dr Michał Urbańczyk mur@amu.pl Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych

1. Doktryny polityczno-prawneZajęcia nr 14 Wybrane postacie i zagadnienia teorii i filozofii prawa (cz. I) • dr Michał Urbańczyk • mur@amu.edu.pl • Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych • i Filozofii WPiA UAM Poznań

2. John Austin Jurysprydencja analityczna „Określenie zakresu jurysprudencji”, • 1790-1859 • przedstawiciel pozytywizmu prawniczego, twórca jurysprudencji analitycznej i nowożytnego prawoznawstwa, • uczeń J. S. Milla, • adwokat i profesor University College w Londynie, http://faculty.cua.edu/pennington/Law508/John-Austin.jpg

3. John Austin Jurysprudencja analityczna • Prawo to rozkaz suwerena poparty sankcją, • O tym, czy coś jest prawem, decyduje to, przez kogo zostało wydanie (a nie treść!) • Swą wolę ustawodawca może także wyrażać milcząco – po prostu nie sprzeciwia się panującemu zwyczajowi prawnemu (common law, precedensy sądowe),

4. John Austin Jurysprudencja analityczna • Suweren – podmiot (jednostkowy lub złożony), który cieszy się powszechnym uznaniem ze strony społeczności (nacisk na wolę – def. o charakterze woluntarystycznym). woluntaryzm 1. kierowanie się tylko własną wolą i nieliczenie się z opiniami innych ludzi w podejmowaniu decyzj; 2. filoz. pogląd, według którego wola ludzka jest głównym czynnikiem kształtującym zarówno poznanie, jak i przedmiot poznania; 3. pogląd przypisujący aktom woli pierwszeństwo przed innymi zjawiskami psychicznymi. http://sjp.pwn.pl/szukaj/woluntarystycznym

5. John Austin Jurysprudencja analityczna • suweren jest swobodny w kwestii zmiany prawa, • powinien kierować się racjonalnością oraz opiniami obywateli, • najważniejsza jest pewność prawa • suweren może tworzyć prawo niesprawiedliwe • Bezpieczeństwo dla obywateli

6. John Austin Jurysprudencja analityczna • istotną rolę pełni orzecznictwo (dopasowanie generalnych norm do indywidualnych przypadków), • jurysprudencja analityczna Austina: a) Austin stosował zasady analizy semantycznej i reguły wnioskowania logiki formalnej (zwłaszcza sylogizm) jurysprudencja – nauka prawa, semantyka - dział językoznawstwa, którego przedmiotem jest analiza znaczeń wyrazów (http://sjp.pwn.pl/lista.php?co=semantyczny) sylogizm -w logice tradycyjnej: schemat wnioskowania, w którym przechodzi się z dwu przesłanek zawierających ten sam termin do konkluzji zbudowanej z pozostałych dwóch terminów występujących w przesłankach, np. jeśli każdy człowiek jest ssakiem, a każdy ssak jest kręgowcem, to każdy człowiek jest kręgowcem (http://sjp.pwn.pl/szukaj/sylogizm)

7. Jurysprudencja analityczna – następczyni i kontynuatorka pozytywizmu prawniczego, jeden z rodzajów teorii i filozofii, odwołujący się do reguł i narzędzi filozofii analitycznej prawa, skupiający się na szczegółowej analizie terminów języka prawego i prawniczego, niechętny spekulacjom metafizycznym, Przedstawiciele: John Austin, H.L.A. Hart

8. Herbert L. A. Hart Współczesny pozytywizm prawniczy „Pojęcie prawa”, „ Eseje z filozofii prawa”, • 1907-1992, • przedstawiciel miękkiego pozytywizmu, • jego rodzice mieli polskie korzenie, • w czasie wojny pracował dla brytyjskiego MI5. http://4.bp.blogspot.com/_U280b2hQI2M/TIwAMuILVCI/AAAAAAAAARc/oyu-TGO7QI4/s1600/Hart.jpg

9. Herbert L. A. Hart Pozytywizm prawniczy • zamiast woli suwerena podstawy legitymizacji prawa to: • najwyższe kryterium oraz • ostateczna reguła uznania (np. konstytucja), • najwyższe kryterium do obowiązywania prawa to możność zdecydowania, które źródło prawa jest najważniejsze,

10. Herbert L. A. Hart Pozytywizm prawniczy • jest to możliwe gdy: „… przepisy identyfikowane na jego mocy są uznawane za prawo, nawet gdy pozostają w konflikcie z innymi przepisami rozpoznawanymi przez odniesienie do innych kryteriów, podczas gdy przepisy identyfikowane przez inne kryteria nie są tak traktowane, gdy popadają w sprzeczność z przepisami podpadającymi pod kryterium najwyższe …”

11. Herbert L. A. Hart Pozytywizm prawniczy Pozytywizm prawniczy w ujęciu Harta: • uznaje prawo za rozkaz, • nie uznaje konicznego związku między prawą a moralnością, • pojęcia prawne nie są analizowane w kontekście badań historycznych, socjologicznych i aksjologicznych,

12. Herbert L. A. Hart Pozytywizm prawniczy d) prawo powinno tworzyć zamknięty system, w którym możemy logicznie wnioskować w oparciu o jego reguły bez konieczności odwoływania się do zewnętrznych elementów – prawo interpretujemy w oparciu o jego treść e) sądów etycznych nie dokonuje się opierając się na racjonalnej argumentacji.

13. Hans KelsenNormatywizm prawniczy „Ogólna nauka o państwie”, „Czysta nauka prawa”, „Ogólna teoria państwa i prawa”, • 1881- 1973, • twórca czystej teorii prawa (opartej na neokantyzmie), • urodził się w Pradze, • profesor uniwersytetów Wiednia, Kolonii, Genewy, Pragi, Harvarda, Berkeley, • w 20-leciu międzywojennym aktywny polityk austriacki, • twórca konstytucji austriackiej z 1920 roku, • Krytyk państwa totalitarnego (zarówno nazistowskiego, jak i komunistycznego), http://www.aeiou.at/aeiou.encyclop.data.image.k/k283648a.jpg

14. http://en.wikipedia.org/wiki/Hans_Kelsen Hans KelsenNormatywizm prawniczy • Kelsen od Kanta przejął dwie reguły metodologiczne: formalizm i dualizm poznawczy, • dualizm poznawczy – współistnienie dwóch sfer poznawczych: Sein (to, jak jest) i Sollen (to, jak być powinno), • nauka prawa zajmuje się badaniem powinności prawnej, a nie realnym zachowanie ludzi (reakcjami na prawo), • dlatego nauka prawa to nauka o charakterze normatywnym,

15. Hans KelsenNormatywizm prawniczy • nauka prawa powinna być pozbawiona wszystkich elementów rzeczywistości, • zjawiska realne, wynikające z faktu obowiązywania norm prawnych to domena socjologów i psychologów, • norma prawna obowiązuje niezależnie od tego, czy jest skuteczna (tj. czy ludzie ją przestrzegają),

16. Hans KelsenNormatywizm prawniczy norma prawna – hipotetyczna wypowiedź, stanowiąca o tym, jak jej adresat ma się zachować w określonych okolicznościach oraz o tym, jakie grożą mu sankcje, norma nie musi być abstrakcyjna i generalna, norma jest wyrok sądowy, umowa, czy decyzja administracyjna, norma prawna to przede wszystkim norma sankcjonująca,

17. Hans Kelsen Normatywizm prawniczy • przedmiotem nauki prawa jest prawo pozytywne, które tworzy samodzielną całość, która jest odrębna od rzeczywistości społecznej i ustrojowej, • nie można w systemie prawa szukać norm etycznych – prawo jest całkowicie niezależne od powinności moralnych,

18. Hans Kelsen Normatywizm prawniczy • system prawa składa się z norm, które są uporządkowane hierarchicznie, na szczycie tego systemu stoi konstytucja, • co z uzasadnieniem konstytucji? – Kelsen odwołuje się do tzw. normy podstawowej (GRUNDNORM), • norma podstawowa zapewnia systemowi określony stopień społecznej efektywności – krytyka, bo jest to odwołanie do rzeczywistości (Sein).

19. Hans Kelsen Normatywizm prawniczy • Norma podstawowa • Norma konstytucyjna • Normy wyższego rzędu • Normy niższego rzędu

20. Lon Luvuis Fuller Formalne prawo natury „Moralność prawa”, „Anatomia prawa” www.lonlfuller.org • 1902-1978 • amerykański wykładowca akademicki (ur. się w Teksasie, • twórca koncepcji formalnego (proceduralnego prawa natury), http://www.gstatic.com/hostedimg/ed837f9e87908201_large

21. L. L. Fuller Formalne prawo natury http://lonlfuller.org/biography.php • jego doktryna ukazuje powojenny etap odrodzenia i rozwoju ideologii prawa natury, • skutek totalitarnego nihilizmu prawnego, doświadczeń z państwem nazistowskim i komunistycznym, które doprowadziły do zbrodni ludobójstwa, • krytyk pozytywizmu prawniczego,

22. L. L. Fuller Formalne prawo natury Pozytywista wg Fullera: • ulega etycznemu sceptycyzmowi, • chcąc być apostołem prawa stanowionego staje się jego niewolnikiem, • odrzuca normy zwyczajowe dopóki nie zostaną uwzględnione przez państwo, • eliminuje z prawa powinności, ideały i wartości, co sprzyja ślepemu posłuszeństwu, • pojmuje prawo na podobieństwo wojskowego rozkazu,

23. L. L. Fuller Formalne prawo natury Formalne prawo natury (wewnętrzna moralność prawa): Prawo powinno: • być ogólne – normy prawa powinny być uniwersalne a nie kazuistyczne, tzn. nie formułowane ad hoc, dla konkretnej osoby czy sytuacji, • być ogłoszone – normy prawa powinny być znane, każdy winien mieć możliwość dotarcia do ich treści, • dotyczyć jedynie zachowań przyszłych, nie zaś przeszłych (prawo nie powinno działać wstecz),

24. L. L. Fuller Formalne prawo natury 4. być jasne – zrozumiałe w swoich sformułowaniach, 5. niesprzeczne – nie może jednocześnie wymagać zachowań sprzecznych, 6. możliwe do spełnienia, 7. stabilne – nie powinno zmieniać się zbyt często. 8. zgodne z obowiązującym już prawem - postulat zgodności.

25. Koniec cz. I