Obligacje komunalne

1. Obligacje komunalne Jako dodatkowe źródło finansowania gminy M. Jamróg

2. Definicje Obligacja jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Świadczenie to może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny. Obligacje emitować mogą m. in.: • podmioty prowadzące działalność gospodarczą, posiadające osobowość prawną, a także spółki komandytowo-akcyjne, • gminy, powiaty, województwa, zwane dalej „jednostkami samorządu terytorialnego”, a także związki tych jednostek oraz miasto stołeczne Warszawa, • inne podmioty posiadające osobowość prawną, upoważnione do emisji obligacji na podstawie innych ustaw Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach

3. Definicje „Obligacje emitowane przez władze lokalne, komunalne (np. gminy, miasta) – zwykle są to obligacje długoterminowe, choć mogą być emitowane, jako krótkoterminowe. Należą do tzw. nieskarbowych papierów dłużnych.” Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach Samorządy lokalne mają prawo do zaciągania zobowiązań obciążających majątek rzeczowy oraz ich przyszłe dochody - przejaw samodzielności finansowej Ustawa określa pojęcie obligacji przychodowych dla realizacji inwestycji samorządowych. Obligacje przychodowe mogą emitować*: • JST lub ich związki • spółki akcyjne lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w których JST lub związek JST posiada więcej, niż 50% ogólnej liczby głosów, • podmioty wykonujące bezpośrednio lub pośrednio zadania użyteczności publicznej na podstawie umowy zawartej z JST lub związkiem JST *”Obligacje przychodowe jako źródło finansowania inwestycji komunalnych dr D. Kostyrka; konferencja: „Wsparcie inwestycji środowiskowych – finansowanie, procedura, alternatywne źródła wsparcia”; Poznań 25XI 2010; http://www.fundusze-europejskie.pl

4. Pieniądze uzyskane z emisji obligacji przychodowych przeznaczone są na inwestycje w j.s.t. Przychody z inwestycji mają stanowić środki przeznaczone na spłatę zobowiązań wynikających z tych obligacji. Zabezpieczeniem dla emitowanych obligacji jest określony i wydzielony przez emitenta majątek, czyli – z reguły – powstałe inwestycje. Odpowiedzialność emitenta ograniczona jest jedynie do wysokości zabezpieczenia i przychodów z przedsięwzięcia. Dług z emisji nie wlicza się do ogólnego zadłużenia j.s.t (60% dochodów w danym roku) oraz nie wlicza się do łącznej kwoty obsługi wraz z wykupem papierów ( 15% planowanych dochodów w roku j.s.t.)

5. Przyczyny emisji obligacji przez j.s.t. • Realizacja inwestycji rozwojowych danej jednostki • Potrzeba dofinansowania części wkładu własnego jednostki, przy szansie dofinansowanie przedsięwzięcia ze środków unijnych • Kwestie polityczne – wybory władz samorządowych nasilają potrzebę emisji obligacji dla uzyskania środków finansowych na cele rozwojowe i inwestycyjne danej gminy – rok 2010 wg Fitsch Polska był rekordowy pod względem emisji obligacji komunalnych • Wydłużanie spłat zadłużenia j.s.t., zamiana kredytów na obligacje oraz tzw. „rolowanie długów”, czyli zamiana starych długów na nowe • Obserwuje się wypychanie zadłużenia do spółek komunalnych • „Euro 2012” Polska - Ukraina

6. Procedura związana z obligacjami komunalnymi 1. Samorząd lokalny - UCHWAŁA W SPRAWIE OBLIGACJI • wielkość emisji, • określenie wartości nominalnej obligacji, • termin i warunki wykupu obligacji, • warunki dotyczące wysokości oprocentowania, • informację o zabezpieczeniu obligacji lub jego braku, • określenie celu emisji, • określenie trybu emisji, • wskazanie źródła dochodów, z których zostaną spełnione świadczenia wynikające z emisji. 2. OPINIA RIO – nie wpływa na decyzję o emisji obligacji przez j.s.t, jest ważna dla kupujących obligacje. 3. WYBRÓR PODMIOTU DO EMISJI OBLIGACJI – najczęściej BANKU, nie stosuje się tutaj ustawy Prawo Zamówień Publicznych, ale i tak powoduje to konkurowanie banków = niższe marże i prowizje 4. Emisja – publiczna lub niepubliczna 5. Wykup papierów wartościowych

7. http://samorzad.infor.pl Dodatkowo : Opinia Komisji Nadzoru Finansowego przy giełdowej procedurze zbywania obligacji

8. Formy zbycia emisji obligacji komunalnych • Publiczna 1 - z zastosowaniem procedur i warunków oferty publicznej przewidzianej prawem, czyli w tzw. procedurze giełdowej • Publiczna 2 - w sposób wskazany jak wyżej, ale z zastrzeżeniem o niestosowaniu ww. przepisów do obrotu tymi obligacjami, • Oferta niepubliczna (prywatna), w szczególności poprzez skierowanie imiennej oferty do określonego grona potencjalnych nabywców. Ofertą publiczną jest udostępnianie na terytorium RP co najmniej 100 osobom lub nieoznaczonemu adresatowi, w dowolnej formie i w dowolny sposób, informacji o papierach wartościowych i warunkach dotyczących ich nabycia, stanowiących dostateczną podstawę do podjęcia decyzji o odpłatnym nabyciu tych papierów wartościowych Ustawa z 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych; DzU nr 184, poz. 1539.

9. Procedura publicznego zbywania obligacji komunalnych Warunki publicznego zbywania obligacji komunalnych: • Są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym, • nie mają ograniczonej zbywalności, • wnioskiem objęto wszystkie papiery w. tego samego rodzaju Komisja Nadzoru Finansowego (do 2006. …Papierów Wartościowych i Giełd) musi zatwierdzić emisję papierów w. - jednostka samorządowa składa wniosek (memorandum) do ww. instytucji poprzez firmę inwestycyjną z informacjami: • Nazwa emitenta i podstawowe informacje, • podstawowe dane o oferowanych obligacjach, w szczególności określenie ich liczby, rodzaju i wartości nominalnej, • oznaczenie firmy inwestycyjnej, która będzie oferowała papiery wartościowe objęte wnioskiem. • statut JST - emitenta lub umowę spółki (akt założycielski) w przypadku związku JST, • uchwałę organu stanowiącego w sprawie emisji obligacji w drodze oferty publicznej oraz ich dematerializacji, • wykaz informacji, w odniesieniu do których emitent lub wprowadzający wnosi o zwolnienie z obowiązku ich zamieszczenia w memorandum informacyjnym, wraz z uzasadnieniem, • wykaz informacji, których przedstawienie w memorandum informacyjnym nie jest możliwe, ze wskazaniem specyfiki lub okoliczności, które uzasadniają ich pominięcie. Pełny zakres treści memorandum określony jest w § 9-22 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie szczegółowych warunków, jakim powinno odpowiadać memorandum informacyjne.

10. Procedura publicznego zbywania obligacji komunalnych do 20 dni roboczych od dnia złożenia wniosku i memorandum, decyduje o wniosku. Sprzeciw komisji = zakaz emisji publicznej, gdy: • memorandum informacyjne nie odpowiada pod względem treści lub przepisów prawa • obrót obligacjami stanowi istotne zagrożenie dla interesów inwestorów lub dla bezpieczeństwa obrotu http://www.knf.gov.pl

11. Procedura zbywania obligacji komunalnych Emitent obligacji lub wprowadzający musi zapewnić: • dostępność do memorandum informacyjnego dla inwestorów, • sprawne przeprowadzenie oferty publicznej lub dopuszczenia do obrotu na rynku regulowanym, • należytą ochronę interesów inwestorów. • Ogłoszenie co najmniej w jednej gazecie ogólnopolskiej, • w postaci drukowanej, bezpłatnie, w siedzibie spółki prowadzącej rynek regulowany, na którym obligacje mają być dopuszczane do obrotu, lub w siedzibie emitenta i w siedzibie firmy inwestycyjnej wykonującej czynności oferowania …w nakładzie zapewniającym dostępność dla osób zainteresowanych oraz sprawne przeprowadzenie oferty publicznej, • w postaci elektronicznej na stronie emitenta oraz na stronach podmiotów biorących w sprzedaży papierów wartościowych, • w postaci elektronicznej na stronie spółki prowadzącej rynek regulowany, na którym obligacje mają być dopuszczane do obrotu.

12. Rodzaje emisji obligacji komunalnych na rynku pozagiełdowym • emisję własną • subemisję - emitent, ze względu na złożoność zagadnień ekonomicznych i prawnych oraz brak doświadczenia i odpowiednio wyszkolonej kadry, powierza odpłatnie organizację emisji pośrednikowi, który pełni rolę agenta emisji– najczęściej BANK • Bank pełni rolę organizatora emisji, gwaranta, pełnomocnika ds. płatności i depozytariusza, prowadzi rynek wtórny. Oferty obligacji komunalnych są najczęściej emisjami niepublicznymi, kierowanymi do określonej grupy adresatów. Subemisja może być przeprowadzona przez: • subemitenta inwestycyjnegopodmiot ten zobowiązuje się do nabycia, na własny rachunek, całości lub części obligacji oferowanych w obrocie pierwotnym lub w pierwszej ofercie publicznej, na które nie złożono zapisów w terminie ich przyjmowania, • subemitenta usługowegopodmiot ten zobowiązuje się do nabycia, na własny rachunek, całości lub części emitowanych obligacji, oferowanych wyłącznie temu podmiotowi, w celu dalszego ich zbywania w obrocie pierwotnym lub w pierwszej ofercie publicznej.

13. Sytuacja w Polsce wg. FitschRatings Polska

15. Wykup obligacji, zabezpieczenie prawne • Następuje w formie świadczenia pieniężnego określonego co do kwoty i terminu w warunkach danej emisji. • Możliwość przedterminowego wykupienia emisji, np. gdy koszt uzyskania środków finansowych z innych źródeł jest znacznie niższy niż obsługa obligacji długoterminowych na zasadach określonych w warunkach emisji, • Prawne konsekwencje o charakterze karnym bądź cywilnym za naruszenia przepisów regulujących proces emisji obligacji komunalnych - ochrona interesu obligatariuszy inwestujących określone środki finansowe w obligacje oraz bezpieczne i przejrzyste funkcjonowanie rynku papierów wartościowych. • Ust. O obligacjach określa – „kto dokonuje emisji obligacji, nie będąc do tego uprawnionym lub przy emisji nie zachowuje warunków określonych w ustawie, podlega grzywnie do 5 mln zł i karze pozbawienia wolności od sześciu miesięcy do pięciu lat. Tej samej karze podlega ten, kto działając w imieniu lub w interesie osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, nie zachowuje warunków przeprowadzenia emisji”. Obligacje samorządu terytorialnego, Ł. Sobiech, http://samorzad.infor.pl

16. Cel emisji obligacji – przeznaczenie dodatkowych środków przez gminy • Najczęściej na lotniska – ponad 1 mld zł od 2010 roku; najwięcej W-wa 240 mln zł - m.in. port Lotniczy w Modlinie - PKO.S.A. obligacje 150 mln zł. (Nowy Dwór Mazowiecki) • Spółki wodno-kanalizacyjne – najwięcej do tej pory MPWiKWarszawa (500 mln zł), MWiK w Bydgoszczy. • Komunikacja miejska Zakład Komunikacji Miejskiej w Gdańsku (220 mln zł+ 60 mln zł), MPK w Łodzi Budowa lotniska w Modlinie, wrzesień 2011 r., www.podroze.pl „Moda na obligacje”, Katarzyna Ostrowska 19-07-2011, www.rp.pl

17. Przykłady emisji inwestycyjnych • *”Obligacje przychodowe jako źródło finansowania inwestycji komunalnych dr D. Kostyrka; konferencja: „Wsparcie inwestycji środowiskowych – finansowanie, procedura, alternatywne źródła wsparcia”; Poznań 25XI 2010; http://www.fundusze-europejskie.pl

18. Przykład - Rybnik http://www.rybnik.eu, marzec 2003

19. Przykłady obligacji - Łódź 18 grudnia 2006 roku MPK-Łódź Spółka z o.o podpisała umowę o emisji obligacji przychodowych na budowę ŁTR z Bankiem BPH S.A, (inna inf. PKO S.A.) „Ocena ratingowa jest dla nas pomyślna, a co do zaufania ze strony Banku BPH nie było żadnych wątpliwości, gdyż zostaliśmy przez nich niedawno nagrodzeni statuetką dla „Najbardziej dynamicznej i nowatorskiej Spółki Komunalnej w ocenie Banku BPH””.”Umowa podpisana przez MPK – Łódź też była pierwszą i jak do tej pory jedyną w Europie Środkowej, którą zawarło przedsiębiorstwo komunikacji publicznej i zaledwie drugą w tej części świata”*. Wykup obligacji do 2030 roku. Fitch Ratings umieścił międzynarodowy rating „BBB-” dla programu obligacji przychodowych w kwocie 144,4 mln zł wyemitowanych przez Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne - Łódź Sp. z o.o. (”MPK-Łódź”) na liście obserwacyjnej ze wskazaniem negatywnym**. • Archiwum http://www.mpk.lodz.pl 2006-12-19 • ** http://inwestycje.pl/ z dn. 07.04.2011

20. Przykład obligacji - Warszawa • Miasto Stołeczne Warszawa, AAA(pol)*, 30 lipca 2009 r. wyemitowało na rynku krajowym 10–letnie obligacje serii WAW1019. • Łączna wartość 600 mln zł, termin wykupu przypada na 2019 r. Kupon obligacji jest stały - 6,7% w skali roku, cena emisyjna została ustalona na poziomie 95,252% wartości nominalnej • Jest to pierwsza emisja obligacji krajowych m.st. Warszawy po II wojnie światowej. • Emisja miała charakter publiczny i była kierowana do inwestorów instytucjonalnych - otwarte fundusze emerytalne (64,6% emisji), ubezpieczyciele (25%), banki (8,7%) oraz fundusze inwestycyjne (1,7%) • Cel emisji z 2009 roku - finansowanie planowanego deficytu budżetu, w tym na realizację wydatków majątkowych * Fitch Ratings oraz rating międzynarodowy A2 nadany przez Moody'sInvestors Service

21. Przykład obligacji - Leszno PKO B. P. 2010 r. – emisje dla Leszna = 31 tys. obligacji komunalnych na okaziciela o wartości nominalnej 1 tys. zł każda (31 mln zł). Ich wykup od 5 do 10 lat. Obligacje będą wyemitowane w trybie oferty niepublicznej, tj. poprzez propozycję nabycia skierowaną do indywidualnych adresatów w liczbie mniejszej niż 100 osób. CEL: finansowanie planowanego deficytu budżetowego w 2010 r. związanego z inwestycjami miasta i spłatą wcześniej zaciągniętych zobowiązań. Dodatkowa informacja: 175 gmin, 28 powiatów i 5 województw wyemitowało od 1997 do 2010 roku obligacje komunalne z PKO B.P . Wartość ponad 4 mld zł. Od 2002 r*. * http://www.bankier.pl, artykuł z dn. 2010-07-05

23. Jak kupić obligacje komunalne • Głównie emisje j.s.t skierowane są do banków, jako organizatorów emisji, oraz klientów instytucjonalnych, np. Fundusze Emerytalne • Indywidualny inwestor na Giełdzie Papierów Wartościowych poprzez rynek Obligacji „Catalyst” – notuje się wybrane obligacje www.gpwcatalyst.pl • Banki kierują indywidualne oferty obligacji – z reguły odsprzedają wykupione przez siebie obligacje (niedopuszczone do publicznego obrotu) na swoich warunkach • Informacja w lokalnej prasie oraz ogólnopolskiej, także w urzędach jednostek samorządów

24. Skale ratingowe wg FitschRatings Ratingi krajowe stanowią ocenę jakości kredytowej w odniesieniu do ratingu „najniższego” ryzyka kredytowego tylko i wyłącznie w danym kraju. • AAA(pol) określa najwyższy na tej skali rating przyznawany w Polsce –nadawany w stosunku do „najniższego” ryzyka kredytowego, w porównaniu ze wszystkimi innymi emitentami i emisjami występującymi • AA(pol)Ryzyko jest jedynie nieznacznie wyższe od ryzyka, jakie reprezentują sobą najwyżej notowani w Polsce emitenci lub emisje. • A(pol) niskie ryzyko w porównaniu z innymi występującymi w Polsce. Jednakże, zdolność do terminowego wywiązania się ze zobowiązań finansowych jest bardziej podatna na zmiany czynników lub warunków ekonomicznych w porównaniu ze zdolnością obsługi zobowiązań finansowych zaliczonych do wyższych kategorii ratingu. • BBB(pol) średnie ryzyko w porównaniu z innymi występującymi w Polsce. Jednak, istnieje większe prawdopodobieństwo, że zmiany czynników lub warunków ekonomicznych mogą mieć wpływ na zdolność do terminowego wywiązania się z danych zobowiązań finansowych niż w przypadku zdolności do obsługi zobowiązań finansowych zaliczonych do wyższych kategorii ratingu. • BB(pol) wyższe ryzyko w porównaniu ze wszystkimi innymi emitentami i emisjami występującymi w Polsce. Wywiązanie się ze zobowiązań finansowych jest obarczone niepewnością, a zdolność do terminowej spłaty pozostaje w większym stopniu narażona na niekorzystne zmiany ekonomiczne w czasie. • B(pol) znacznie podwyższone ryzyko w porównaniu ze wszystkimi innymi emitentami i emisjami występującymi w Polsce. Zobowiązania finansowe są obsługiwane na bieżąco, jednak przy ograniczonym marginesie bezpieczeństwa. Utrzymanie zdolności do dalszej obsługi płatności zależy od utrzymania się korzystnych warunków biznesowych i gospodarczych. W niektórych przypadkach może to oznaczać, że niektóre indywidualne zobowiązania nie są obsługiwane terminowo, jednak istnieje potencjalne wysokie prawdopodobieństwo odzyskania tych należności. • CCC(pol) ryzyko niewypłacalności jest bardzo realne. Utrzymanie zdolności do obsługi zobowiązań finansowych jest uzależnione tylko i wyłącznie od utrzymania się korzystnych warunków biznesowych i gospodarczych. • CC(pol) Niewypłacalność w jakimś stopniu jest prawdopodobna. • C(pol) Niewypłacalność jest nieuchronna. • RD(pol) emitent w opinii Fitch Ratings, niewywiązał się ze zobowiązań wynikających z wyemitowanej obligacji, zaciągniętego kredytu lub innego zobowiązania finansowego, ale nie ogłosił upadłości, układu z wierzycielami, likwidacji ani żadnej innej podobnej procedury i nadal prowadzi działalność gospodarczą. • D(pol) Te kategorie ratingu krajowego są nadawane emitentom lub zobowiązaniom finansowym, które są aktualnie niewypłacalne lub w zwłoce.

25. 1 2 3