Devlet, Sınıflar ve Demokrasi

1. Devlet, Sınıflar ve Demokrasi Yücel DEMİRER Kocaeli Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü 28 Ocak 2013

2. KAVRAMLARIN ANLAM VE ÖNEMİ Ne Neden Nasıl DİL - YÖNTEM - BAĞLAM

3. SİYASET • Ülke yönetimi • Ceza, ceza olarak öldürme • Politika • Diplomatlık • Seyislik, hayvan terbiyesi

4. SİYASETİN ÇAĞRIŞTIRDIKLARI • Devlet • Meşru kaba kuvvet • Değerlerin başkalarına dayatılması • Kamusal bir uğraş • Uzlaştırma

5. SİYASET TANIMLARINDAKİ FARKLARIN NEDENLERİ • Toplumsal yapıyla birlikte kavramın dönüşümü • Tanımın yapıldığı ortamdaki çıkar farklılıkları UZLAŞMA - ÇELİŞKİ

6. SİYASAL SÜRECİ BELİRLEYEN ETMENLER • Üretim ve tüketim araçları mülkiyeti • İş ilişkileri • Bölüşüm

7. SİYASETİN BAŞ OYUNCUSU OLARAK DEVLET • Yönetenlerin birliğini korur, yönetilenlerin birlik olmasını engeller • İdeolojik üstünlüğünü kurar ve sürdürür • Kuvvet kullanımında tekeli elinde tutar • Vergi salar, hizmet akışı sağlar

8. SİYASAL SİSTEM (devlet tek aktör değil) • Devlet dışı aktör ve kurumlar • Meşruiyet algısı ve üretme biçimleri • Dayanışma ve bloklar

9. DEMOKRASİ Demokratia Demos + Krat (Halk) + (Güç, Yönetim, Hükümdarlık)

10. ANTİK YUNAN DEMOKRASİSİNDE (M.Ö. 6-4 yüzyıllarda) Vatandaşlık Halk egemenliği Doğrudan demokrasi Devletin ölçeği Demokrasi

11. eleştirel yaklaşımlar DEVLET, PLATON Demokrasi: Yoksul ve cahillerin eğitimli ve bilgili olanlar üzerindeki egemenliği ARİSTOTELES monarşi – tiranlık aristokrasi – oligarşi politeia - demokrasi

12. 16. ve 17. yüzyıllarda demokrasinin gelişimi (Charles Tilly) • Feodalizmin çözülmesi • Kapitalizmin yükselişi • Modernleşme • İşbölümü ve uzmanlaşma

13. Jean Jacques Rousseau TOPLUMSAL SÖZLEŞME (1762) Alexis de Tocqueville AMERİKA’DA DEMOKRASİ (1835-1840) DEVRİMLER VE DEMOKRASİ Amerikan Devrimi Hollanda Yurtsever İsyanı Fransız Devrimi

14. 20. yüzyıl ve sonrası RADİKAL DEMOKRASİ MÜZAKERECİ DEMOKRASİ SOSYALİST DEMOKRASİ İLERİ DEMOKRASİ

15. Demokrasi ama nasıl? SİYASAL KATILMA • Yöneten, yönetilen arasındaki fark • Kim katılıyor? (Katılım özneleri ve olanakları) • Kurumlar • Güvenlik • Uygun bir ideolojik ortam • Yasal çerçeve • Asgari bir iletişim düzeyinin varlığı

16. bir analiz birimi olarak TOPLUMSAL SINIFLAR David Ricardo (1772 – 1823) Karl Marks (1818 – 1883) ÜRETİM İLİŞKİLERİ VE TEMEL SINIFLAR Doğal ekonomi - Artık yaratan bir ekonomi İnsan ve üretim araçları Artı ürün Mülkiyet ve egemenlik bağlantıları

17. Tarihsel olarak; Köleci üretim ilişkisi Feodal üretim ilişkisi Feodalizmin merkeziyetçi türü (Asya tipi) Kapitalist üretim ilişkisi Sosyalist üretim ilişkisi

18. Üretim ilişkilerinin eklemlenmesi Toplumsal tabakalar Alt gruplar Bağımsız profesyonel gruplar

19. kavram çiftleri aynasında DEVLET devlet – piyasa devlet – toplum Kavram kargaşasını ortadan kaldırmak için rakip “bilimsel” araştırma gelenekleri arasındaki farkı tartışmak

20. DEVLET Liberal bireyci yaklaşım Devlet merkezli kurumsalcı yaklaşım Marksist gelenek

21. Liberal bireyci yaklaşım; • Bireyden başka bir toplumsal gerçeklik tanımaya tahammülsüzlük • Olguların bireylerden bağımsız iradeleri ve amaçları olabileceğine güvensizlik • Bireyin yöntemsel açıdan kurucu olması • Bireyin ahlaki olarak öncelikli varlık olması

22. Thomas Hobbes – “Leviathan” John Locke – “toplum sözleşmesi” Karl Popper – “yöntemsel bir mit olarak birey Michael Oakshott – “yapay insan olarak birey”

23. Friedrich A von Hayek – Sözleşme yerine hukukun üstünlüğü İşletme tipi devlet (devlet / siyaset ile piyasa / ekonomi arasındaki ilişkinin mutlaklaştırılması)

24. Devlet merkezli kurumsalcı yaklaşım • Devleti bağımsız bir değişken olarak görür • Max Weber’den hareketle devletin kendine özgü bir gücü olduğuna, bu gücün de fiziki şiddet tekelini elinde tutmasından kaynaklandığına inanç • Theda Skocpol’den esinlenerek devletin “kendisi için var olan bir kurum olarak düşünülmesi • Gerek Marksist ve gerekse liberal yaklaşımları “toplum merkezli” bularak eleştirirler • Gözlem eksenli Pozitivist yöntemin yüceltilmesi (“devlet bir kurumlar sistemidir ve gözlenebilir”)

25. MARKSİST GELENEK Marksist gelenekte devleti yapay bir oluşum ve hukuki bir özne olarak görmek yerine; “devletin toplumsal üretim ilişkilerinin özgül niteliklerine bağlı olarak farklılıklar gösteren, sınıflı toplumlara özgü bir biçim” olarak değerlendirilmesi esastır

26. Marksist bir devlet kuramı var mı? • Marks ve Engels’in çıkış önermeleri üzerinden birbirinden farklı arayışlar mevcuttur • Marksist gelenek içinde devlet-ekonomi, devlet-sivil toplum ya da devlet-sermaye ilişkilerini dışsal ilişkiler temelinde kavramsallaştıran çalışmalar çoğunluktadır • Bunlar, devleti bir üstyapı olarak ve üretim ilişkilerinin bağımlı değişkeni olarak gören sonuçlar üretmiştir

27. Marksist arayışlar içinde önemli dönüm noktaları; Ralph Miliband (1924-1994): Devlet iktidarı ve sınıf iktidarı ayrımı Louis Althusser (1918-1990): Siyaset, ekonomi ve ideoloji arasındaki ilişkileri tanımlamak için önerdiği “göreli özerklik” Antonio Gramsci (1891-1937): • devlet (siyasal toplum) – sivil toplum ayrımı • devlet = siyasal toplum + sivil toplum • pratik ve teorik aktivitelerin toplamı olarak devlet (ki egemen sınıfın bu mekanizmalarla yalnızca iktidarını kurması değil, kitlelerin desteğini kazanması da gerçekleşir) • toplumsal hegemonya siyasal iktidarın kesişim noktası olarak “integral devlet • tahakküm / hegemonya ve toplumsal rıza üretme süreçleri

28. AntonioGramsci HEGEMONYA

29. KAYNAK KİTAP: Siyaset Bilimi, Kavramlar, İdeolojiler, Disiplinlerarası İlişkiler. 2012. Gökhan Atılgan ve E. Attila Aytekin. İstanbul: Yordam Kitap. MAKALELER: Yukarda yer alan kitaptan özellikle şu makalelerden yararlanılmıştır: • “Siyaset” Cem Eroğul. • “Demokrasi” Ateş Uslu. • “Siyasal Katılma” Cem Eroğul. • “Toplumsal Sınıflar” Korkut Boratav. • “Devlet” Galip Yalman. • “Hegemonya” Mehmet Yetiş.