomasyon ve elektronik ortam • TC Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü tarafından geliştirilen Kamu Harcama ve Muhasebe Bilişim (KBS) Sistemi, • Gelir İdaresi Başkanlığının en önemli teknolojik altyapısını Vergi Dairesi Otomasyon Projesi (VEDOP), (VEDOP–2), (VEDOP–3) ile e-VDO (İnternet Tabanlı Vergi Dairesi Otomasyonu) uygulamaları, • E-devlet, e-beyanname, e-fatura, e-defter, e-haciz, e-tahsilat, e-muhasebe vb. 19.11.2012

24. Gelişmiş bilgisayar ve iletişim teknolojilerinin kullanıldığı, web tabanlı e-devlet uygulamaları arasında dünya çapında projeden birisi olan saymanlık otomasyon sistemi say2000i sistemi, üzerinde devam eden mevcut muhasebe işlemleri ile birlikte yeni proje ve uygulamalarda yürütülmekte veya başlatılma aşamasındadır. • Ancak teknik alt yapı tam oluşturulmadıkça bilişim teknolojilerinden yararlanmalarda sistemler eksiklikler ve arızalar kaliteyi düşürmektedir. 19.11.2012

25. Yeni TTK ile birlikte şirket kuruluşundan başlayarak genel kurul ve yönetim kurulu toplantılarına kadar her tür yasal prosedürün online ortamda gerçekleştirilebilmesini olasıdır. • Kısacası, bilişim teknolojileri uygulamaları etkinleştirildikçe muhasebe kalitesi de artmakta, muhasebeye kalite getirilmektedir. 19.11.2012

26. TC Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü muhasebe birimleri üçe ayrılıyor: • Genel Bütçe Muhasebe Birimleri • Özel Bütçe Muhasebe Birimleri • Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar

27. Kalite kültürle gelir, kültür de birikimleri getirir. • Muhasebe hizmetlerinde kalite için insan öğesinin ihmal edilmemesi, eğitim ve katılımların arttırılması gerekir. • Kalite için öncelikle yasal mevzuatın bir an önce tamamlanması yani ikincil mevzuat (tüzük, yönetmelik ve tebliğler) 31.12.2012 tarihine kadar yürürlüğe girmesi beklenmektedir. 19.11.2012

28. SONUÇ • Türkiye’de muhasebe kalitesini etkileyen tüm faktörlerle bütünleşik olarak; • “şeffaflık ve bilgi için muhasebe” (bilgi odaklı muhasebe) anlayışına geçilerek • Kurumsal Yönetim anlayışı ve ilkelerini benimseyerek • Hizmet kalitesi standartlarını uygulayıp, kalitede iyileştirmeler yaparak

29. Bilişim teknolojilerinden yararlanmalar arttırılıp, uygulamalar etkinleştirilerek muhasebe kalitesini arttırılabilir.

30. TEŞEKKÜR EDERİM. E-posta: f.tektufekci@deu.edu.tr