Kıyılar : Dinamik ara yüzeyler

3. Kıyılar: Dinamik ara yüzeyler • Kıyı veya sahiller hava, kara ve okyanuslar arasındaki dinamik bir ortak yüzeydir • Kıyılar sürekli dalgalar tarafından şekillendirilir • Çağımızda kıyılarda çok yoğun insan faaliyetleri olmaktadır.

4. dalgalar • Rüzgarın oluşturduğu dalgalar kıyı çizgilerini değiştiren ve şekillendiren en önemli enerjiyi üretir

5. Dalga karakteristikleri • Dalgalar enerji ve hareketlerini rüzgardan alır • Dalga bölümleri • Doruk– Dalganın tepesi • Tekne – Dalgalar arasındaki çukur kesimler

6. Crest Doruk Trough Tekne Dalga hareketi Doruk Doruk tekne tekne Dalga genişliği Dalga yüksekliği Wave height Dalga yüksekliği Su Parçacıklarının hareketi Dalga genişliğinin yarısından aşağıda Su hareketi önemsizdir

7. Dalga karakteristikleri • Dalga ölçümleri • Dalga yüksekliği – Tekne ve doruk arasındaki düşey mesafe • Dalga genişliği– Doruk noktaları arasındaki yatay mesafe

8. Dalga genişliği Dalga hareketi Doruk Doruk tekne tekne Dalga genişliği Dalga yüksekliği Dalga yüksekliği Su Parçacıklarının hareketi Dalga genişliğinin yarısından aşağıda Su hareketi önemsizdir

9. Dalga periyodu – Birbirini izleyen iki doruk noktasının geçişi arasındaki zaman

10. Dalga periyodu: Birbirini izleyen iki doruk noktasının geçişi arasındaki zaman Dalga hareketi Doruk Doruk tekne tekne Dalga genişliği Dalga yüksekliği Wave height Dalga yüksekliği Su Parçacıklarının hareketi Dalga genişliğinin yarısından aşağıda Su hareketi önemsizdir

11. Dalga genişliği, yüksekliği ve periyodu • Rüzgar hızına • Rüzgarın esme zaman aralığına • Mesafe– Açık deniz boyunca rüzgarın aldığı yola • bağlıdır

12. Dalga tipleri • Dalgaların salınımı • Suyun kendisi değil, dalga enerjisi ileriye doğru hareket eder. • Derin sularda açık denizlerde ortaya çıkar

13. Movement of waves Dalgaların hareketi Waves of oscillation Dalgaların Salınımı

14. Waves of oscillation Dalgaların salınımı Dalga hareketi Doruk Doruk tekne tekne Dalga genişliği Dalga yüksekliği Wave height Dalga yüksekliği Su Parçacıklarının hareketi Dalga genişliğinin yarısından aşağıda Su hareketi önemsizdir Orbital motions of the water particles Su parçacıklarının orbital hareketi

15. Dalga tipleri • Yerdeğiştirme dalgaları • Su derinliği dalga genişliğinin yarısının olduğu sığ sularda oluşmaya başlar ve dalga derinleşmeye başlar

16. Dalga hareketi Kıyıya yaklaşma- Dalgalar tbana dokunur (dalgalar kısalır) Açık okyanus- Dalgalar sabit dalga genişliğinde Sörf Kırılma zonu Derinlik> ½ dalga genişliği Hız azalır Dalga yüksekliği artar Dalga genişliğinin yarısı One-half wave length

17. Dalganın hızı ve genişliği azaldıkça dalga yüksekliği artar • Dik dalga önü bozulur ve dalga kıyıya doğru kırılmaya başlar • Turbulanslı su kıyıya doğru ilerler ve sörf oluşur

18. Sörf Dalga hareketi Kıyıya yaklaşma- Dalgalar tbana dokunur (dalgalar kısalır) Açık okyanus- Dalgalar sabit dalga genişliğinde Sörf Kırılma zonu Derinlik> ½ dalga genişliği Hız azalır Dalga yüksekliği artar Dalgaların yerdeğiştirmesi

19. L3 L2 L1 L H3 H2 H1 H SANDY BOTTOM wave base

20. Dalga erozyonu • Kırılan dalgalar daha fazla güç oluşturur. • Dalga erozyonu • Dalga çarpması ve basıncı (10,000kg/m2 olabilir) • Abrazyon: Kayaç parçaları ile

21. Dalga yansıması • Dalga yansıması • Dalgaların bükülmesi • Dalgalar kıyıya yaklaştığı zaman bükülür • Sonuçtaki dalgalar hemen hemen kıyıya paralel hareket eder

22. Dalga yansıması Kıyıya vurma Geri yansıma Kıyı boyu Akıntısı Daha yavaş Daha hızlı Dalga tabanı

23. Dalga yansıması

25. Dalga yansıması Dalgalar burada tabanı hisseder Burada olmalı Fakat yavaşlamış Dalga dorukları Niçin bükülmüş?

26. Dalga yansıması • Dalga yansımasının sonuçları: • Dalga enerjisi çıkıntıların kenar ve sonlarının karşısında yoğunlaşır

27. Çıkıntı-burun Kumsal çökelleri

28. Burun erozyonu KARA Kumsal azalmış burun enerji Yar Körfez Dalga

29. Dalga yansıması • Dalga yansımasının sonuçları: • Dalga enerjisi körfezlerde yayılır ve dalga atağı zayıflar • Zamanla, dalga erozyonu düzensiz kıyıları düzleştirir

30. burun körfez Dalga erozyonu sonucu Oluşan yar Depolanma Burun erozyona uğrar Yığıntılar Körfez doldurulur

31. Dalga yansımasının sonuçları • Kumsal boyunca kumların hareketi: • Kıyıya belirli bir açıyla ulaşan dalagalar, kumsal boyunca kumların zig-zag şeklinde hareketini sağlar. Buna • Plaj hareketi = litoral kayma • denir

32. Plaj (litoral) hareketi

33. Dalga yansımasının sonuçları • Plaj boyunca hareket eden kumlar • Oblik dalgalar aynı zamanda kıyı boyu akıntılar oluşturur: • Sörf zonundaki akıntılar, kıyıya paralel akar • İnce asılı kumları kolaylıkla hareket ettirir, daha büyük kum ve çakılları tabanda döndürerek sürükler

34. Littoral (kumsal) hareketi Kum tanelerinin Net hareketi Kum tanelerinin Hareket yolu Kıyı boyu akıntı Dalgalar “kum nehri”

35. Kumların kaynağı • Nehir çökelleri (75%) • Yerel kayaçlar • Kıyıötesi barlar • Deniz organizmaları • Volcanik püskürmeler • İnsan kaynaklı

38. Kıyı çizgisi yapıları • Kıyı boyunca bulunan kayaçlara • Akıntılara • Dalga şiddetine • Kıyının stabil olmasına, çökmesine veya yükselmesine bağlıdır.

39. burun girinti Tombolo Deniz mağarası Gelecekteki deniz yığıntısı Dalga çentiği Çakıllı plaj Sütun Deniz kemeri tabaka çatlak çatlak Deniz yığıntısı Dalga platformu Gel düzeyi dalga Git düzeyi Sediment depolanması erozyon Dalga platformu

40. Kıyı çizgisi yapıları • Dalga yarları • Dalga platformları • Burunlarla ilişkili yapılar • Deniz kemeri • Deniz yığıntıları

41. Dalga erozyonu İle kesilmiş yar

42. Iskoçya Cortez deniziMeksika

43. Deniz mağarası Washington, USA

44. Dalga platformu, Oregon

45. Deniz kemeri, Oregon

46. Deniz kemeri Anacapa Island, Channel Island National Park, California, USA

47. Deniz kemeri ve yığıntıları

48. Litoral hareket ve boyuna akıntılarına bağlı yapılar • Kum yığıntıları (Serpintileri) • Karadan bitişik körfezin ağzına kadar uzanan uzun kum sırtları • Genellikle serpintilerin sonu dalgayla oluşturulmuş akıntılar sonucu karaya doğru olta şeklinde bükülür

49. Körez ağzı barı körfez KARA DENİZ Kum yığıntıları DALGALAR KUM HAREKETİ

50. Kıyıboyu akıntı Dungeness kum yığıntısı, Washington