Zadanie: Badanie efektywności bibliotek publicznych i pedagogicznych

1. Realizacja „Strategii Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich na lata 2010-2021”   Zadanie: Badanie efektywności bibliotek publicznych i pedagogicznych Lidia Derfert-Wolf Biblioteka Główna Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy VII Forum SBP nt. "Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich w Narodowym Programie Czytelnictwa", 2-3 września 2011 w Kiekrzu k. Poznania

2. Zadanie realizuje zespół kierowany przez Lidię Derfert-Wolf (Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy), w składzie: • Artur Jazdon (Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu) • Małgorzata Jezierska (Biblioteka Narodowa) • Marek Jurowski (Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska w Toruniu) • Danuta Kaczmarek(Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Bydgoszczy) • Grażyna Leonowicz (Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. KEN w Warszawie) • Agnieszka Pietryka (Ośrodek Rozwoju Edukacji w Warszawie) • Teresa Szmigielska (Biblioteka Sejmowa) • Aldona Zawałkiewicz (Biblioteka Pedagogiczna w Toruniu) • obserwator: Danuta Brzezińska (Towarzystwo Nauczycieli Bibliotekarzy Szkół Polskich) • Ekspert: prof. dr hab. Ewa Głowacka (UMK Toruń) • Z ramienia ZG SBP opiekę sprawuje Joanna Pasztaleniec-Jarzyńska

3. Badanie efektywności bibliotek publicznych i pedagogicznychHarmonogram prac 2010-2012 • działania w 2010 r. • tłumaczenie normy ISO 11620 dot. wskaźników funkcjonalności bibliotek • zebranie materiałów na temat wskaźników funkcjonalności i badań efektywności bibliotek w Polsce i wybranych krajach • opracowanie zestawu wskaźników do badania działalności bibliotek publicznych • wstępne uzgodnienia dot. opracowania zestawu wskaźników do badania działalności bibliotek pedagogicznych

4. Badanie efektywności bibliotek publicznych i pedagogicznych Harmonogram prac 2010-2012 • działania w trakcie realizacji w 2011 r. • prowadzenie badań pilotażowych w wybranych bibliotekach publicznych wojewódzkich i miejskich • ustanowienie normy ISO 11620 • opracowanie zestawu wskaźników funkcjonalności bibliotek pedagogicznych • opracowanie specyfikacji programu informatycznego do obsługi badań efektywności • opracowanie projektu kwestionariusza badań satysfakcji użytkowników bibliotek

5. Badanie efektywności bibliotek publicznych i pedagogicznych Harmonogram prac 2010-2012 • działania planowane na 2012 r. • analiza danych z badań pilotażowych prowadzonych w 2011 r. w bibliotekach publicznych • badania pilotażowe w bibliotekach pedagogicznych • opracowanie i testowe wdrożenie programu informatycznego do obsługi badań efektywności • analiza możliwości włączenia do badań bibliotek szkolnych

6. Tryb pracy Zespołu • spotkania robocze • mailowa lista dyskusyjna • seminaria, warsztaty • kluczowe dokumenty dostępne w portalu SBP • linki do przydatnych witryn i dokumentów elektronicznych w serwisie Connotea

7. Krajowy zestaw wskaźników funkcjonalności dla bibliotek publicznych Etap 1. Zebranie materiałów na temat stanu badania efektywności bibliotek w Polsce i na świecie - http://www.sbp.pl/artykul/?cid=1570&prev=521 • „Wskaźniki funkcjonalności i badanie efektywności bibliotek – wprowadzenie” • „Wskaźniki funkcjonalności i badania efektywności bibliotek polskich” • „Wskaźniki funkcjonalności i badania efektywności bibliotek w różnych krajach – wybór” Etap 2. Opracowanie krajowego zestawu wskaźników funkcjonalności dla bibliotek publicznych • cele • założenia • obszary/grupy wyznaczania wskaźników • przyjęty zestaw wskaźników dla bibliotek publicznych

8. Krajowy zestaw wskaźników funkcjonalności dla bibliotek [nie tylko publicznych]- cele • dostarczenie kierującym bibliotekami narzędzia do zarządzania, w tym zapewnienia i podnoszenia jakości, monitoringu postępów działania oraz oceny wykonania zadań w zakresie wszystkich obszarów funkcjonowania bibliotek • wsparcie dla tworzenia strategicznych planów rozwoju bibliotek • dostarczenie władzom nadrzędnym, organizatorom narzędzia do monitoringu postępów działania oraz oceny wykonania zadań • dostarczenie narzędzia do badań porównawczych bibliotek (benchmarking) • dostarczenie materiałów do działań promocyjnych na rzecz bibliotek (w skali lokalnej i ponadlokalnej) • dostarczenie materiałów do opracowywania wniosków o granty itp.

9. Krajowy zestaw wskaźników funkcjonalności dla bibliotek publicznych - założenia • wskaźniki dobierane z trzech punktów widzenia: • użytkownika • organizatora • zarządzającego biblioteką • wskaźniki rozpatrywane w perspektywie dalszego rozwoju, z uwzględnieniem trendów panujących w bibliotekarstwie światowym • wskaźniki bazują na łatwo dostępnych danych statystycznych – biblioteki nie powinny być mocno dodatkowo obciążane trudem gromadzenia danych • zestaw wskaźników powinien być modyfikowany i rozwijany w kolejnych latach, szczególnie o wskaźnik bazujący na satysfakcji użytkowników obliczonej na podstawie jednolitego w skali kraju kwestionariusza ankiety

10. Krajowy zestaw wskaźników funkcjonalności dla bibliotek publicznych – założenia c.d. • dane/wskaźniki powinny być obliczane obowiązkowo przez bibliotekę rozumianą jako jednostka organizacyjna (włącznie z filiami) – należy poszukiwać możliwości zobligowania bibliotek do dostarczania danych • dane statystyczne niezbędne do obliczania wskaźników powinny być w możliwie największym stopniu skorelowane z danymi wymaganymi przez GUS • należy usilnie dążyć do gromadzenia niezbędnych danych ze wszystkich bibliotek wg ujednoliconego formularza elektronicznego w celu automatycznego obliczania wskaźników – taki program komputerowy powinno sfinansować np. MKiDzN

11. Krajowy zestaw wskaźników funkcjonalności dla bibliotek publicznych – założenia c.d. • wskaźniki analizowane i porównywane pomiędzy bibliotekami w zależności od wielkości obsługiwanej populacji oraz typów: • biblioteki wojewódzkie • biblioteka gminy miejskiej • do 20 tys. • 20-50 tys. • 50-100 tys. • 100-500 tys. • powyżej 500 tys. • biblioteka gminy miejsko-wiejskiej • do 5 tys. • 5-10 tys. • 10-15 tys. • 15-20 tys. • powyżej 20 tys. • biblioteka gminy wiejskiej • do 5 tys. • 5-10 tys. • 10-15 tys. • powyżej 15 tys.

12. Krajowy zestaw wskaźników funkcjonalności dla bibliotek publicznych – założenia c.d. • wskaźniki zgodne z innymi ważnymi projektami krajowymi i zagranicznymi oraz normami i zaleceniami międzynarodowymi, w szczególności: • ISO 11620:2008 Information and documentation – Library performance indicators • Poll, R., Te Boekhorst, P. Measuring Quality. Performance Measurement in Libraries, 2007 • AFBN – Analiza Funkcjonowania Bibliotek Naukowych w Polsce • Global Library Statistics (IFLA/SEC) • niemiecki projekt BIX • norweskie wskaźniki dla bibliotek publicznych

13. Krajowy zestaw wskaźników funkcjonalności dla bibliotek publicznych - obszary/grupy wyznaczania wskaźników • ustalono następujące obszary funkcjonowania biblioteki – najistotniejsze dla efektywności jej działania: • Zbiory biblioteczne • Infrastruktura (dostęp, wyposażenie, godziny otwarcia, lokale, miejsca) • Pracownicy • Finanse • Usługi i użytkownicy • zestawienie miało charakter roboczy i służyło jedynie do dobierania wskaźników do każdego z w/w obszarów

14. Krajowy zestaw wskaźników funkcjonalności dla bibliotek publicznych – przyjęty wykaz • wskaźniki usystematyzowanozgodnie z założeniami Zrównoważonej Karty Wyników czyli pomiaru efektywności w czterech perspektywach: finansowej, klienta, procesów wewnętrznych, infrastruktury i rozwoju • założenia koncepcji zastosowano zgodnie z perspektywami oceny z normy ISO 11620 • zasoby (w tym pracownicy, zbiory i infrastruktura) • korzystanie z biblioteki • wydajność, • potencjał i rozwój • w ramach każdej perspektywy wskaźniki pogrupowano wg (minimum jednej) grup zagadnień: • Kolekcja • Dostęp • Wyposażenie • Personel • Ogólne

15. Krajowy zestaw wskaźników funkcjonalności dla bibliotek publicznych – przyjęty wykaz 1) Liczba zbiorów bibliotecznych (jedn. inwentarzowych) w przeliczeniu 1000 członków obsługiwanej populacji 2) Liczba tytułów czasopism bieżących w przeliczeniu na 1000 członków obsługiwanej populacji 3) Liczba nabytków (książki - zakup) w przeliczeniu na 1000 członków obsługiwanej populacji 4) Liczba nabytków w stosunku do liczby zbiorów zbiorów bibliotecznych (jedn. Inwentarzowych) w % 5) Liczba ubytków w stosunku do liczby zbiorów zbiorów bibliotecznych (jedn. Inwentarzowych) w % 6) Zbiory opracowane komputerowo jako procent ogólnej liczby zbiorów 7) Przestrzeń dostępna dla użytkowników w przeliczeniu na członka obsługiwanej populacji 8) Liczba publicznie dostępnych stanowisk komputerowych z dostępem do internetu w przeliczeniu 1000 członków obsługiwanej populacji 9) Liczba godzin, w których dostępne są usługi biblioteczne w tygodniu 10) Liczba pracowników biblioteki przypadających na 1000 członków obsługiwanej populacji

16. Krajowy zestaw wskaźników funkcjonalności dla bibliotek publicznych – przyjęty wykaz 11) Liczba wypożyczeń w przeliczeniu na członka obsługiwanej populacji 12) Wykorzystanie zbiorów na miejscu w bibliotece w przeliczeniu na członka obsługiwanej populacji 13) Aktywność wykorzystania zbiorów (obrót) 14) Liczba odwiedzin fizycznych w przeliczeniu na członka obsługiwanej populacji 15) Liczba odwiedzin wirtualnych w przeliczeniu na członka obsługiwanej populacji 16) Liczba uczestników imprez organizowanych przez bibliotekę w przeliczeniu na 1000 członków obsługiwanej populacji 17) Liczba uczestników szkoleń dla użytkowników w przeliczeniu na członka obsługiwanej populacji 18) Liczba zarejestrowanych użytkowników w stosunku do liczby członków obsługiwanej populacji w % 19) Koszt w przeliczeniu na odwiedziny w bibliotece 20) Proporcja wydatków na zbiory (w tym oprawa itp.) w stosunku do wydatków na personel 21) Koszty biblioteki w przeliczeniu na użytkownika 22) Wydatki na zbiory elektroniczne w stosunku do wydatków na gromadzenie informacji w % 23) Wydatki na zbiory biblioteczne w przeliczeniu na członka obsługiwanej populacji

17. Krajowy zestaw wskaźników funkcjonalności dla bibliotek publicznych – przyjęty wykaz 24) Biblioteka oferuje usługi sieciowe i/lub interaktywne (TAK/NIE): • udostępnianie katalogów w internecie • elektroniczne zamawianie / rezerwacja poprzez katalog online • elektroniczna prolongata poprzez katalog online • elektroniczne powiadamianie czytelników o terminie zwrotów (e-mail, sms) • witryna www • tematyczne zbiory linków • elektroniczna informacja, np. formularz e-mail, komunikatory • interaktywne szkolenia online • blogi • kanał RSS • biuletyny, newslettery • biblioteka cyfrowa (samodzielna albo udział) 25) Liczba godzin udziału w szkoleniach zawodowych w przeliczeniu na 1 pracownika biblioteki 26) Liczba wykwalifikowanych pracowników biblioteki w stosunku do wszystkich pracowników w % 27) Procent budżetu organizatora przeznaczany na bibliotekę 28) Budżetu biblioteki z grantów specjalnych lub dochodów własnych w stosunku do budżetu biblioteki w %

18. Dane statystyczne wymagane do obliczania wskaźników • w 90% skorelowane z danymi, które są/będą wymagane przez GUS – zgodnie z projektem formularza K-03 dla danych z 2011 r. • 31 danych • wszystkie szczegółowo objaśnione i skonsultowane z bibliotekami testującymi • objaśnienia na bieżąco modyfikowane i uzupełniane

19. Dane statystyczne wymagane do obliczania wskaźników

20. Dane statystyczne wymagane do obliczania wskaźników

21. Badania pilotażowe w wybranych bibliotekach publicznych wojewódzkich i miejskich • Książnica Kopernikańska • Książnica Podlaska • Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Bydgoszczy • Książnica Pomorska • Dolnośląska Biblioteka Publiczna we Wrocławiu • Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Gorzowie Wielkopolskim • Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie • Miejska Biblioteka Publiczna w Szczecinie • Miejska Biblioteka Publiczna we Wrocławiu • Kryteria wyboru bibliotek do badań pilotazowych • biblioteki wojewódzkie – te, które biorą udział w testach (z funkcją wojewódzką i miejską) • biblioteki gminy miejsko-wiejskiej (obsługiwana populacja: 10-15 tys.) – minimum 3 • biblioteki gminy wiejskiej (obsługiwana populacja: 5-10 tys.) – minimum 3 • biblioteka gminy miejskiej (obsługiwana populacja: od 30 tys.) – minimum 3

22. Biblioteka liczy…i Biblioteka się liczy! Źródło: http://www.flickr.com/photos/c_l_b/4997156268/