Download
1 / 23
E N D
Osobekojerade u kontrolisanojzonimorajunositilične dozimetre. Kod nas se koristetermoluminescentnidozimetri, čije je korištenje općeprihvaćeno u svimrazvijenimzemljamasvijeta. Oni suzamijenilistarijutehnologijukoja je koristilafilmskedozimetre. U novijevrijemerazvijaju se ielektronskiličnidozimetri. Ličnadozimetrija se vršisamokoduposlenikaizloženihvještačkimizvorimazračenja, ali ne ikodosobakojerade u uslovimapovišenogprirodnogzračenja. Lična dozimetrija Pojam lične dozimetrije se ogleda u određivanju doze koju primi pojedinac od spoljašnih izvora zračenja na radnom mjestu.
Veličine u ličnoj dozimetriji Najvažnije veličine u ličnoj dozimetriji su nastale da se opišu udruženi efekti fizičkih i bioloških procesa u živom organizmu pri djelovanju zračenja. Efektivna doza E je definisana kao zbir proizvoda doznih ekvivalenata u tkivu ili organu T i odgovarajučeg težinskog faktora Tkivni težinski faktor opisuje “značaj” tkiva/organa sa stanovišta izloženosti zračenja i dat je zasebno za svaki osjetljivi organ covječijeg tijela. Zbir svih težinskih faktora mora biti jednak jedinici.
Apsorbovana doza(absorbed dose) predstavlja količinu zračenja koju apsorbuje materija na koju jonizirajuče zračenja djeluje. Jedinica za apsorbovanu dozu je grej Gy a jedan Gy se izražava preko Joula po koligramu. Gy = J/kg Dozni ekvivalent (ili ekvivalentna doza) tkiva ili organa dobije se sabiranjem proizvoda srednje apsorbovane doze koju vrstu zračenja R preda posmatranom tkivu ili organu i odgovarajućeg radijacionog težinskog faktora
Radijacioni težinski faktor opisuje činjenicu da ista apsorbovana doza (isti broj Gy) različitih karakteristika (fotoni, neutroni, elektroni..) izaziva različite biološke efekte. • Jedinica za dozni ekvivalent i efektivnu dozu je sivert (Sv), što je dimenziono jednako jednom Gy jer se apsorbovana doza množi sa bezdimenzionim faktorom • Dubinsku lični dozni ekvivalentje jedna od veličina koja se koriste za određivanje doznih ekvivalenata tkiva: • Tkivo na dubini 10 mm • Koža na dubini 0.07 mm • Očno sočivo na dubini 3 mm
Neke maksimalne doze Maksimalna godišnja doza za čovjeka = 5 REM ili 50 mSv = 50 000 uSv Maksimalna godišnja doza za trudnice i djecu = 0.5 REM ili 5 mSv=5 000 uSv
Godišnje doze Odrasla osoba>18 god dijete< 18 god Cijelo tijelo* 5000 mrem/god 500 mrem/god Sočivo oka 15000 mrem/god 1500 mrem/god Ekstremiteti 50000 mrem/god 5000 mrem/god Koža 50000 mrem/god 5000 mrem/god Organi 50000 mrem/god 5000 mrem/god Granice Vanjskog/unutrašnjeg ozračenja za okupacionu izloženost (za one koji rade sa izvorima) • *Effective dose equivalent
Lični dozimetri Lični dozimetri su napravljeni tako da su prilagođeni potrebama po veličini: nose se u tokuizlaganja zračenju, na definisanoj poziciji u odnosu na tijelo, tako da ne ometaju rad. Fizičkiprincip po kome funkcionišu može biti svaka pojava koju proizvodijonizirajuće zračenje takoda efekat ostaje „zapamćen“i da se može jednoznačno povezati sa dozom zračenja: • hemijski efekti, • optički efekti, • termoluminiscentni Pored dozimetara mora postojati uređaj na kojem se “obrađuju” dozimetri. Informacija o dozi (obrada dozimetara) je rezulatat primjene kalibracije na pojedinačne dozimetre predhodno izložene zračenju.
Termoluminiscentni dozimetri Princip rada: Termoluminescentni detektori su detektori izgrađeni od materijala koji prilikom zagrijavanja, ako je bio izložen zračenju, emituje svjetlost. Ta svjetlost se možemjeriti i detektovati pomoću specijalnog čitača. Apsorpcijom zračenja molekuleprelaze iz osnovnog stanja u pobuđeno. Zagrijavanjem se molekule vraćaju uprvobitno stanje, što je praćeno emisijom vidljive svjetlosti. Količina svjetlostikoja je emitovana iz kristala proporcionalna je apsorbovanoj energiji zračenja. Svojstvo termoluminiscencije imaju supstance kao što su: LiF, CaF2, Al2O3. TLD ne daju informacije o energiji upadnog zračenja. Ovaj tip dozimetara koristepersonalne osobe koje rade sa izvorima zračenja.
Upotreba TLD-ova je raširena i smatraju se najpouzdanijim ličnim dozimetrom na tržištu Osnovne prednosti su: • za korištenje nisu potrebne baterije (pasivni dozimetri) • očitana doza ne zavisi od energije zračenja (isti dozimetar mjeri doze od • spektra niskih energija u mamografiji, do visokih kod linearnog akceleratora), • tkivno su ekvivalentni (očitana doza dobro opisuje onu koju je tijelo primilo), • mogu se višekratno upotrebljavati, • imaju (relativno) nizak prag doze. Nedostaci: • Visoka cijena dozimetara i čitača • Osjetljivost na temperaturu
Filmski dozimetri Filmski dozimetri su vrsta hemijskih dozimetara. Polako se izbacuju iz upotrebes obzirom na brojne nedostatke. Među njima je najvažnija velika energetskazavisnost(slab odziv na visokim energijama zračenja) i visok prag minimalne doze. Prednosti ovih dozimetara su: - mala cijena, - lako očitanje, - mogućnost arhiviranja. Filmski detektor se koristi u kombinaciji s različitim filterima. Na ovaj načinmože se procijeniti kojoj vrsti zračenja je uposlenik bio izložen.
Lični elektronski dozimetri Lični elektronski dozimetri ili, skraćeno, EPD naveliko preuzimaju tržište. Međutim,njihovu upotrebu i dalje prati nekoliko velikih nedostataka. Nedostaci: • Za njihov rad je potrebna baterija (može predstavljati problem u slučaju potrošnje) • Imaju veču energetsku zavisnost u odnosu na TLD-ove, te nisu pouzdani u pulsirajućim poljima zračenja. • Osjetljivi su na elektromagnetna nejonizirajuča zračenja (mobitele), pa znaju davati lažna očitanja.
Prednosti: • Alarm koji upozorava na povećanu brzinu doze • Direktno očitanje • Pračenje trenutnih (dnevnih) doza koje prime uposlenici • Podaci se mogu prebaciti na računar gdje se vide promjene brzine doze tokom korištenja. Cijena ovih dozimetara je daleko veća od cijene TLD-ova ili filmskih dozimetara,ali se ušteda može ostvariti kod očitanja, obzirom da nije potreban poseban čitač.
EPD Mk2 -elektronski individualni dozimetar – Karakteristike uređaja EPD Thermo Scientific
EPD Mk2 je elektronski individualni dozimetar koji detektuje i mjeri beta i gama zračenje. Osjetljivost na gama i X zrake je u energetskom rasponu od 15 keV do 10 MeV. Osim toga EPD Mk2 je osjetljiv i na beta zračenje čije su energije u rasponu od 250 keV do 1.5 MeV. Odgovor na neutronsko zračenje manji je od 2%.
EPD Mk2 sadrži tri detektora zračenja od silicijeve diode. Izlazi sa svakog od detektora se obrađuju, proračunava se i ispisuje dubinska (Hp(10)) i površinska (Hp(0.07)) doza zračenja. Omogućeno je direktno očitavanje Hp(10) i Hp(0.07). Napajanje putem standardne alkalne baterije (1.5 V) ili visokoenergetske LTC baterije (3.6 V). Masa dozimetra (uključujući LTC bateriju i dodatak za pričvršćivanje) je 95 g. Dimenzije: 86 x 62 x 18.5 mm
Visoka otpornost na radiofrekvencijske smetnje • Pozadinsko osvjetljenje • Alarm • Radna temperatura: -10°C do 40°C
Podaci o primljenim količinama zračenja se pohranjuju u unutrašnju memoriju uređaja, a korisniku se prikazuju putem LCD zaslona. Jedina tipka na dozimetru omogućava korisniku preuzimanje podataka, podešavanje mjernog područja, alarma, te korištenje ostalih funkcija uređaja. Kako bi se smanjio gubitak podataka usljed potrošnje baterije ili nekog drugog kvara podaci se pohranjuju u unutrašnju memoriju dozimetra svakih 15 minuta. Podaci se zapisuju i očitavaju putem infra-red sučelja na dozimetru.
Rad sa uređajem Softver Easy EPD2
