Yenidoganda Geleneksel Uygulamalar

1. 1 Yenidoganda Geleneksel Uygulamalar  Yrd. Do�. Dr. Sevin� POLAT (Bozok �niversitesi -YOZGAT)

2. 2 Gelismis �lkelerde binde 10'larin altinda olan bebek �l�m hizlari �lkemizde yapilan basarili �alismalarla 1988 yilinda binde 77.7�ye , 2010 yilinda ise binde 10�a d�sm�st�r. Bebek �l�m hizlarinin azaltilmasinda dogumdan itibaren yenidoganlara verilen nitelikli bakimin yani sira ailenin k�lt�rel �zellikleri de �nem tasimaktadir. (T.C. Saglik Bakanligi, Ana �ocuk Sagligi Ve Aile Planlamasi Genel M�d�rl�g�, 2009)

3. 3

4. 4

5. 5

6. 6 Bir toplumun yasama bi�imi olarak da tanimlanabilen k�lt�r, insanin saglik algisini dogrudan etkiler. Bu konuda yapilan �esitli �alismalar toplumun k�lt�rel �zeliklerinin, bireylerin �zellikle de bebeklerin saglik ve hastalik durumlarini �nemli sekilde etkiledigini g�stermistir.

7. 7 Yenidoganlarda Kullanilan Geleneksel Y�ntemler �lkemizin farkli b�lgelerinde ger�eklestirilen �esitli �alismalar yenidoganda geleneksel y�ntemlerin sik�a kullanildigini ortaya koymustur. T�rkiye�de geleneksel uygulama/ (TAT) kullanma sikliginin; yapilan �alismalarda %26.1-%77 arasinda oldugu bulunmustur. Amerikan Pediatri Akademisi saglikli �ocuklarda TAT kullanim oraninin %20-40 arasinda oldugunu belirtmektedir. (�zt�rk 2011)

8. 8 Aileler tarafindan kullanilan bu geleneksel inan� ve uygulamalarin bilinmesi, bunlardan zararli olanlarin ortaya �ikarilmasi ve yok edilmeye �alisilmasi, S�rd�r�lmesinde sakinca olmayanlarin ise korunmasi ve k�lt�rel �zellikler ile geleneklere bir anlamda sahip �ikilmasi olduk�a �nemlidir. (�zyazicioglu ve Polat 2004)

9. 9 Literat�r degerlendirmesi sonucu �lkemizde yenidogan d�neminde annelerin en sik basvurdugu geleneksel uygulamalar;

10. 10 Yenidogan Dogar Dogmaz Yapilan Geleneksel Uygulamalar Tuza yatirma (bebek ilerde kokmasin,�abuk terlemesin, pisik olmasin, piskin v�cutlu olsun ve kibirsiz olsun, bebek k�f�rl� ve gereksiz konusmasin ve yaralarinin �abuk iyilesmesi amaciyla) Bala yatirma G�z�ne s�rme �ekme(Kasi, g�z� g�zel olsun diye) Gamzesi olsun diye yanaklarini sikma ve �enesine basmak G�z�ne limon sikma(g�zellesmesi i�in) Bebegin basini, belini, alnini sikica baglamak(d�zg�n olsun diye) (Demirel�z ve Eksioglu 2009)

11. 11 Burnu sikma(sekilli olsun diye) Bingildagi ��kmesin diye �zerine kolonya d�kme Bebegin bacaklarina ve ellerine yeni dogmus fare kani s�rme(t�yleri d�k�ls�n diye) Bebegin y�z�n� �rtme(g�zleri iri olmasin diye) Sekerli pelte damlatma(Bebegin ilerde agzinin kokmasini �nlemek ve tatli dilli olmasi i�in) Eklem yerlerinde sorun olmasin diye 7 bogumlu �ubugu yakip k�l�n� s�rme

12. 12 Yenidogan dogar dogmaz yapilan geleneksel uygulamalar Bebegin y�z�ne limon, anne s�t� ve g�bek kani s�rme (bebegin cildinin g�zel olmasi, b�y�y�nce sivilce olmamasi i�in) Karin b�lgesine balmumu ve rakiyi karistirip s�rme Mevlit okutma Kurban kesme Fakirlere yardim etme Aga� dikme Yastiginin altina hashas koyma(kolay uyumasi i�in) Agzinin i�ine un ve yagi kavurarak yapilan �miyane� denilen �orbayi damlatma (Akin ve ark.2011, Kostak ve Akarsu 2011, Ko� ve ark.2011, Demirezen 2009,Tural ve ark. 2009, Kahriman 2007, Egri 2006, �aliskan 2005,Isik ve ark.2010, �aliskan ve Bayat 2011, Iz ve Ersoy 2011)

13. 13 Yenidogana yapilmasinin sakincali oldugu d�s�n�len geleneksel uygulamalar Yenidoganin odasina et girmesi halinde bebegin hastalanacagina hatta �lecegine inanma Yenidoganin ayaginin altindan �p�l�rse y�r�yemeyecegine inanma Eve un girdiginde, yenidogani �� kez besmele �ekerek yere koyup-kaldirma aksi halde ugursuzluk olacagina inanma Yenidogan yerde yatarken �zerinden atlanirsa boyunun kisa kalacagina inanma Aglayan bebegin babasinin ayakkabisi ile �� yol olan bir kavsakta, agzina vuruldugunda uslanacagina inanma Ugursuzluk getirecegi inanciyla eve �ivi getirmeme Yeni evli �ifti eve almama (Isik ve ark. 2010, Kahriman 2007)

14. 14 Yenidogani emzirmeye baslatma uygulamalari; Dogumdan sonra 1-8 saate kadar bekledikten sonra emzirme 1 g�n sonra emzirme 1 hafta sonra emzirme 3-5 ezan vakti ge�mesini bekledikten sonra emzirme �� ezan ge�tikten sonra anne kibleye karsi oturur ve sag isaret parmagini Kuran-i Kerim�e s�rerek �ocugun dudaklarina dokunur.B�ylece �ocugun agzi a�ilmis olur. Kadinin g�gs� zemzem suyu ile yikanir ve �nce sag g�gs�n� verir. Tas ve arkadaslarinin �alismasinda annelerin %30.3��n�n ge� emzirmenin bebege zarari olup olmadigini bilmedikleri, emzirmek i�in neden bekliyorsunuz sorusuna ise %90�ninin b�y�klerimizden �yle g�rd�k cevabini verdikleri bulunmustur.

15. 15 Baska k�lt�rlerde emzirme; ABD�de yasayan Asyali Hintli annelerin dogumdan 12 saat sonra, Hintli annelerin ise 30 saat sonra emzirmeyi baslattiklari bulunmustur. Dogumdan sonra emzirilmeye ge� baslanilmasi; Annenin s�t yapimini ve emzirme s�resini azaltabilmekte, Anne bebek arasindaki iliskinin erken d�nemde gelismesini engellemekte, �ocugun artan enerji ihtiyacini karsilayamayarak �esitli olumsuzluklara neden olabilmektedir. ( Kostak ve Akarsu 2011, Akin ve ark. 2011,Tas ve ark.2011, Karaer ve ark.2011, �zyazicioglu 2000, Vurur ve ark.2009, Kahriman 2007, Yatkin ve ark.2005, �zyazicioglu ve Polat 2004, Hacialioglu 1990, Aksayan 1983,Kannan et al. 2004)

16. 16 Annelerin dogumdan sonra bebege verdikleri ilk gidalar; Hoca tarafindan okunmus sekerli su verme Anason veya portakal suyu verme Mama/pirin� unu verme Zemzem suyu verme Dadak (�ayli ekmek) verme Meyve suyu verme Yasin okutulmus seker verme Bal, serbet verme

17. 17 Yenidoganin g�bek bagi ile ilgili uygulamalar; G�begin d�smesini hizlandirmak i�in; G�begi, g�bek bagi ile sikica baglamak G�bege bezden teker yapip yerlestirmek G�bege, g�bek tozu s�rmek G�bege pudra s�rmek G�bege yagli hamur koymak G�bege margarin s�rmek/ un koymak Pise s�rmek (�am agacinin katrani) G�bege oksijenli su/ alkol /kolonya s�rme Zeytinyagi,pudra ve kahve s�rme Mersin tozu s�rme Aga� ��r�g� / yanmis bez par�asi koyma G�bege ��rekotu koyma

18. G�bek d�st�kten sonra yapilan uygulamalar; Camiye g�mmek Kuran-i kerim arasina koymak G�begi evde saklamak(evine bagli olsun diye) G�begi ahira ya da ��pe g�mmek G�begi atese atmak C�zdana koymak, duvar dibine g�mmek veya kitap arasina koymak G�bek bagini yastik i�ine koymak(ayagi i�erde, g�z� disarida olmamasi i�in)

19. 19 Cinsiyete g�re g�bek bagi ile ilgili uygulamalar; Kiz bebeklerin g�bek bagini, dindar olsun diye Kurani Kerim i�ine koyma Ev kizi olsun diye evin �atisinin arasina �akma Is bilir olmasi i�in mutfakta ocak tasinin altina koyma Erkek bebeklerin g�bek bagini �ift�i olsun diye sabana �akma Alim olsun diye kitap arasina koyma Malina sahip �iksin diye evin �atisindaki ana direge baglama Fabrikada �alissin diye fabrikada bir yere birakma

20. 20 Yenidoganin g�gs�n�n sisini indirmek i�in; Bebegin g�gs�n� banyoda ovalama G�gs� sikma G�gs� emme Hi�bir sey yapmama (Akin ve ark. 2011, Isik ve ark. 2010, Kahriman 2007)

21. 21 Kundak Kundak, ama� ve uygulama a�isindan geleneksel kabul edilmektedir. Kundak uygulamasi Dogu Anadolu B�lgesinde olduk�a yaygindir. Halkin inancina g�re; �kundak ne kadar fazla sikilirsa �ocuk o kadar kuvvetli olur.� �ocuk dermis ki: �Ah su anam babam bir kavga etseler de beni bir muhkem siksalar�

22. 22 Kundak yapmada ama�; *�ocuk rahat uyusun *Bacaklari d�zg�n olsun *Boyu uzun olsun *�ocuk sicak kalsin *Beli batmasin *�elik gibi sert olsun *Kolay kucaga alinsin *Y�z�n� yaralamasin *G�zel olsun *Gelenekler b�yle oldugu i�in

23. 23 Kundak yapmanin sakincalari; Kundak, �ocukta kal�a �ikigina egilimi artirir. �ocugun kendisini sikintida hissetmesine yol a�ar. Kisin soguk aylarda ilk 3 ay yarim kundak ya da gevsek olmasi kosuluyla tam kundak �nerilebilmekle birlikte, G�n�m�z tip bilgileri �er�evesinde, kundaklama sakincali bulunan, terk edilmesini saglamaya y�nelik m�cadele verilen bir uygulamadir.

24. 24 Yenidoganin ilk banyosuna iliskin uygulamalar ���nc� g�n yikamasi (Yenidoganin sirtinin avu� ortasi ile ovulmasi b�ylelikle t�ylerinin d�k�lmesinin saglanmasi, bir baska deyisle �diken �ikarilmasi�) Yari kirkini bekleme(20 g�n) Kirkinin �ikmasini bekleme (40 g�n sonra yikama)

25. 25 Yenidoganin ilk banyosuna iliskin uygulamalar; Mevlit okutma Yenidoganin ilk banyo suyunun i�ine; tas, �atal,s�p�rge teli, ��rek otu, sogan kabugu, miras altini(y�z�k) atma Banyo suyuna s�t koyma Bebegi i�ine igne, sarimsak kabugu ve g�m�s atilan sudan 40 fincan d�kerek yikama Bebegi,i�ine kirkar tane arpa, bugday,nohut, mercimek ve kirk tane tas/ g�zel kokulu yesil yapraklar koyduklari su ile yikama Bah�eden toplanan dere taslarini suyun i�inde kaynatma ve bu suyu �nce evin her yerine serpme, sonra kalaniyla lohusa ve yenidogani yikama Agiz i�i de dahil olmak �zere v�cudunun her yerine islak tuz s�rerek bekletme(3-4 saat veya daha fazla )

26. 26 Tepesinden asagi 40 defa su d�kme Basinin altina ekmek koyma Babasinin g�mlegini yataginin basina asma Uzak bir yere gezmeye g�t�rme (Yenidoganin �mr�n� uzatacagi d�s�ncesi ile) Bebegin �amasirlarini gece ipte birakmama Kirk g�n boyunca adetli kadina g�stermeme Helva dagitma Kurban kesme 40� i �ikana kadar halinin altina kirli bezini koyma Kirk g�ne kadar g�zlerini kapama (sasi olmasin diye) Bebegin agzi akarsa dayisinin kirli �orabini yikanirken agzina s�rme Kucaga alisir inanci ile kucaga almama Kirki doluncaya kadar tirnaklarini kesmeme(�mr� kisa kisalir diye)

27. 27 Yenidoganin 40 g�n� doluncaya kadar/ doldugunda yapilan geleneksel uygulamalar Bebegi gece disari �ikarmama Bebege kirmizi giysi giydirme Lohusa ve bebegi yalniz birakmama Baska lohusalarla karsilasmamaya �alisma(kirki karismasin diye) Gece disariya sicak bir sey d�kmeme �ocugun basina s�p�rge asma �zerine �engelli igne takma Yastiginin altina bi�ak koyma �ocugun y�z�n� �rtme ve eve gelene dikkat etme (Kahriman 2007, Egelioglu ve ark. 2011)

28. A�iklama: Erkek �ocuk kirk g�nl�k olunca, kiz �ocuk ise kirkina birka� g�n kala kirklanir. Aradaki fark, kadinin�eksik� oldugu g�r�s�nden kaynaklanmaktadir. Kirkli olmanin �zelligi, annenin bu s�re i�erisinde tabu yani pis sayilmasidir. Kirklanmadan sonra anne ve �ocugun her t�rl� pislikten arindigina, hastaliklara karsi diren� kazandiklarina ve k�t� ruhlarin etkisinden kurtulduklarina inanilir. Bu inanisin psikolojik bir rahatlik saglayabilecegi d�s�n�lebilir.

29. 29 Pamuk�uk Annenin lezyonlari kendi sa�iyla/ iki kumali kadinin sa�iyla/kiz dogurmus kadinin sa�i ile silmesi ve uzak bir yere atmasi Lezyonlarin �zerine anne s�t�, seker tozu, tuz veya un s�rme Lezyonlarin �zerine k�fle b�cegi ve sarimsagi ezerek karistirip s�rme veya anne s�t� ile sarimsagi karistirarak s�rme Lezyonlari igne ile patlatma/ kanatma Lezyonlari �ivitle silme

30. �ocugun agzindaki pamuk�ugu gidermede; Bebegin agzina tuz, �ay, g�l suyu, vazelin ve tar�in s�rme, Agzinda �akmak �akma Lezyonlari pamuk�uk sekeri/ yanki sekeri/ pamukla silme Lezyonlarin �zerine m�rekkep s�rme Agiza limon sikma Soda ile su karistirarak lezyonlari silme

31. 31 Pisigi gidermek i�in yapilan uygulamalar: Pudra kullanma K�l/ kuru saz k�l� s�rme Sabunla yikama Anne s�t� s�rme Sivi yag, tereyagi, yogurt veya kaymak s�rme Sicak topraga sarma(h�ll�k) �l�n�n yikandigi sabunla yikama Soda ya da kil s�rme Bebegin altini isiga tutmak Besik otu veya rufiye otunu kurutup �zerine d�kme Ziyaret magarasindan gelen su ve sabunla �ocugu 3 �arsamba yikama

32. 32 Bebegin sicak kalmasi ve saglam olmasi i�in bacaklarinin arasina elenmis ve kavrulmus topragin konulmasidir. H�ll�k ; Bebek pisik olmasin Bebegin alti kolay temizlensin Gaz sancisi olmasin Topraktan g�c�n� alsin �s�mesin, sicak kalsin Bebek rahat uyusun, �abuk b�y�s�n B�y�kler istedigi/tavsiyesi dogrultusunda uygulandigi belirtilmektedir. Bebegin h�ll�ge yatirilmasi, tetanosa neden olabilecegi i�in sakincali kabul edilmektedir. (Egri 2006, Meri� 2004, Aksayan 1983, Bahar 1985)

33. 33 Kolik I�in Yapilan Uygulamalar K�fle b�cegi ile anne s�t�n� karistirip verme, Bebegin karnina g�vercin diskisi s�rme Sirkeli su, siviyag ve elma yagi ile karnini ovma Sallama ve yalanci emzik kullanma, bitkisel �ay verme Biberiye, papatya, kekik ve nane �ayi verme Tereyagli ve sekerli mama verme(dadak) Hocaya 7 renkli ip baglatma Muska takma

34. 34 Kolik I�in Yapilan Uygulamalar Bebegin yatagina odun k�m�r�, sicak bez, tas, sicak toprak koyma(h�ll�k) Rezene �ayi ,anason �ayi,papatya �ayi i�irme Badem yagi, zeytinyagi i�irme Sicak suya oturtma Mendilin �zerine ��rek otu koyup �t�yle kizdirma ve karin �zerine koyma Limon, armut, havu� veya kayisi suyu i�irme (Isik ve ark. 2010,Vehbi Ko� Vakfi-proje 2007, Yearwood 2007, Kahriman 2007, �zen ve �zg�r 2006, �aliskan ve ark. 2005, �aliskan 2005, �ift�i 2005, �zyazicioglu 2000, Weizmann and Sumwerbell 1995, Aly 1994,Tas 1994)

35. 35 Konak i�in yapilan uygulamalar Kafasina zeytinyagi s�rme Kafasina zeytinyagi+karbonati karistirip s�rme Vazelin s�rme Hi�bir sey yapmama (�aliskan ve Bayat 2011, Isik ve ark. 2010, Yearwood 2007, Vehbi Ko� Vakfi-proje 2007, �zen ve �zg�r 2006, �aliskan ve ark.2005, �aliskan 2005 ,�ift�i 2005, �zyazicioglu 2000, Weizmann and Sumwerbell 1995, Aly 1994, Tas 1994)

36. 36 Sariligi iyilestirmeye y�nelik uygulamalar; Tavuk cigeri yedirme Anne s�t�n� kesme Iki kasinin arasi, alin, �st dudak ya da dilinin altindan kan akitma, parmaklarinin arasini jiletle kesme Bebegin tirnagini banyo suyuna katma Papatya,zemzem,limon suyu ile banyo yaptirma Bebegin v�cuduna siviyag, tereyagi s�rme ve 3 g�n bekletme Tatli serbet verme veya cami hocasina okutma Sari isik yakma I�ine altin, yumurta sarisi, sarilik otu/ yayla �i�egi atilmis suda yikama Erkek �ocugun idrarini i�irme

37. 37 Sariligi iyilestirmeye y�nelik uygulamalar; Kara incir odununu kaynatip i�irme, bu su ile banyo yaptirma Bebegin �zerine sari lira koyma T�ts� yapma, emzirme Kirk anahtarlik takma �ocugun kendi idrarini karpuz kabuguna koyarak zerdali ile kaynattiktan sonra bir gece disarida bekletip �ocuga i�irme G�nes isigi alsin diye camin �n�ne koyma Bebegin alnina bal mumu ile k���k bir altin yapistirma Sari renk (altin, boncuk, kiyafet) kullanma, y�z�ne sari �rt� �rtme

38. 38 Sariligi iyilestirmeye y�nelik; Sariligi iyilestirmek i�in anneler tarafindan yapilan uygulamalar; �Bebeklerin sepsisten �lmelerine, ileriki yaslarda metabolik ve enfeksiyon hastaliklarina yakalanma risklerinin artmasina neden olabilmektedir.� �Bebege sari giysiler giydirilmesi, bebegin sarardiginin fark edilmesini engelleyebildigi i�in tavsiye edilmemektedir.�

39. Burun tikanikligi i�in; Buruna zeytinyagi/ tereyagi koyma Anne s�t� sagma Burnu �engelli igne ile temizleme Bingildagina koyun yagi s�rme, Terletme Ihlamur,nane,portakal,limon i�irme Burnuna tuzlu su sikma �Bu uygulamalar, yag aspirasyonuna sebep olabilecegi i�in sakincalidir.� (Sezen 1994,Yaman 1990, Kahriman 2007,Ko� proje 2007,�zyazicioglu 2011)

40. 40 Nazar Nazar (g�z) degmesi inanci, halkimiz arasinda �ok eskiden beri yaygindir �Hatta insanin kendi kendine dahi nazar degdirdigine inanilir� Halkin inanarak veya g�rerek k�t� g�zlerin kurbanlarini kabul ettigi gibi, fikih�ilar tarafindan mezardaki �l�lerin ��te birinin � g�z degmesinden� �ld�g� s�ylemektedir. Nazarin varligini Islam dini de kabul etmekte, ancak nazarlik gibi b�t�n fetis malzemelerini siddetle reddetmektedir. (�zyazicioglu 2011, Egelioglu ve ark.2011, Sasmaz 2011,Ko� ve ark.2011, Akin ve ark. 2011, B�l�kbasi ve ark.2009, Sen ve ark. 2009 Tural ve ark.2009, Egri ve G�lbasi 2007, �zyazicioglu ve Polat 2004, Biltekin ve ark.2004, �ikman 1980 )

41. 41 Bebegi Nazardan Korumak I�in; Bebege ayet, cevsen, kuran, muska takma ve dua okuma (efsunlama, ��rek otu) �ocugu g�zlerden uzak tutmaya �alisma Bilerek pis gezdirme Kursun d�kt�rme �zerlik t�tt�rme Sapi beze sarip omuzuna koyarak gezdirme �Masallah� �subhanallah� deme �iraya sekil verip nazar boncugu yerine takma, yastigin altina �ira koyma Emzirirken bebege bakmama

42. 42 Nazarda Basinin �st�nde tuz �evirme G�m�s taki takma Anneye/Nazarla bakan kisiye okutma Fildisi, mavi(g�z) boncuk takma, mavi giysi giydirme Sarimsak/ Yumurta kabugu takma Yenidoganin kirli bezini paspasin altina koyma �amasirlarini ters giydirme Y�z�ne-alnina k�m�r(is) s�rme Besigine t�rbe bezi baglama

43. 43 Kolay uyutmak i�in; Bebege ninni s�yleme Ayakta veya battaniye i�inde sallama Y�z�n�/g�zlerini bezle �rtme �Bebekleri ayakta veya battaniye i�inde sallama y�ntemi, kalici beyin hasarlarina veya �l�mle sonu�lanan gelismelere neden olabileceginden sakincali kabul edilmektedir.�  (Sasmaz 2011, �zyazicioglu 2000)

44. 44 Yenidogana y�nelik geleneksel uygulamalarin tibbi a�idan sakinca arz edenlerinin baslicalari KUNDAKLAMA TUZLAMA kal�a �ikigi hassas cildi tahris G�ZE S�RME �EKME-LIMON SIKMA Konjonktivite 3 EZAN VAKTI BEKLEME bebekte kan sekeri d�smesi, emzirmeye baslamada zorluk

45. 45 TOPRAK SARMA(h�ll�k) BINGILDAGA �IVIT S�RME Tetanos cilt tahrisi, kapanmamis bingildaga zarar PAMUK�UGA ANNE SA�I S�RME Agizda enfeksiyonun ge�memesi, baska enfeksiyonlar Yenidoganin erken s�tten kesilmesi SIS MEME DOKUSUNU OVMA tahris

46. 46 �lkemizde yapilan �alismalarda; �ocuklarin saglik ve hastalik durumlarinda basvurulan geleneksel uygulamalarin sayisini artiran en �nemli demografik verilerin;Ileri anne yasi ve d�s�k egitim d�zeyi oldugu belirlenmistir. Yurt disinda ve yurt i�inde yapilan �esitli �alismalarda da annenin egitim seviyesi y�kseldik�e, �ocuk beslenmesi ve bakimi konusunda geleneksel uygulamalara basvuru oraninin azaldigi tespit edilmistir. Taywan�da yapilan bir �alismada, geleneksel uygulamalarin egitim d�zeyi d�s�k, primipar ve isi olmayan kadinlar arasinda yaygin oldugu bulunmustur.

47. 47 Hem geleneksel hem de �agdas uygulamalarda bireyin amaci; sagligina kavusmak, sagligini gelistirmek ve s�rd�rmektir. Yapilan �alismalarda, anne-babalar/bakim vericilerin yaridan fazlasinin �ocuklarinin hastalik ve rahatsizliklarinda geleneksel tedavi y�ntemlerine basvurdugu ancak neredeyse tamaminin saglik ekibine uyguladiklari bu y�ntemler hakkinda bilgi vermedikleri belirlenmistir.

48. 48 G�n�m�z tibbi bakis a�isi, geleneksel uygulamalarin zarar potansiyeline odaklanmakta ve bu zarar potansiyelini iki sekilde a�iklamaktadir. 1-Yapilan uygulamalarin �ogu tahrise ve enfeksiyon yatkinligina yol a�abilmektedir. 2-Bazilari ise �agdas tibbin olanaklarinin devreye girisini yani tedaviyi geciktirerek, durumun daha da ciddilesmesine neden olmaktadir. (�ift�i ve ark. 2005, Senol ve ark. 2004)

49. 49 Unicef'in �ocuk Haklarina Dair S�zlesmesinin 24. maddesinde �ocuklarin sagligi i�in zararli geleneksel uygulamalarin ortadan kaldirilmasi amaciyla uygun ve etkili her t�rl� �nlemin alinmasi gerekliligi �zerinde durulmaktadir.� (Unicef �ocuk Haklarina Dair S�zlesme, 2010)

50. 50 SONU�; �ocuk sagligi d�zeyinin y�kseltilmesi, korunmasi ve s�rd�r�lmesinde, hastalik hallerinde verilecek tedavi ve bakimin toplumun yapisina ve k�lt�r�ne uygun olmasi gerektiginden modern tip uygulayicilarinin(doktor ve hemsirelerin)hasta sorgulamalarinda bu durumu dikkate almasi, �ok k�lt�rl� d�nyamizda, insanlari k�lt�rel �zellikleri ile kabullenerek ve bu �zelliklerin saglik ve hastalik davranislarina etkisini g�z �n�ne alarak bakimin planlanmasi, Farkli k�lt�rlere sahip olan insanlarin saglik gereksinimlerinin de farklilik g�sterebileceginin bilinmesi, Ebeveyn ve �ocukla g�vene dayali bir iliski kurarak k�lt�rel tanilama yapilmasi, 

51. 51 Yararli uygulamalar i�in toplumla saglikli bir isbirligi olusturulmasi ve toplumun k�lt�r�ne sahip �ikilmasi, Zararli uygulamalarin gerekli kisi ve kuruluslarla isbirligi yapilarak ortadan kaldirilmasi, Saglik �alisanlari �zellikle hemsireler tarafindan annelere konuyla ilgili bilgi verilmesi, dogru se�im yapmalari ve geleneksel uygulamalarin sonu�lari ile yan etkileri konusunda farkindaliklarinin artirilmasi �nerilmektedir.

52. 52 K�lt�rel yetkinlikte bakim verebilmesi i�in saglik profesyonellerinin; kendi k�lt�rel degerlerinin farkinda olmasi, toplumun k�lt�rel farkliliklarini kabul etmesi, k�lt�rel bilgiye sahip olmasi, uygulama becerilerini �ocugun ve ailenin k�lt�rel yapisina uygun hale d�n�st�rebilmesi gerekmektedir. (�zt�rk 2011,�zcan & Bahar 2011, Hizel-B�lb�l ve ark. 2009)

53. 53 KAYNAKLAR Aksayan, S.(1983). �ocuk sagligina iliskin geleneksel inan� ve uygulamalar Bilim Uzmanligi Tezi.Hacettepe �niversitesi Saglik Bilimleri Enstit�s�. Ankara Bayik A(1989). Nald�ken mahallesinde ev kadinlarinin ilk yardima iliskin deneyimleri ve davranis �r�nt�leri. Ege �niversitesi Hemsirelik Y�ksekokuluDergisi. 1(5):11-26. Kili�, P.S,Besen, B.D,Tokem, Y, Fadiloglu, �.(2011).Hemsirelerin bakim verirken karsilastiklari k�lt�rel sorunlarin belirlenmesi(pp.94).Uluslararasi Katilimli, 13. Ulusal Hemsirelik Kongresi, Kongre Kitabi,Sanliurfa. �zt�rk, C.(2011).�ocuk hemsireleri ve k�lt�rel tanilama(pp.50-53).Uluslararasi Katilimli, 3.Ulusal Pediatri Hemsireligi Kongresi, Kongre Kitabi,Izmir. Coskun A, Erdem N, Gelisken R. ve ark 2005. Investigationof traditional methods used by mothers having 0�1 year old babies. 5. National nursing students congress� book, 1st ed. K�k Press, Ankara. �zt�rk, C.(2011).T�rkiye�de �ocuklarda tamamlayici ve alternatif tedavi kullanimi(pp.85-86).Uluslararasi Katilimli, 3.Ulusal Pediatri Hemsireligi Kongresi, Kongre Kitabi,Izmir. ...T�rkiye N�fus ve Saglik Arastirmasi 2008.Hacettepe �niversitesi N�fus Et�dleri Enstit�s�, Saglik Bakanligi Ana-�ocuk Sagligi ve Aile Planlamasi Genel M�d�rl�g�, Basbakanlik Devlet Planlama Teskilati M�stesarligi ve T�BITAK,Ankara,2009. Kirman A, Uysal D.D. �zt�rk, C.(2011).�ocuklarda tamamlayici ve alternatif tedavi kullanimi(pp.178).Uluslararasi Katilimli, 3.Ulusal Pediatri Hemsireligi Kongresi, Kongre Kitabi,Izmir. Karaer M, Tun�al S, Sen H.0-24 ay arasi bebekleri olan annelerin beslenme bilgilerinin ve karma beslenmedeki tutumlarinin karsilastirilmasi(pp.171).Uluslararasi Katilimli, 3.Ulusal Pediatri Hemsireligi Kongresi, Kongre Kitabi,Izmir. Ko� Z, Saglam Z,Uygun K.H.(2011).Annelerin bebek bakimi ile ilgili geleneksel uygulamalarinin belirlenmesi(pp.130).Uluslararasi Katilimli, 13. Ulusal Hemsirelik Kongresi, Kongre Kitabi,Sanliurfa. Kili� A, �inar N.Y, Bektas M.(2011). Sifir-yirmid�rt ay �ocugu olan annelerin emzirme durumunu etkileyen fakt�rlerin incelenmesi(pp.250).Uluslararasi Katilimli, 13. Ulusal Hemsirelik Kongresi, Kongre Kitabi,Sanliurfa. Sivrikaya S.K, Akturan E, B�y�kdere H, T�rkay H, �nl� M.(2011). 15-49 yas grubu kadinlarin dogum �ncesi ve sonrasi uyguladiklari geleneksel y�ntemler(244-45).1.Ulusal K�lt�rlerarasi Hemsirelik ve Ebelik Kongresi, Kongre Kitabi, Izmir. Ayhan F.(2011).K�lt�rlerarasi farkliliklarin hemsirelik bakimina etkilerinin degerlendirilmesi(pp.166-167).1.Ulusal K�lt�rlerarasi Hemsirelik ve Ebelik Kongresi, Kongre Kitabi, Izmir. Okumus F, K�nc� N, A�ik M.(2011).Kahramanmaras y�resinde annelerin yenidogan ve bebek bakimi ile ilgili geleneksel uygulamalari(pp.172-173).1.Ulusal K�lt�rlerarasi Hemsirelik ve Ebelik Kongresi, Kongre Kitabi, Izmir.

54. 54  Tas F, Bekiroglu T, Akben M. (2011).Kahramanmaras�ta annelerin bebek emzirilmesideki geleneksel uygulamalari(pp.175-176).1.Ulusal K�lt�rlerarasi Hemsirelik ve Ebelik Kongresi, Kongre Kitabi, Izmir. Egri G.(2006). Tokat ili bir saglik ocagi b�lgesindeki 15-49 yas grubu evli kadinlarin dogum sonu d�nemde anne ve bebek bakimina y�nelik geleneksel uygulamalari. Y�ksel Lisans Tezi. Cumhuriyet �niversitesi Saglik Bilimleri Enstit�s�, Hemsirelik Programi. Sivas. Isik T,Ak�inar M,Kadioglu S.( 2010). Mersin ilinde gebelik, dogum ve logusalik d�nemlerinde anneye ve yenidogana y�nelik geleneksel uygulamalar. Uluslararasi Insan Bilimleri Dergisi. 7:1,63-84. Demirezen E.(2009). Ebelik ve Hemsirelik Egitiminde K�lt�r�n Yeri(pp.50-55). Hemsirelik ve Ebelikte K�lt�rlerarasi Yaklasim Sempozyumu Kitabi, �anakkale. �ift�i H., �evik E., Aksoy S.(2005). Sanliurfa y�resinde uygulandigi sekli ile daglama, T�rkiye Klinikleri J Med Ethics, 13; 110-114. Senol V, �nalan D, �etinkaya F, �zt�rk Y.(2004). Kayseri ilinde halk ebeligi ile ilgili geleneksel uygulamalar, Klinik Gelisim, 17(3/4), 47-55. Vurur S. Ve ark.(2009).Annelerin emzirmelerine y�nelik geleneksel uygulamalarinin belirlenmesi(pp.100). Hemsirelik ve Ebelikte K�lt�rlerarasi Yaklasim Sempozyumu Kitabi, �anakkale. Demirel�z M,Eksioglu A.(2009). Kadin ve �ocuk Sagligina liskin Rit�eller(pp.104). Hemsirelik ve Ebelikte K�lt�rlerarasi Yaklasim Sempozyumu Kitabi, �anakkale. Tural E. Ve ark.(2009). Postpartum D�nemde Annelerin Bebek Bakimina Y�nelik Geleneksel Uygulamalari(pp.112). Hemsirelik ve Ebelikte K�lt�rlerarasi Yaklasim Sempozyumu Kitabi, �anakkale. Kannan et al. (2004). Neonatal Feeding Practices of Anglo American Mothers and Asian Indian Mothers Living in the United States and India. J Nutr Educ Behav.;36:315-319 Muslu G.K,�zt�rk C.(2008). Tamamlayici ve alternatif tedaviler ve �ocuklarda kullanimi, �ocuk Sagligi ve Hastaliklari Dergisi 2008; 51: 62-67. Aliefendioglu D. Ve ark.(2009). Traditional child care procedures in an Anatolian city. Gazi Tip Dergisi, 20:1; 17-20. Kahriman I.(2007).Trabzon il merkezinde 6-12 aylik �ocugu olan annelerin bebek bakimina iliskin geleneksel uygulamalari.Y�ksek Lisans Tezi.Karadeniz Teknik �niversitesi Saglik Bilimleri Enstit�s�,Trabzon.

55. 55 Iz F.B. Ve Ersoy S.(2011).Annelerin, yenidogan d�nemindeyken �ocuklarina y�nelik bazi geleneksel uygulamalari (pp.161-162).1.Ulusal K�lt�rlerarasi Hemsirelik ve Ebelik Kongresi, Kongre Kitabi, Izmir. Egelioglu N ve ark.(2011).Dogum sonu d�nemde yenidogan ve lohusaliga iliskin geleneksel uygulamalar (pp.224-225).1.Ulusal K�lt�rlerarasi Hemsirelik ve Ebelik Kongresi, Kongre Kitabi, Izmir. Akin A,Agit T.A,Tortuk S.O.(2011).0-5 yas �ocugu olan annelerin �ocuklarina uyguladiklari geleneksel uygulamalarin incelenmesi(pp.127-133).1.Ulusal K�lt�rlerarasi Hemsirelik ve Ebelik Kongresi, Kongre Kitabi, Izmir. �aliskan I.Z ve ark.(2005). Bebeklik ve �ocuklukta Karsilasilan Sorunlara Iliskin Geleneksel Inan� ve Uygulamalar(pp.489). 13. Ulusal Neonatoloji Kongresi (UNEKO-13) ve Yenidogan Hemsireligi Kongre Kitabi, Kayseri. �aliskan Z, Bayat M. (2007). Nevsehir�de yasayan annelerin bebek bakiminda karsilastiklari sorunlar ve bu sorunlara y�nelik uygulamalar(pp.48). 1. Ulusal Pediatri Hemsireligi Kongre Kitabi. Izmir. �ikman Z.(1980) Nazar degme ve tedavi usulleri, Atat�rk �niversitesi Mediko Sosyal Hizmetler Daire Baskanligi Folklor-Haber Dergisi, 3:10. �imen S ve ark.(2006). �ocuk sagligi ve bakimiyla ilgili geleneksel uygulamalar(pp.223). 5. Ulusal Hemsirelik �grencileri Kongre Kitabi. Erdem E, Tas F. (2005). 0-12 Aylik Bebege Sahip Olan Annelerin Yaptiklari Geleneksel uygulamalarin Belirlenmesi(pp.505-506). 13. Ulusal Neonatoloji Kongresi (UNEKO-13) ve Yenidogan Hemsireligi Kongre Kitabi, Kayseri. Ergin D, Sen N, Tekin F, Altintoprak A. (2007). 0-1 aylik bebegi olan annelerin yenidogan sariligi hakkindaki bilgi d�zeyleri ve hastaneye basvurmadan �nceki uygulamalarinin incelenmesi(pp.102). 1. Ulusal Pediatri Hemsireligi Kongre �zet Kitabi. Izmir. Ge�kil E, Sahin T, Ege E. (2007). Traditional postpartum practices of women and infants and the factors influencing such practices in South Eastern Turkey . Midwifery, Feb 28. [Epub ahead of print] G�z�m S. Erzurum il merkezi Ceylanoglu Saglik Ocagi B�lgesinde 0,6 yas grubu �ocugu olan annelerin �ocuk sagligi ile bilgi d�zeylerinin saptanmasi. Atat�rk �niversitesi Saglik Bilimleri Enstit�s�. Y�ksek lisans Tezi. 1992. Erzurum. Hacialioglu N. (1991). Annelerin �ocuk bakimi ve beslenmesi konusunda bilgi, tutum ve davranislarinin saptanmasi. Atat�rk �niversitesi Tip B�lteni, 23 (4),367-378. Izdem E (1972). Tarih boyunca T�rk k�lt�r� ve sanati ansiklopedik s�zl�k, Istanbul Birlik Matbaasi, 123-127. Sen E. ve ark.(2009). Postpartum D�nemde Yenidogan Bakimina Y�nelik K�lt�rel Uygulamalar(pp.126), Hemsirelik ve Ebelikte K�lt�rlerarasi Yaklasim Sempozyumu Kitabi, �anakkale. �ift�i, K. E. (2005). 1-3 Aylik Bebeklerde Gaz Sancisi, Etkileyen Fakt�rler ve Annelerin Bu Konudaki Uygulamalari. Atat�rk �niversitesi Saglik Bilimleri Enstit�s�.Y�ksek lisans Tezi. Erzurum.

56. 56 �zyazicioglu N, �ncel S. (2011). �ocuk Bakiminda K�lt�rel (geleneksel) Yaklasimlar.K�lt�rlerarasi Hemsirelik kitabi. (Ed:Sevig �, Tanriverdi G). Istanbul Tip Kitabevi, s:203-238 . Yalin S. Geleneksel hasta bakim uygulamalari. Hacettepe �niversitesi Saglik Bilimleri Enstit�s�. Bilim Uzmanligi Tezi. Ankara 1988. Yaman S. Annelerin akut solunum yolu enfeksiyonu ge�iren 0-2 yas grubu �ocuklarina yaptiklari uygulamalar. Hacettepe �niversitesi Saglik Bilimleri Enstit�s�. Bilim Uzmanligi Tezi. Ankara 1990. T�rkdogan O (1972). Dogu Anadolu�da Saglik-Hastalik Sisteminin Toplumsal Arastirmasi, Ankara �niversitesi Basimevi, 106-111. �nver S (1938)Tibbi Folklor ve Iyi Telkinler, Istanbul, Burhaneddin Basimevi, 11-16. Vehbi Ko� Vakfi Hemsirelik Fonu. Proje �alismasi (2007). Y�r�t�c�: Hatice Bi�akci, Danismanlar: Sevin� Polat, Nurcan �zyazicioglu. Annelerin �ocuk bakimina iliskin yaptiklari geleneksel uygulamalari ve egitim. Proje sahibi:Kafkas �niversitesi, Kars Saglik Y�ksekokulu. (proje tamamlandi). Margolis PA, Stevens R, Bordley WC, Stuart J, Harlan C, Keyes-Elstein, L., Wisseh S. (2001). From concept to application: The impact of a community-wide intervention to improve the delivery of preventive services to children. Pediatrics, 108(3), E42. Sezen L (1994) Erzurum Sehir Folkloru. Erzurum, Erzurum Kalkinma Vakfi Yayinlari, 71,76, 199. Singhi S, Padmini P, Sood V. Urban parents' understanding of fever in children: its dangers, and treatment practices. Indian Pediatr. 1991;28: 501-505. Sreeramareddy CT, Shankar RP, Sreekumaran BV, Subba SH, Joshi HS, Ramachandran, U. (2006). Care seeking behaviour for childhood illness- a questionnaire survey in western Nepal. BMC International Health and Human Rights, 23; 6: 7. Tas H. (1994). Erzurum�da dogum ve �ocukla ilgili eski adet ve inan�lar. T�rk Halk K�lt�r�nden Derlemeler (pp.187-214). Ankara: K�lt�r Bakanligi, Halk K�lt�rlerinin Arastirma ve Gelistirme Genel M�d�rl�g� Yayinlari:228. �zyazicioglu N, Polat S. (2004). 12 aylik �ocugu olan annelerin bazi saglik sorunlarinda basvurduklari geleneksel uygulamalar. Atat�rk �niversitesi Hemsirelik Y�ksekokulu Dergisi, 7(2),30-38. �zyazicioglu N . Tez Y�neticisi: Sevin� Polat Yaman. Erzurum il merkezinde 12 aylik �ocugu olan annelerin �ocuk b�y�tmeye iliskin yaptiklari geleneksel uygulamalar. Atat�rk �niversitesi Saglik Bilimleri Enstit�s�, �ocuk Sagligi ve Hastaliklari Hemsireligi Anabilim Dali.Y�ksek Lisans Tezi. 2000.Erzurum. �zyazicioglu N, Polat S.(2005). 12 aylik �ocugu olan annelerin �ocuk bakimina iliskin basvurduklari geleneksel uygulamalar. Atat�rk �niversitesi Hemsirelik Y�ksekokulu Dergisi,8(1):63-71. Vurur S. Ve ark.(2009).0-6 yas grubu �ocugu olan annelerin �ocuk bakimina iliskin geleneksel uygulamalarinin belirlenmesi(pp.148). Hemsirelik ve Ebelikte K�lt�rlerarasi Yaklasim Sempozyumu Kitabi, �anakkale.

57. 57 TESEKK�RLER