Tarım Ekonomisinin Tanımı ve Kapsamı ile Tarımsal Faaliyetin Özellikleri

1. Tarım Ekonomisinin Tanımı ve Kapsamı ile Tarımsal Faaliyetin Özellikleri

4. TARIM EKONOMİSİNİN TANIMI VE KAPSAMI • Tarımsal faaliyetin iki temel yönü vardır; • Birincisi, üretim tekniği ile ilgili yönü • İkincisi ise ekonomik yönüdür. Bunlara sırasıyla tarımsal üretim bilgisi ile tarım ekonomisi bilgisi denir. • Tarım ekonomisi,ekonominin temel prensiplerini, tarımsal faaliyetle ilgili sorunlara çözüm aramada kullanan bir bilim dalıdır. Bu kapsamda, üreticilerin, tarım ürünlerini üretmek amacıyla kıt üretim faktörlerini (arazi, emek, sermaye) teknolojiyi ve bilgiyi kullanırken, alternatifler arasından nasıl seçim yapacaklarını, elde edilen ürünlerin, tüketicilere, nasıl ve ne şekilde ulaştırılmaları gerektiğini inceleyen, uygulamalı ve sosyal bir disiplin olarak görev yapar. • Tarım ekonomisi,tarımda etkinliğin gerçekleştirilmesine çalışır. Kıt kaynakların verimli ve belirlenen amaca ulaşacak şekilde kullanılmasını sağlamak için ekonominin teknik ve prensiplerini tarıma uygular.

5. Tarım ekonomisinde mikro düzeyde; Tarımsal üretim ekonomisi ve kaynak kullanımıele alınır. Tarımsal üretim ekonomisi, üretim ekonomisinin tarıma uygulamasıdır. Temel konular; üretim fonksiyonları ve karın maksimizasyonudur. Tarımsal üretim ekonomisi şu dört temel soruya cevap bulmalıdır: Ne üretilecektir? Tarım işletmesinde hangi bitkisel ve hayvansal üretim faaliyetlerine veya üretim faaliyetleri bileşimlerine yer verilmelidir. Nasıl üretilecektir? Ürünler hangi üretim girdileri ve bunların hangi kombinasyonları kullanılarak üretilmelidir. Karı en yüksek yapacak en uygun girdi kulanım miktarı ne olmalıdır. Ne kadar üretilecektir? Ürünler ve üretim yöntemi saptandıktan sonra, kullanılacak üretim girdilerine karşılık elde edilecek en karlı üretim düzeyi belirlenir. Nerede ve ne zaman üretilecektir? Ekonomik olarak, hangi ürünlerin nerede ve ne zaman üretileceği kararlaştırılır. Ekonomik olmayan faaliyetler, işletmede yer bulamazlar.

6. Teknik bilimlerde olduğu gibi sınırları kesin olmamakla birlikte Tarım Ekonomisinin başlıca dalları şunlardır: Tarımsal Üretim Ekonomisi, Tarım İşletmelerinin Planlanması, Tarım Muhasebesi, Tarımsal Finansman Tarımsal Kıymet Takdiri, Tarımsal Proje, Tarımsal Pazarlama, Tarımsal Kooperatifçilik, Tarım Ekonomisi İstatistiği, Doğal Kaynaklar ve Çevre Ekonomisi, Ekonometri, Tarım Tarihi ve Deontolojisi, Tarım Politikası, Kırsal Sosyoloji, Kırsal Kalkınma, Tarımsal Yayım ve İletişim, Tarım Hukuku

7. TARIM EKONOMİSİNİN DİĞER BİLİMLERLE İLİŞKİSİ Tarım ekonomisi,tarım sektöründeki verimlilik sorunlarıyla uğraşan uygulamalı bir bilim dalıdır, Verimlik, çıktı/girdi ilişkisi ile ifade edilir. Bu ilişki fiziki yönden ele alındığında teknik bilimlerin inceleme alanına girmektedir, girdi ve çıktı fiyatları dahil edildiğinde ise problemin çözümü, ekonominin çalışma alanını ilgilendirmektedir. Tarım ekonomisinin bazı teknik ve sosyal bilimlerle yakın ilişkisi vardır. Bunlar arasında; hukuk, ahlak, etik, sosyoloji, psikoloji, agronomi, zootekni, jeoloji, mühendislik, ormancılık, istatistik, matematik, ekonometri sayılabilir.

8. TARIM, ÇİFTÇİ VE TARIMSAL FAALİYETİN TANIMI Tarım, bitkisel ve hayvansal ürünlerin üretimi, işlenmesi, girdi üretimi, ürünlerin pazarlanması gibi birbirini takip eden süreçleri kapsar. Tarım, doğal kaynakları uygun girdilerle birlikte kullanarak yapılan her türlü üretim, yetiştirme, işleme ve pazarlama faaliyetleridir (5488 sayılı Tarım Kanunu, Madde:3). Tarımda, toprak, tohum ve damızlık materyal kullanılarak bitkisel ve hayvansal ürünler üretilir ve bunlar çeşitli aşamalarda değerlendirilir. Tarım üç kısımda toplanabilir: 1. Bitkisel üretim 2. Hayvansal Üretim 3. Tarım ürünleri ve girdileri teknolojisi

9. Tarımsal faaliyet, toprak, su, biyolojik kaynaklar ile birlikte tarımsal girdiler kullanılarak yapılan bitkisel, hayvansal, su ürünleri, mikroorganizma ve enerji üretimidir. Tarımsal faaliyette, üretilen ürünler hammadde olup, bunlar üzerinde insan etkisi, üretimin esas faktörleri olan toprak ve iklime göre oldukça sınırlıdır. Çiftçiler, genellikle tarım işletmelerinde ikamet ederek bizzat çalışır ve işletmeyi yönetirler. Ancak işletmesinde oturmayarak, ilçe ve ilde ikamet edenler ve hizmetinde çalıştırdığı kişiler vasıtasıyla tarım işletmesindeki işlerini yürüten çiftçiler de vardır. Çiftçinin tarımsal üretimde bulunduğu toprağın sahibi olması şart değildir. Esas olan tarımsal faaliyeti mal sahibi, kiracı veya ortakçı olarak yapmaktır.

10. TARIMSAL FAALİYETİN ÖZELLİKLERİ • Tarımsal üretimde elde edilen ürünler organik maddelerdir. • 2. Tarımda iş ve aile yaşantısı bir bütündür ve kurumsallaşmamış bir işletme yönetimi hakimdir. • 3. Tarımsal üretim doğal koşulara bağlıdır. • 4. Tarım işletmelerinde genellikle çeşitli ürünler yetiştirilir. • 5. Tarımda mevsim değişmeleri sebebiyle işlerin sürekli olmaması ve işgücü ihtiyacının değişmesi. • 6. Tarımda makine kullanımı, üretimin her aşamasında yaygın değildir. • 7. Tarımda, ürün elde edebilmek için belirli bir sürenin geçmesini beklemek lazımdır, • 8. Tarım işletmelerinin genellikle küçük ölçekte olması ve kendine yeterlilik

11. TARIMSAL FAALİYETİN ÖZELLİKLERİ 9. Risk ve belirsizliğin çokluğu 10. Tarımsal faaliyette Azalan Verim Kanununun geçerli olması. 11. Tarım ürünlerinin talep ve arz elastikiyetleri düşüktür. 12. Konjonktürün etkileri yönünden de tarım bazı farklılıklara sahiptir. 13. Tarım kesiminde eğitim ve gelir düzeyi düşüktür. 14. Sosyal güvenlik uygulamalarının yetersizliği

12. DÜNYA TARIMININ GÖRÜNÜMÜ Tarımda ÜRETİM, TÜKETİM ve TİCARET dengeleri değişmekte, tarım küresel ölçekte yeniden şekillenmektedir… • Nüfus artışı 2050 yılı dünya nüfusunun 9 Milyar olması beklenmektedir. Bunun gıda fiyatlarında önemli bir atışa neden olmaması için 2050’ li yıllarda bugün ki üretimin yaklaşık 2 katına ihtiyaç duyulacaktır. • Küresel ısınma Küresel ısıda 2 derecelik artışın Dünyanın bazı bölgelerinde %20–40 verim düşüşüne neden olacağı öngörülmektedir (Intergovernmental Panel on Climate Change, 2007). • Gıda fiyatları ve üretiminde dalgalanmalar Küresel düzeyde temel gıda maddelerinin fiyatları sürekli artmaktadır. FAO’nun verilerine göre gıda maddeleri fiyatları son 20 yılda iki kattan fazla artmıştır.

13. DÜNYA TARIMININ GÖRÜNÜMÜ • Tüketici alışkanlıkları ve değer yargılarının değişmesi Yükselen alım gücü ve küresel marketlere erişimin artması, insanların gıda tercihlerini ve tüketim alışkanlıkları önemli ölçüde değiştirmektedir. • Gıda sisteminin ulusal ve uluslararası düzeyde yönetimi Gıda arz zinciri ulusal ve uluslararası düzeyde çok katmanlı, çok aktörlü hale gelmekte ve yönetimi gittikçe karmaşık hale gelmektedir • Tarım Kişi başına işlenen alan azalması 1970 yıllarda 3,8 dekar olan miktar, 2000 yılında 2,3 dekara düşmüştür • Tarımsal ticaretin artması Dünya Tarım ürünleri ihracatı 2011 yılında bir önceki yıla göre % 2 artarak 1,35 trilyon $’a ulaşmıştır.

14. DÜNYA TARIM PİYASALARI (Tarımsal Hasıla) Yıllar İtibarıyla (Trilyon Dolar ve % Değişim) Kaynak: Dünya Bankası

15. DÜNYA TARIM PİYASALARI (Üretim) Başlıca Ülkeler Pay (%) Dünya üretiminin yaklaşık %60’ı 10 ülke tarafından gerçekleştirilmektedir. Kaynak: Dünya Bankası

16. DÜNYA TARIM PİYASALARI (İhracat) Kaynak: International Trade Center

17. DÜNYA TARIM PİYASALARI (Başlıca İhracatçılar)(Milyar $) Kaynak : International Trade Center

18. DÜNYA TARIM PİYASALARI (İhracat) (2011) Dünya ihracatının %53’ü 10 ülke tarafından gerçekleştirilmektedir. Kaynak: Dünya Bankası

19. DÜNYA TARIM PİYASALARIKüresel İhracata Konu Başlıca Ürünler (2011) Kaynak : International Trade Center

20. Küresel İhracata Konu Hayvansal Ürünler

21. Dünya Kümes Hayvanları Eti ve Sakatatı İhracatı (1.000 Ton)

22. Dünya Süt ve Süt Ürünleri İhracatı(1.000 Ton)

23. Dünya Su Ürünleri İhracatı(1.000 Ton)

24. Dünya Kırmızı Et ve Ürünleri İhracatı(1.000 Ton)

25. Dünya Yumurta İhracatı(1.000 Adet)

26. Dünya Bal İhracatı (1.000 Ton)

27. DÜNYA TARIM PİYASALARI(2011 Yılı Seçilmiş Ürünlerde Türkiye’nin Konumu) Kaynak : International Trade Center

29. TÜRKİYE EKONOMİSİNDE TARIM SEKTÖRÜNÜN EKONOMİK YÖNDEN YAPISAL DEĞERLENDİRİLMESİ Tarım, gelişmiş ve gelişmekte olan tüm ekonomilerde sektörler arasında önemini korumaktadır. Bir yandan nüfusun istihdam alanını oluşturan tarım, diğer yandan insanların besin ürünlerini üreten, gıda sanayine işleyeceği hammaddeyi sağlayan ve dış ticaretle ülkeye döviz girdisi sağlayan bir sektördür. Tarım, Türkiye’de Cumhuriyet’ten günümüze, geleneksel üretimden teknolojik üretim yapısına geçerken, ekonominin önemli bir sektörü olarak gelişimini devam ettirmektedir. Tarım, Türkiye ekonomisinde önemini sürekli korumuş, önceleri nüfusun büyük bir bölümünü istihdam ederken, Cumhuriyet sonrasında çıkartılan mevzuat ve yapılan düzenlemelerle tarım ürünleri üretim ve ticareti gelişmiştir.

30. TARIMDA BÖLGESEL GÜÇ ve TİCARET KÖPRÜSÜ TÜRKİYEDünya GSMH’sinin1/3‘üneve Dünya Nüfusunun yaklaşık 1/5’ine, Çok yakın ve stratejik bir konumda yer almaktadır. RUSYA FEDERASYONU AB-27 • ZENGİN BİYOÇEŞİTLİLİK • Türkiye’de Yetişen; • 12.054 Bitki Türü TÜRK CUMHURİYETLERİ TÜRKİYE ORTA DOĞU KUZEY AFRİKA Kaynak: FAO, DTÖ, BM

31. TÜRKİYE EKONOMİSİNDE TARIM TARIM SEKTÖRÜNÜN GSYİH’daki payı (2011) % 8,0 İstihdamdaki payı (2010)%25,5 TARIMDA Son 9 Yılın 8’inde büyüme … TÜRK TARIMINDA GSYİH(2000-2011)%161 Kişi başına gelir (2000-2011)%235 İhracat (2000-2011)%277 Tarımsal ticaret (2000-2010) %315 artış… TARIMSAL GSYİH (Milyar $) 61,8 50,0 Bin ton 23,7 2000 2009 2011 TARIMSAL DIŞ TİCARET (Milyar $) 32,8 20,8 17,5 9,6 7,9 Ekonominin “STARATEJİK” Türkiye’nin “TEMEL” Sektörü 15,3 3,9 11,2 4,0 2000 2009 2011 İHRACAT İTHALAT

32. Tarımsal Nüfus ve İstihdam

33. Tarım Sektörü İstihdamı ve Toplam İstihdam İçerisindeki Payı

35. Ekonomik Faaliyetlere ve Cinsiyete Göre İstihdam (2009) KADIN ERKEK Kaynak: www.tuik.gov.tr

36. CARİ FİYATLARLA GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA Kaynak:TÜİK Türkiye’de kişi başı gelir 10.444 $, Tarım sektöründe ise 3.653 $’dır.

37. Tarımsal ve Ekonomik Büyüme ile Nüfus Artış Hızı

38. Tarımsal Büyüme Hızı ile Nüfus Artış Hızının Karşılaştırılması

39. Tarımsal Büyüme ve Genel Ekonomik Büyüme İlişkisi

40. Kaynak : TÜİK

41. Sektörel Büyüme Hızları (Sabit Fiyatlarla) Kaynak : TÜİK

42. Dönemler İtibarıyla Tarımsal Hasıla Artış Hızı (Sabit Fiyatlarla) • 1998 bazlı seriye göre Kaynak : TÜİK

43. Yıllara Göre Tarımsal Hasıla Kaynak : DPT, TÜİK

44. Tarım Sektörü Dış Ticaretindeki Gelişmeler (ISIC, rev.3, milyon dolar)

45. TARIM ÜRÜNLERİ İHRACATI Kaynak : TÜİK

46. %19,9 %13 Kaynak : EB Bilgi Sistemi

47. 2011 Yılında İhracatta İlk 5 Ülke (Milyon Dolar) Kaynak : EB Bilgi Sistemi

48. 2011 yılında İhracatta İlk 5 Ülke (Milyon Dolar)

49. 2012 Yılında İhracatta İlk 5 Ülke (Milyon Dolar) Kaynak : EB Bilgi Sistemi

50. Sektörler İtibarıyla (Milyon $) Kaynak : İhracatçı Birlikleri