Yrd. Doç. Dr. Eda GÜNEŞ Doç. Dr. F. Ebru OFLUOĞLU DEMİR Öğr. Gör. Tuğçe GÜNTER

1. Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Program Tercih NedenlerininDeğerlendirilmesinde Bülent Ecevit Üniversitesi Ahmet Erdoğan SHMYO Örneği Yrd. Doç. Dr. Eda GÜNEŞ Doç. Dr. F. Ebru OFLUOĞLU DEMİR Öğr. Gör. Tuğçe GÜNTER Öğr. Gör. Gözde PARASIZ Bülent Ecevit Üniversitesi Ahmet Erdoğan Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu

2. Dünyada yıllardır, bilimsel ve teknolojik gelişimleri takip edençağdaş eğitim anlayışını benimsemiş üniversiteler tercih edilmektedir. • Gelişmekte ve değişmekte olan eğitim anlayışının yanında genç nüfusun artması yeni üniversite, bölüm ve programlara ihtiyacı doğurmuştur. • Ülkeler arasında artan rekabet ve büyüyen ekonomiler eğitimli ve nitelikli insan gücünün de önemini ortaya çıkarmıştır. • Türkiye’nin de gelişmekte olan sanayisinde istihdam etmek için nitelikli iş gücüne ihtiyacı vardır (Karabey ve diğerleri, 2010). • Türkiye’de bu ihtiyacın giderilmesi için ortaöğretim kurumlarında (Meslek ve teknik liseler) ve yüksek öğrenimde (yüksekokullar ve fakülteler) mesleki ve teknik eğitim veren birimler bulunmaktadır.

3. Usta çırak ilişkisiyle başlayan mesleki eğitim, sanat okullarıyla ve 1933 yılında mesleki teknik eğitimle kurumsallaşmıştır (Şahin ve Fındık, 2008). YÖK’ün kurulmasıyla mesleki eğitim; ön lisans ve lisans düzeyinde yapılandırılmıştır. 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun 3. maddesine göre Meslek yüksekokulları (MYO), öğrencilere alanlarında iki yıllık eğitim vererek yeterli bilgi ve beceriyle donatılmış ara eleman (tekniker) yetiştirmektedir (Şahin ve Fındık, 2008; YÖK 2007). • Toplumun ihtiyaç duyduğu alanlara göre açılan MYO’larında nitelikli ara elemanların yetiştirilebilmesi için öğrencinin ilgi ve yeteneği önemli bir ölçüt olarak kabul edilmektedir (Sarıoğlu ve Özkan, 2009). • Mesleki yeterliliğin oluşabilmesi ve kişinin hayat boyu başarılı olabilmesi için doğru mesleğin seçilmesi gerekmektedir. Çünkü bireyler ilgi, yetenek ve isteklerinin yanında çalışma ortamı ve yaşam biçimlerini de meslekleriyle seçmiş olurlar (Karabey ve diğerleri, 2010).

4. MYO’larının öğretim elemanı sayısı, araç-gereç eksiklikleri, müfredattaki sorunlar, iş piyasası, yatay-dikey geçişler gibi sorunları bulunmasına rağmen (Akyurt, 2009), Türkiye’de MYO’larının öğretimdeki payı gün geçtikçe artmaktadır. • 2009-2010 verilerine göre Türkiye’de iki yıllık eğitim veren 634 yüksekokulunda 613077 öğrenci eğitim görmektedir (ÖSYM, 2009). • Bu sayı yeni üniversitelerin kurulması, yeni programların açılması ve üniversite kontenjanlarındaki artışla öğrenci sayısı her geçen gün fazlalaşmaktadır. • Üniversiteye giriş sırasında uygulanan “sınavsız geçiş” (Karabey ve diğerleri, 2010); aile ve çevre yönlendirmesiyle meslek lisesinde okuyan geçlerin istekleri dışındaki sebeplerden dolayı üniversite eğitimini seçmelerine ve yüksek öğrenimdeki eğitim kalitesinin düşmesine sebep olmaktadır. • Öğrencilerin MYO’u seçiminde; üniversite tercihlerinde açıkta kalmamak, mezun olduklarında iş bulma kaygısı gibi nedenler yerine ilgi alanları doğrultusunda tercih yapılması nitelikli (mesleki açıdan teknolojik ve bilimsel gelişmeleri takip ederek uyarlayabilen, mesleki bilgilerini doğru kullanan, özgüveni gelişmiş, eleştirel düşünebilen ve ekip üyesi olarak çalışabilen) ara elemanların yetiştirilmesi açısından önem arz etmektedir.

5. 2012-2013 yılı 471 Öğrenci 2013-2014 yılı itibari ile 617 öğrenci

6. Artan öğrenci sayısı ile programların istenilen kalitede mezun verebilecek doğrultuda düzenlenmeleri; Öğrenci profili ve mesleki farkındalıklarının bilinmesi mesleki eğitime bakış açısından önemlidir. • Elde edilen veriler doğrultusunda program öğrencilerinin karşılaştıkları olumsuzlukları tespit ederek mesleki farkındalık düzeylerinin arttırılmasına yönelik çözüm önerilerinin oluşturulması planlanmıştır.

7. Gereç ve Yöntem • Araştırmanın evreni; 2012–2013 bahar dönemi BEÜ Ahmet Erdoğan SHMYO’nun 9 programında eğitim gören (1. ve 2. sınıf) 471 öğrenciden (Tablo 1) araştırmaya katılmayı kabul eden ve “Program tercih nedenlerini değerlendirilmesi anketi”ni eksiksiz dolduran326 öğrenci (Tablo 2) oluşturmaktadır.

8. Verilerini toplamak amacıyla; öğrencilerin demografik özellikleri, üniversite öncesi eğitim bilgileri, program tercihleri ve nedenleri, mesleki farkındalıklarıyla ilgili sorulardan oluşan bir anket bütün öğrencilere ulaşılmaya çalışarak uygulanmıştır. • Öğrencilerin anket sorularına herhangi bir etki altında kalmadan yanıt vermeleri sağlanırken, araştırmanın önemi ve gerekliliği hakkında da bilgilendirilmiştir. • Elde edilen veriler SPSS 18 programı ile değerlendirilmiş (α=0,05), frekans ve yüzdeler ile analiz edilmiştir.

9. Bulgular

12. 1. 3. 2.

13. TARTIŞMA VE SONUÇ • Gelişmiş ülkelerde istenilen nitelikte eleman yetiştirilmesine rağmen insan kaynaklarının yetiştirilmesinde sorunlar yaşayan birçok ülke bulunmaktadır. • Her sektörde olduğu gibi sağlık sektöründe de hizmetlerin akılcı şekilde üretilmesine katkıda bulunacak, ilerlemelere yardımcı olacak, üretken ve nitelikli insan yetiştirilmesi gerekmektedir. • Bu prensiple öğrencilerine eğitim veren BEÜ Ahmet Erdoğan SHMYO; eğitim öğretime 2012-2013 yılında 3 bölüm ve 9 programla, 2013-2014 yılında yeni açılan programlarla toplam 4 bölüm ve 12 programla teorik, uygulamalı ve staj eğitimine artan öğrenci sayısı ile devam etmektedir.

14. BEÜ Ahmet Erdoğan SHMYO öğrencilerinin profillerinin belirlenmesi ve mesleki farkındalıklarının anlaşılmasını amaçlayan bu çalışmada, öğrencilerin % 69,2’sine ulaşılmıştır. • Sağlık Hizmetleri ile ilgili birçok çalışmada öğrencilerin büyük çoğunluğunun 20 yaş civarında ve bayan olduğu belirtilmektedir (Coşkun Akar ve diğerleri, 2007; Akbolat ve diğerleri, 2008; Akyurt, 2009; Karabey ve diğerleri, 2010; Yıldız ve diğerleri, 2013). Araştırma bulguları incelendiğinde benzer sonuçlarla karşılaşılmaktadır. Çalışmaya katılan programlardan ilk sırada SGH öğrencileri (%14,4) bulunmakta, bütün öğrenciler dikkate alındığında öğrencilerin % 69,32’sinin bayan ve % 88,3’ünün 18-22 yaş grubunda olduğu görülmektedir.

15. MYO’larına kayıt yaptıran öğrenci sayısının giderek artmasında sınavsız geçiş hakkından yararlanılmasının büyük payı vardır (Şahin ve Fındık, 2008). 2008’den 2009 yılına kadar MYO’larının öğrenci sayıları 3,2 kat artmıştır (ÖSYM, 2009). Araştırmaya katılan öğrencilerin % 72,7’si Meslek lisesi mezunudur. Benzer birçok çalışmada (Akyurt, 2009) olduğu gibi bizim çalışmamızda öğrencilerin % 56,1’i sınavsız geçişle okudukları bölüme yerleşmiştir. • Sınavsız geçişle gelen öğrenciler MYO’larındaki derslerin lise eğitimleri sırasında gördükleri dersler ve uygulamalarının tekrarı niteliğinde olduğunu düşünmekte, derslere gereken ilgi sağlanamadığı için eğitim kalitesi düşmektedir. (Şahin ve diğerleri, 2007). Mesleki kalitenin ve verimin arttırılarak toplum sağlığını riske atmayacak elemanlar yetiştirilebilmesi açısından SHMYO’larında öğrenciye çalışma bilinci ve disiplini kazandırılması, sınavsız geçişin sınavla geçişedönüştürülmesi ile mümkün olabilir.

16. Öğrencilerin gelecek kaygılardan biri olan iş bulma sorunu, sağlık sektöründeki açıktan dolayı SHMYO’larının tercih edilmesini sağlamaktadır. • Ayrıca aile eğitimi ve gelir düzeyi de öğrencinin gelecek kaygısı yaşamasına sebep olmaktadır. • Akyurt (2009), Yiğit ve diğerlerinin (2007) çalışmalarında olduğu gibi çalışmamızdaki öğrenciler öğrenim gördükleri programı isteyerek seçmiştir. Özellikle kısa sürede meslek sahibi olunması öğrencilerin öğrenim gördükleri programı isteyerek tercih etmesinde temel oluşturmaktadır. • Buna paralel olarak öğrencilerin program tercih sebepleri arasında en yüksek oranda mezun olduktan sonra iş olanağının olması ve çevre tarafından yönlendirilerek tavsiye edilmesi beklenen bir sonuçtur. • Meslek lisesi mezunu olan öğrenci profiliyle karşılaşıldığı için program tercihinin ilgi alanı olması ve bireysel özelliklerinin okuduğu programa uygun olduğunu düşünmesi şaşırtıcı olmayan sonuçlardandır. • Ayrıca çalışmamızda, Karabey ve diğerlerinin (2010) yaptığı çalışmada olduğu gibi okudukları program hakkında bilgi sahibi olmayan MYO öğrencilerinin boşta kalmamak adına tercih yaptıkları belirlenmiştir. Aynı çalışmada öğrencilerin dikey geçiş için MYO’larını bir basamak olarak tercih ettikleri görülmektedir.

17. SHMYO’larında verilen eğitimin kalitesi, sunulacak hizmeti etkileyeceği için iyi bir eğitimin yanında öğrencinin görev ve yetkilerini bilmesi gerekmektedir. • Buda kişinin mesleğine uygun olduğunu düşünmesi yani sevmesiyle mümkündür (Şahin ve diğerleri, 2007). • Öğrencilerin meslek konusunda bilgilendirilmesi meslektaşlarımızın ve rehber öğretmenlerin desteği ile (Andsoy ve diğerleri, 2012) orta öğretimden itibaren başlamalı, öğrenci ve toplumun ihtiyaçları göz önünde bulundurulmalıdır. • Çalışma sonuçlarına göre öğrencilerimizin okudukları program hakkında bilgi sahibi oldukları,mezuniyet unvanı, görev ve yetkilerini bildikleri, ayrıca kariyer geliştirme süreci hakkında bilgiye sahip oldukları belirlenmiştir. • Okulumuz öğrencilerine 2 yıllık eğitim öğretim süreçleri içerisinde verilen danışmanlık, kariyer günleri ve program eğitimlerininmesleki farkındalıklarının arttırılması için yararlı olduğu görülmüştür. • Mesleki eğitim sürecinde görevini benimsemiş, ilgi alanında başarılı çalışan personellerin yetiştirilmesi; toplum sağlığı ve yeni neslin MYO tercihine ışık tutmak açısından önem arz etmektedir.

18. Çalışarak öğrenimini sürdürmekte olan çok sayıda MYO öğrencisi bulunmaktadır ( Akbolat ve diğerleri, 2008). • Çalışan ve sağlık meslek lisesi mezunu olan öğrenci profili ile mesleki açıdan ve kişisel gelişimlerine MYO’lunda okumanın katkı sağlayacağı kesindir. • Farklı nedenlerden dolayı istemeyerek program seçimi yapan yada kayıt sonrasında programla ilgili düşüncelerinden dolayı öğrencilerin diploma için okudukları görülmektedir. • Çalışma yaşamında düzenlemeler yapılarak unvan ve yetki karmaşası yaşayan programların sorunlarının çözülmesi, bazı bölümlerdeki istihdam olanaklarının sağlanması ile öğrencilerin mesleki eğitime verdikleri önemin artması sağlanmalıdır.

19. MYO öğrencileri bulundukları il, yakın çevre ve ortaöğretim gördükleri özelliklerdenetkilenmektedirler (Akbolat ve diğerleri, 2008). • Öğrencilerimizin okulumuzu seçmelerinde; evlerine veya memleketine yakın olmasının ilk sırada yer aldığı görülmekte, çalışan öğrencilerimizin maaşının yükselmesi kaygısına sahip olduğu, şans eseri okulumuza yerleşen öğrencilerin bulunduğu ve iyi bir eğitim almak için BEÜ Ahmet Erdoğan SHMYO’lunu seçtikleri belirlenmiştir (Tablo 7).

20. Hızla değişen koşullar karşısında iş ve puan gayesi olmadan öğrencilerin kaliteli eğitim almak için MYO tercih etmesi; • Ortaöğretimden itibaren meslek ve okul seçimi yapılırken öğrenci isteği ve ilgisi dikkate alınarak bilinçli şekilde yapılması, • Öğreti elemanlarının sadece kayıt zamanlarında değil sürekli danışmanlık hizmeti sağlaması, • Programların öğrenci eksiklik ve gereksinimlerine göre düzenlenmeleri, • Mesleki yeterliliklerin bilinmesi ve uygulanarak iş hayatında kullanılmasının sağlanması ile mümkün olacaktır. Bunun için MYO’larında öğrenci profilinin bilinmesi gereklidir.

21. KAYNAKLAR • Akbolat, M., Kaplan, A., Yılmaz, A., & Işık, O. (2008). Tıbbi Dokümantasyon ve Sekreterlik Programı Öğrencileri ve Uygulama Alanlarındaki Çalışanların Uygulamalara İlişkin Görüşleri. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 3 (7), 55-75. • Akyurt, N. (2009). Meslek Yüksekokulları ve Marmara Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Genel Profili. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 4 (11), 175-189. • Andsoy, I., I., Güngör, T., & Bayburtluoğlu, T. (2012). Karabük Üniversitesi sağlık yüksekokulu öğrencilerinin hemşireliği tercih etme nedenleri ve mesleğin geleceği ile ilgili görüşleri. Balıkesir Sağlık Bil Derg., 1 (1), 124-130. • Coşkun, Akar, G., Özmutaf, N., M., & Özgür, Z. (2007). Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Sigara İçme ve Ağız Bakımı Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 2 (6), 25-40. • Karabey, A., Önal, M., & Çavdar, Y. (2010). Makine ve metal teknojileri bölümü öğrencilerinin bölüm tercih sebepleri, mesleki eğitime bakışı ve öğrenim sonrası beklentilerine Yüzüncü Yıl Üniversitesi Erciş MYO örneği. Ulusal Meslek Yüksekokulları Öğrenci sempozyumu. 21-22 EKİM 2010,DÜZCE. • ÖSYM (2009). Önlisans ve Lisans Düzeyindeki Öğrenci Sayıları. www.osym.gov.tr. Sarıoğlu, S., & Özkan, M. (2009). Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Önlisans Program Tercih Sebepleri Cumhuriyet Üniversitesi Suşehri Timur Karabal MYO Bir uygulama. 1. Uluslar arası 5.Ulusal Meslek Yüksekokulları Sempozyumu. • Şahin, H., Velioğlu-Öğünç, A., Yüksel, M., & Gülen, D. (2007). Tıbbi Laboratuar Bölümü Öğrencilerinin Yaz Stajı Değerlendirmeleri. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 2 (5), 66-76. • Şahin, İ., & Fındık, Ş. (2008). Türkiye’de mesleki ve teknik eğitim: mevcut durum, sorunlar ve çözüm önerileri. TSA, 12 (3), 65-86. • Yıldız, K., Yılmaz, K., Yılmaz, Ö., & Sezer, M. (2013). Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Yaşlı Bakım Programı Öğrencilerinin Sağlık Turizmi Alanında Çalışma İsteklerinin İncelenmesi. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 3 (1), 22-26. • Yiğit, R,, Esenay, F., & Derebent, E. (2007). Türkiye’de Hemşirelik Son Sınıf Öğrencilerinin Profili. Cumhuriyet Üniversitesi HYO Dergisi, 11(3), 1-12. • YÖK (2007). III Ulusal Meslek Yüksekokulları Müdürler Toplantısı Sonuç Raporu. 8-9 Kasım 2007, Adana.

22. TEŞEKKÜRLER