MORFOLOGI DAN SINTAKSIS

1. MORFOLOGI DANSINTAKSIS HJ FAUZI BIN SALLEH IPG KAMPUS TENGKU AMPUAN AFZAN 27200 KUALA LIPIS

2. Secaraumumnya, tatabahasabahasaMelayumencakupiduabidang: • Morfologi: kajiantentangkatadanpembentukankata, kelaskatadanimbuhan. • Sintaksis: kajiantentangpembentukanayat. • Morfologiialahbidang yang mengkajistruktur, pembentukankatadangolongankata. Dalammorfologi, unit terkecil yang mempunyaimaknadantugasnahuialahmorfem. Para pelajarjugaperlumengetahuimaksudistilahmorfemdankata. Inikeranakedua-duaadalahberbezadarisegifungsidankonsep.

4. Morfem • Morfemialah unit terkecil yang menjadiunsurperkataan. Sekiranyakatatidakbolehdipecahkankepada unit bermaknaataunahu yang lebihkecil, makakata-katainiterdiridaripadasatu unit atausatumorfem. • Misalnya "minum". "Minum" tidakakanberfungsidanmemberimaknajikadipecahkankepada mi dan num. Sebaliknya, kata "diminum" bolehdipecahkankepadaduamorfem, iaitu "di" dan "minum". Kesimpulannya, perkataanbolehterdiridaripadabeberapamorfem. • Morfembolehdibahagikepadadua, iaitumorfembebasdanmorfemterikat.

5. Morfemterikat/imbuhan • Morfemterikat/imbuhanbolehdibahagisepertiberikut: • Awalan. Ditambahpadabahagiandepankatadasar. Misalnyamembaca, menghafal. • Akhiran. Ditambahpadabahagianbelakangkatadasar. • Sisipan. Diselitdiantaraunsurunsurkatadasar. Misalnyatelapak(tapak) • Apitan. Ditambahkanserentakpadaawalandanakhirankatadasar. Misalnya, imbuhanper....andalampermainan. • Prosesterbentuknyaayatbermuladaripadamorfem • MORFEM --> PERKATAAN --> FRASA --> KLAUSA --> AYAT

6. Sintaksis • Sintaksismerupakansatucabangilmubahasa yang mengkajibentuk, struktur, danbinaanataukonstruksiayat. Sintaksisbukansahajamengkajiprosespembinaanayattetapijugahukum-hukum yang menentukanbagaimanaperkataandisusundalamayat. • Ayatialahbinaan yang terdiridaripadaunsurayat, iaitu unit-unit yang membentukayat. • Contoh:Ahmadsedangmembuatkerjarumah. • Contohayatdiatasterdiridaripadaduabahagianiaitu (i) Ahmad sedangdanbahagian (ii) membuatkerjarumah. Bahagiansubjekdanpredikat, merupakanbahagianutama yang membentukklausaatauayatbahasaMelayu. Subjekdanprediket pula mempunyaiunsur-unsur, iaitusamaadafrasanama (FN), frasakerja (FK),frasaadjektif (FA)danfrasasendinama (FS).

7. Frasa • Frasaialahsatubinaanatauunsurayat yang terdiridaripadasekurang-kurangnyaduaperkataanataujikaterdiridaripadasatuperkataan, iaberpotensiuntukdiperluasmenjadiduaperkataanataulebih. Frasatidakbolehdipecahkankepadasubjekdanpredikat. • Seperti yang diterangkandiatas, adaempatjenisfrasaiaitu FN, FK, FA dan FS. Menurutbinaannya, frasadapatdibahagikankepadaduajenisiaitufrasaendosentrikdanfrasaeksosentrik. Frasaendosentrikialahfrasa yang mengandungisatuunsurinti. Unsurintiinimewakiliseluruhfrasaberkenaan. Frasadinamakanmengikutunsurintiini. FN, FK dan FS ialahfrasaendosentrik. Inikeranakatanama, katakerja, dankataadjektifbolehmenjadiunsurintisetiapfrasaitu. • Contohnya: sepasangmatabiru (FN. Intifrasainiialahmata, jeniskatanama)

8. Frasa • Contohnya: sepasangmatabiru (FN. Intifrasainiialahmata, jeniskatanama) • Manakalafrasaeksosentrikialahfrasasendinama yang tidakmempunyaiunsurinticontohnyaketandasdandisekolah . Kewujudansendinamadibergantungpadasekolahdankekepadatandas. Olehitu, frasajenisinidikatakanfrasaeksosentrikkeranapusatnyabergantungpadasuatuunsurluaran.

9. AyatPasif • Ayatpasifialahayat yang menekankanobjekdanperbuatannyaberbanding "ayataktif" yang menekankansipelaku. Kedua-duaayattidakadakelainanmaknaapa pun. Bagaimanapun, sasterawandanpenulis yang baikseringmenggunakanayataktifdanayatpasifsecarasedar, bergantungkepadaapa yang hendakditekankan. • Kebetulan, hikayat-hikayatMelayudankaryasasteraMelayu lama lebihbanyakmenggunakanayatpasif. Prof. St. TakdirAlisjahbanaberpendapatbahawakejadianitudisebabkanolehcarahidupatausikappasiforangMelayupadazamansilam. Bagaimanapun, ahlibahasaAwangSariyantidakbersetujudenganpendapatitu, danberasabahawapemilihanayatpasifitusebenarnya "mencerminkanbudidanperibadiorangMelayu yang tidakmenekankan ego individu". Menurutnya, "barangkalidenganperubahannilaihidupmoden, penulissekaranglebihbanyakmenggunakanayataktif yang menekankanpelaku".

10. AyatPasif • Ayatpasifialahayat yang menekankanobjekdanperbuatannyaberbanding "ayataktif" yang menekankansipelaku. Kedua-duaayattidakadakelainanmaknaapa pun. Bagaimanapun, sasterawandanpenulis yang baikseringmenggunakanayataktifdanayatpasifsecarasedar, bergantungkepadaapa yang hendakditekankan. • Kebetulan, hikayat-hikayatMelayudankaryasasteraMelayu lama lebihbanyakmenggunakanayatpasif. Prof. St. TakdirAlisjahbanaberpendapatbahawakejadianitudisebabkanolehcarahidupatausikappasiforangMelayupadazamansilam. Bagaimanapun, ahlibahasaAwangSariyantidakbersetujudenganpendapatitu, danberasabahawapemilihanayatpasifitusebenarnya "mencerminkanbudidanperibadiorangMelayu yang tidakmenekankan ego individu". Menurutnya, "barangkalidenganperubahannilaihidupmoden, penulissekaranglebihbanyakmenggunakanayataktif yang menekankanpelaku".

11. Ayatpasifuntukpelakupertamadankedua • Prosesmembentukayatpasifdiripertamadankeduaadalahsamadanterdiridaripadadualangkah: • Objekdipindahkankepangkalayat; • AwalanmeNdigugurkan. • Kesalahanyang biasaberlaku • 1.   KesalahanmenggunakanaturanayatpasifbahasaInggeris • Kesalahan yang agakmeluasberasalkhususnyadaripadamereka yang bersikapkeinggerisan. Misalnya: • Suratitutelahdihantarolehsayasemalam. • Borangitumestidiisikanolehandadahulu. • DalambahasaInggeris, ayatdiatasmemangbolehditerima: • That letter was sent by me yesterday. • The form must be filled by you first. • Sebenarnya, aturandiatasinijugamerupakanaturanayatpasifuntukpelakuketiga. Umpamanya, ayat-ayat yang berikutadalahbetul: • Suratitutelahdihantaroleh Ali semalam. • Borangitumestidiisikanolehpemohondahulu. • Olehitu, kesalahaninijugabolehdianggapsebagai "kesalahanmenggunakanaturanayatpasifuntukpelakuketiga".

12. 2. KesalahantidakmenggugurkanmeN 3.   Kesalahanmenyisipkankata lain antarapelakudengankatakerjapasif Frasasubjekdankatakerjapasifmerupakansatuikatan yang tidakbolehdipisahkan. Olehitu, jikaandamenggunakankata bantu ataukatanafi, kataitutidakbolehdisisipkanantarapelakudengankatakerjapasif.

13. Ayatpasifuntukpelakuketiga • OlehsebabaturanayatpasifuntukpelakuketigasamasajadenganaturanayatpasifbahasaInggeris, kesalahanayatpasifinijarangdibuatolehmereka yang bersikapkeinggerisan. Sebaliknya, kesalahanayatpasifinidibuatolehkalangan yang sepatutnyafasihdalambahasaMelayutetapisukamenggunakanbahasadengancara yang mudah. Memangadabaiknyamenggunakanbahasa yang mudahsupayasemuaorangmudahfaham, tetapibahasa yang mudahmestijugamematuhiaturan. • Kesalahan yang biasaberlaku • Ayat-ayatberikut yang salahlazimdiucapkanorangsehinggadianggapbetul.

14. Perbandinganantarabentukkatakerjapasifdiri Ayatpasif yang lain Ayatpasif "ber" Selaindaripadadigunakandalamayataktif, awalan "ber" kekadangjugadigunakandalamayatpasifselepas "belum" dan "sudah" sebagaigantiuntukawalan "di":

15. Bagaimanapun, kedua-duaawalanmembawakonotasi yang berlainan. Awalan "di" membawatanggapanbahawakatakerjapasifitudihubungkandenganpelakuketiga, sedangkanawalan "ber" tidakadapenekananpelakusamasekali. Inidisebabkanbahawa "di" seringdiikutioleh "oleh", umpamanya "Seluarsayabelumdijahitolehseseorang". Bagaimanapun, penggunaan "ber" dalambentukinijugamembayangkankekayaangayabahasaMelayu yang menyebabkanbahasainihidupdanmenarik. Ayatpasif "ter" Awalan "ter" dalamayatpasifbiasanyaberkaitandengankeupayaandantandaselesainyasesuatuperbuatanatauperbuatan yang sediaberlaku.

16. Dalampenggunaanbahasasekarang, bentukayatpasifsedemikianuntukmenunjukkankeupayaanamatkurang, tetapimasihsah. Ayatpasif "ke-an" Ayatpasif yang menggunakanimbuhan "ke-an" sebagaigantiuntuk "mengalamikeadaan" ialahungkapan yang tetapbentuknyadantidakdapatdiubah-ubahlagi. Bagaimanapun, denganberdasarkanpola yang sediaadaitu, banyaklagiayatpasif "ke-an" dapatdibentukkan.

17. Ayatpasif "kena" Ayatpasif yang menggunakankata "kena" sebagaigantiuntukawalan "di" lebihbanyakdigunakanolehorangdalampertuturan. Bagaimanapun, bentukpasifinibolehjugadigunakanuntukgayabahasasebagaipilihan lain.

18. BahasaMelayumempunyaiberbagai-bagaijenisayatuntukmenyatakanmaksud yang sama. Ciri-ciriinimenyebabkanbahasaMelayumerupakansebuahbahasa yang sentiasahidupsertamenarik. Jikahanyasatujenisayatsaja yang digunakanakantimbul rasa jemupadapembaca. Olehsebabitu, sasterawandanpenulis yang baikselalumenggunakanjenis-jenisayat yang lain, sesuaidengankeperluan. • Jenis-jenisayatbahasaMelayudapatdigolongkankepadaempatragam: • Ayatpenyata: • Ayattransitifdanayatintransitif • Ayataktifdanayatpasif • Ayatsungsang • Ayatnafi • Ayatintidanayatgabungan • Ayatperintah • Ayattanya • Ayatseru • .

19. Ayatpasif • Rencanautama: Ayatpasif (bahasaMelayu) • Berbandingdenganayataktif yang menekankansubjek, ayatpasifmemberikanpenekananterhadapobjekdanperbuatansehinggasubjekpelakutidakdipentingkanataulangsungtidakperludinyatakan. Hal iniadakaitannyadenganbahagianmanakah yang andahendakpentingkanataumenegaskan. Contohnya: • Perkaraitusudahdiselesaikannya; atau • Perkaraitusudahdiselesaikan • adalahayat-ayatpasif yang menegaskan "perkaraitu", bukanpelaku yang menyelesaikanperkaraitu. Bandingkandenganayat, "Diasudahmenyelesaikanperkaraitu." Ayatitumenegaskanpelaku "dia".

20. Ayatperintah Ayatperintahbertugasuntukmenyatakansesuatu yang berupaperintah, larangan, suruhan, permintaan, ajakan, silaan, doa, danharapan.

21. Perhatikanlahbahawaayat-ayatdiatasmempunyaisusunan yang sama, iaitusubjeknyatidakdinyatakan. Inidisebabkansubjeknyanyatadanmerujukkepadaorang yang ayatperintahituditujukan. • Contoh-contohdiatasjugamenunjukkanbahawaawalan "ber" dan "meN" kekadangtidakdigugurkan. Aturan yang perludipegangialah: • Untukkatakerjaintransitif (katakerja yang tidakmemerlukanobjek): awalantidakbolehdigugurkan. • Untukkatakerjatransitif (katakerja yang memerlukanobjek): awalanmeNhendaklahdigugurkan.

22. Ayatnafi • Ayatnafiditandaiolehadanyakata "bukan" dan "tidak". Secaraumum, ayatnafidigunakanuntukmenafikanataumenidakkansesuatu, umpamanya: • Diatidakberpengalaman, tetapicekap. • Aurora bukanjururawat, tetapidoktor. • Disampingitu, ayatnafibolehjugadigunakanuntukmenekankanataumenegaskansesuatumaksud. Contohnya:

23. Walaupunkedua-duaayatdalamsetiappasangandiatasmempunyaimaksud yang sama, ayatnafimenekankanmaksudnya, sedangkanayatbiasamenyatakanmaksudsecarabiasasahaja. • Perananayatnafisebagaipenegasmaksudjugabolehdiperhatikandalamayattanya, umpamanya: • Bukankahorangitu guru kamu? • Tidakkahkamuinginmenyertaiperaduanitu? • Andasudahfaham, bukan?

24. Penggunaandenganfrasanama • Secaraumum, katanafi "bukan" digunakanapabilafrasa yang mengikutinyaialahfrasanama. Contohnya: • Inibukankucing. • Malaysia bukannegararepublik. • Gajah bukanhaiwan yang terbesardidunia. • Selainitu, "bukan" jugabolehdigunakanuntukfrasa yang lain daripadafrasanamadalamhubunganseperti yang berikut: • Diabukanbodoh, tetapimalas. • Diabukanbelajar, tetapibermain. • Kata "bukan" dalamkedua-duaayatitubolehjugadigantikandengan "katatidak": • Diatidakbodoh, tetapimalas. • Diatidakbelajar, tetapibermain. • Bagaimanapun, penggantian "bukan" dengan "tidak" menyebabkansedikitperubahanmaksud. Penggunaan "tidak" hanyamenyatakanmaksudsecarabiasa, sedangkanpenggunaan "bukan" menekankanpertentanganduakeadaansecarajelas.

25. Penggunaandenganfrasasendi • Untukfrasasendi, katanafibukandantidakdigunakanmenurutkesesuaian, umpamanya: • Sayatidakkesekolahhariinikeranasakit. • Sayabukandarisektorkerajaan. • Malaysia bukandibenuaAfrika. • Bukuinibukanuntukanda. • Kata "bukan" dan "tidak" dalamkeempat-empatayatdiatastidakbolehsalingberganti. Olehsebabitu, perhatianharusdiambildalampenggunaankata "bukan" dan "tidak".

26. Kesalahan yang biasaberlaku Kesalahan yang biasaberlakuuntukayatnafiialahkekeliruanantarapenggunaankata "bukan" dan "tidak". [sunting]Ayattanya AyattanyadalambahasaMelayubolehdibentukdengantigacara: [sunting]Cara-carauntukmembentukayattanya [sunting]1.   Membubuhtandatanyapadaakhirayatpenyata

27. Dengantidakmengubahsusunanketiga-tigaayatdiatas, ayat-ayattanyabolehdibentukdengantandatanyadihujungayat-ayatpenyata. Dalampertuturan, ayattanyadiatasdinyatakandengansuaramenaikpadaakhirayat. [sunting]2.   Menggunakanpartikel "kah" Ayat-ayattanyadalambahagiandiatasjugabolehdisungsangmelaluipenggunaanpartikel "kah" untukmenciptaayattanyasungsang:

28. Penggunaanpartikel "kah" dalamjenisayattanyainiadalahpentinguntukmengelakkankesamaranmakna. 3.   Menggunakanpelbagaikata Ayattanyajugabolehdibentukdenganmenggunakankataada, apa, bila, bagaimana, berapa,mengapa, mana, dansiapa.

29. Kecualikata "ada", yang lain dapatberdirisendiritanpapartikel "kah". Bagaimanapun, partikel "kah" seringdigunakanuntukmaksudpenegasan. • [sunting]Kesalahan yang biasaberlaku • Kesalahan yang biasaberlakuialahpenggunaanpartikel "kah" dihujungayat. Umpamanya: • Tetamusudahtibakah? • Buahitusudahmasakkah? • Merekahendakmenolongkitakah? • Kesalahaninitertimbulkeranadipengaruhiolehbahasasehari-harisepertiberikut: • Tetamusudahtibake? • Buahitusudahmasakke? • Merekahendakmenolongkitake? • "Ke" sebagaibentukucapansehari-haribagi "kah" tidakbolehdigunakandalamtulisan. Selainitu, "kah" tidakbolehdigunakandihujungayat.

30. Ayatsongsang Dalamayatsongsang, predikatterletakpadaawalayatdansubjek pula terletakpadahujungayat. Inimerupakanhal yang terbalikdalamayatbiasa: AYAT BIASA → SUBJEK + PREDIKAT AYAT SONGSANG → PREDIKAT + SUBJEK AYAT PASIF → OBJEK + KATA KERJA + SUBJEK Ayatsongsangmemberikanlagisatucarauntukmenyatakansesuatusupayamembantumenghidupkantulisananda. Penggunaanayatsongsangsekalisekalaakanmenyebabkanbahasaandaakanlebihindahdansegar. Selainitu, ayatsongsangamatbergunajikaandaperlumenekankanpredikat, danbukansubjeknya. Semuajenisayatdapatdisongsangkan.

31. Perhatikanlahbahawadalamsetengah-tengahayatsepertidiatas, partikel "kan" (untukayattanya) danpartikel "lah" (untukayatberita) perludigunakansupayajelasbentukayatsongsangitu. [sunting]Ayatinti Rencanautama: Ayatinti (bahasaMelayu) Ayatintiialahayat yang paling ringkas. Ayatinibolehdigunakanuntukmenerangkansesuatudenganringkasdantepat, tanpamenimbulkansebarangkesamaranmakna. Umpamanya, jikaandamenyatakan "Emasialahlogam", tiadatafsiranmaknalebihdaripadasatu. Olehitu, ayatintiamatbergunauntukmenjelaskansesuatudengankonkrit. Selainitu, sasterawanseringmenggunakanayatintiuntukmempercepatkanjalancerita, atauuntukmenimbulkanperasaaningintahupembaca.

32. Ayatgabungan • Ayatgabunganialahayat yang terdiridaripadaduaataulebihayat yang digabungkanmenjadisatuayatdenganmenggunakankatapenghubungsepertidan, serta, atau, tetapi, lalu, dansebagainyauntukmengaitkanpendapat yang berhubunganantarasatudengan yang lain. BahasaMelayumempunyaienampolaayatgabungan, iaitu: • Ayatdenganayat • Subjekdengansubjek • Predikatdenganpredikat • Adverbadenganadverba • Objekdenganobjek. • Ayatgabungandengankatapenghubung yang berpasangan.

34. Selaindaripadamemperkayagayapenulisan, ayatgabungandapatmengaitkanduaayat yang seakan-akantidakadaperkaitan. Contohnya: • Perkaraitulah yang sayanyatakankepada Polar. • Polar tidakpercaya. • Kedua-duaayatseakan-akantidakadaperkaitan. Jadi, dalamhalsedemikian, ayatgabungan yang berikutamatperludigunakan: • Perkaraitulah yang sayanyatakankepada Polar, tetapi Polar tidakpercaya. • [sunting]Ayatpancangan • Ayatpancanganialahayatgabungan yang terdiridaripadasatuayatbesardansatuklausa (ayatkecil), umpamanya: • Keluarga Ali berpindahke Kuala Lumpur keranapenukarankerjanya. • Jikaharihujan, sayatidakakankeluardarirumah. • Angkatantentera British tertewasdiSingapurawalaupunmempunyailebihaskarberbandingdengantenteraJepun.

35. GolonganKatadalambahasaMelayuterbahagikepadaempatbahagian yang besar: • Katanama • Katakerja • Adjektif • Katatugas. • Bahagian-bahagianituterdiridaripadaduakumpulankata, iaitukataisiandankatatugas. "Kataisian" ialahkumpulankata yang terbukadansentiasaberkembang. Katanama, katakerjadanadjektifialahkataisianterbuka. "Katatugas" pula ialahkumpulankatatertutup, contohnyadan, itu, amat, walaupundansebagainya. Kata-katajugabolehdigolongkanberdasarkanfaktorsintesisdansemantik.

36. Katanama Rencanautama: Katanama Katanamaterbahagikepadaduabahagian yang besariaitunama am, namakhas, gantinamadannamaterbitan. Katanama am ialahkata yang digunakanuntukmenjelaskannamasesuatu yang bernyawasepertiorang, haiwan, dansesutu yang tidakbernyawasepertitumbuh-tumbuhan, tempat , benda, dansebagainyasecaraumum. Katanamakhasialahkatanama yang secarakhususnyadigunakanuntukmenyebutnamasesuatubendasamaadabenda yang bernyawadan yang tidakbernyawa. Katagantinama pula ialahkatanama yang digunakanuntukmewakilidiriseseorangatausebagaipenunjuk. Katanamaterbitanwujudapabilakatanama am ataukatakerjadiberiimbuhan.

37. Katakerja Rencanautama: Katakerja Katakerjamerupakankata yang menjadiintidalamfrasakerja, samaada yang berlakuataudilakukan. Contohnya, berjalan, makan, memakan, dimakandansebagainya. Katakerjaterbahagikepada, katakerjatransitif ( PerbuatanMelampau ) dankatakerjataktransitif ( PerbuatantidakMelampau ). [sunting]Adjektif Rencanautama: Adjektif Adjektifialahkata yang menjadiintidalamfrasaadjektifsepertimanissekali, sudahlamasungguh, masihlebatlagi (kata yang menjadiintifrasadigariskandibawahnya). Kata-katadalamgolongankataadjektifmenerangkankeadaanatausifatsesuatunamaataufrasanama. Kataadjektifbolehdikenalijikakataberkenaandidahuluiolehkatapenguatsepertiamat, sangat, sungguh, sekali, paling, agak, benar.

38. Katasendi Rencanautama: Katasendi Katasendiadalahkata yang digunakanuntukmenyambungkanfrasanamadengankataataufrasa-frasadalamayat. [sunting]Katahubung Rencanautama: Katahubung Katahubungialahperkataan yang digunakanuntukmenggabungkanperkataandenganperkataanrangkaikatadenganrangkaikataayatdenganayat. [sunting]Kataseru Rencanautama: Kataseru Digunakanuntukmelahirkanpelbagaiperasaan, sepertisuka, duka, marah, gembira, mencabar, dicabardansebagainya. [sunting]Katatanya Rencanautama: Katatanya Katatanyadigunakanuntukbertanyaataumenyoalsesuatu. Katatanyahadirdidalampredikat. Katatanyamestidiikutiolehpartikel ‘kah’ apabiladigunakandiawalayattanya. Katatanyabolehwujuddiawal, diakhiratauditengahayat. Partikel ‘kah’ tidakdiperlukanjikakatatanyaterletakpadaakhirayat. Contohkatatanyaialahkenapa, mengapa, bila, apa, mana, bagaimana, siapadanberapa.

39. Kataperintah • Rencanautama: Kataperintah • Kataperintahbertugasuntukmemberitindakbalaskepadaorang yang mendengar (pihakkedua) sebagailarangan, silaandanpermintaan. • KataNamamenerimaempatjenisimbuhan; awalan, akhiran, apitandansisipan. Imbuhanawalanialahimbuhan yang beradadihadapankataakar, contohnyape(N), me(N), terdansebagainya. Imbuhanakhiranterletakdiakhirkataakardanimbuhanapitanmengapitkataakar. Imbuhansisipan pula tersisipditengahperkataan. • Awalan • [sunting]ke- • Awalan "ke-" bolehmembentukkatabilanganhimpunan, katabilangantingkatdankatanama. Hurufakarakankekalbiarpunsetelahdigabungdengankataimbuhanini. Bukansemuaperkataanbolehdigabungkandenganawalan "ke-". Kebanyakannyamemerlukanakhiran -an untukmembentukperkataan yang tepat. Awalan "ke-" bolehmembawamaksudberikutkepadakatadasar: • penandaorangataubendadenganmemberitumpuankepadamaksudkatadasar (katanama): kekasih, ketua, kemudi

40. pe(n)- • Imbuhanawalan "pe(n)-" menerbitkankatanama yang memberimaksudtertentukepadaperkataandasar yang diimbuhkannya, denganmembawaerti-ertiberikut: • alatan/perkakas: pembakar, pengasah, penukul, penapis • orang yang membuat: penulis, pencipta, pentadbir • sesuatu yang menyebabkanjadi...: pengasih, pemanis, pendingin • orang yang selaluatausuka...: penidur, pemalas, perokok • orang yang mempunyaisifat...:pemalu, pemurah, pembengis • miliksifatseseorang: pemuda, pembesar • ukuranbagiwaktuatautempat: pemeluk, penanak, pelaung • hasilataukesandaripadasesuatu: penyakit, pendapat

42. Bagiperkataan yang bermuladenganhurufvokal, sebutanperkataanberubahmisalnyapengambil (ambil) akandisebutsebagaipe-ngam-bildanpenguji (uji) disebutpe-ngu-ji. Berbezadenganhuruf yang bermuladengankonsonan (kecuali k, s, t dan p) bunyiperkataanasalakandikekalkansepertipenggosokdisebutpeng-go-sok. • Imbuhan "pe(n)-" berpadanfungsinyadenganimbuhan "me(n)-" untukkatakerja. • [sunting]pe- • Imbuhanawalan "pe-" (tanpapembolehubah (n) dalam "pe(n)-") menerbitkankatanamamemberimaksudtertentukepadaperkataandasar yang diimbuhkannya. Berbezadenganimbuhan "pe(n)-", imbuhan "pe-" hanyabolehdigunakanuntukmanusia, iaitusepertiberikut: • pelakutindakandalamkatadasar: pesaing, peserta • penerimatindakanataukesandalamkatadasar: pesalah, pesakit • [sunting]per- • Imbuhanawalan "per-" digunakanuntukmengimbuhkankatadasar yang seringdijadikankatakerjadenganberimbuhkanawalan "ber-".

43. Akhiran • [sunting]-an • Imbuhanakhiran "-an" menerbitkankatanama yang memberimaksudtertentukepadaperkataandasar yang diimbuhkannya, denganmembawaerti-ertiberikut. • benda, bahan yang dilakukankatadasar: kiriman, makanan • hasilperbuatankatadasar: tulisan, bungkusan • tempat yang disifatkankatadasar: ruangan • bendakatadasar yang besaratauluas: lautan • [sunting]Apitan • [sunting]ke-…-an • Imbuhanapitan "ke-…-an" menerbitkankatanama yang memberimaksudtertentukepadaperkataandasar yang diimbuhkannya, denganmembawaerti-ertiberikut: • hasilperbuatankatadasar: keberanian, kepercayaan • keadaan yang disifatkankatadasar: keindahan, keselesaan • [sunting]pe(n)-…-an • Imbuhanapitan "pe(n)-…-an" menerbitkankatanama yang memberimaksudtertentukepadaperkataandasar yang diimbuhkannya, denganmembawaerti-ertiberikut: • perbuatan: pemeriksaan, pemilihan • hasilperbuatan: pembangunan, pelaburan • Imbuhan "pe(n)-…-an" berpadanfungsinyadenganimbuhan "me(n)-" untukkatakerja.

44. per-…-an • Imbuhanapitan "per-…-an" menerbitkankatanama yang memberimaksudtertentukepadaperkataandasar yang diimbuhkannya, denganmembawaerti-ertiberikut: • perbuatan: pertandingan, pergeseran • tempat: perumahan, perkuburan • Imbuhan "pe(n)-…-an" berpadanfungsinyadenganimbuhan "ber-" untukkatakerja. • [sunting]Sisipan • Sesetengahkatadasarbolehdiubahataudiperkuatmaknanyadengandibubuhimbuhansisipan "-el-", "-em-", "-er-" dan "-in-". Contoh: tapak → telapak; kuning → kemuning. • DalambahasaMelayu, katabilanganialahkata yang menyatakanbanyaknyabenda. Katabilanganadaenamjenisiaitu: • Katabilangantentu • Contoh: satu, dua, tiga • Katabilangantaktentu • Contoh: beberapa, banyak, segala • Katabilanganhimpunan • Contoh: kedua-dua, berbulan-bulan • Katabilanganpecahan • Contoh: setengah, tigasuku • Katabilanganpisahan • Contoh: tiap-tiap, masing-masing • Katabilangantingkat • Contoh: pertama, kedua, ketiga

45. Penjodohbilanganialahperkataanataumorfemdalamsesetengahbahasauntukmengelaskanataumembilangkatanamamengikutmaksudnya.Penjodohbilanganialahperkataanataumorfemdalamsesetengahbahasauntukmengelaskanataumembilangkatanamamengikutmaksudnya. • [sunting]Definisidancontoh • Dalamsesuatubahasa yang adapenjodohbilangan, sesuatukatanamabolehdisertakanpenjodohbilangan, yang menunjukkanpengelasankonsepsirujukansesuatukatanamadanseringdigunakandalampembilangan. Sesuatubahasabolehmemilikiberatus-ratuspenjodohbilangan. Contohnya, dalambahasaMelayu, penjodohbilanganuntukorangialahorang, dandigunakanuntukmengirabilanganorang, tanpamengiraapaperananmereka: • tigaorangpelajar • tigaorang guru • Antarabahasa-bahasa yang adapenjodohbilangantermasukbahasaJepun, bahasaCina, bahasa-bahasa Asia Tenggara,bahasa-bahasa Austronesia, danbahasa-bahasa Maya. • [sunting]Lihatjuga • PenjodohbilanganbahasaMelayu • PenjodohbilanganbahasaCina • Kategori: Linguistik

46. Hukuman D-Mialahperaturanmenyusunkatanamamajmukdanayat yang mendahulukanunsur yang diterangkan (diringkaskansebagai D) danmengemudiankankatasifat yang menerangkan (diringkaskansebagai M). IstilahHukum D-M diperkenalkanoleh Prof. St. TakdirAlisjahbanadalambukunya, TatabahasaBaruMelayu Indonesia. [sunting]Kesalahan yang biasaberlaku Kesalahan yang biasaberlaku, khususnyadikalanganorang yang bersikapkeinggerisan, disebabkanolehkekeliruanantarasusunankatanamamajmukbahasaMelayudengankatanamamajmukbahasaInggeris. Sebilangankesalahan yang seringberlakuadalahsepertiberikut: