Publius Ovidius Naso (43vC-17nC)

1. Publius Ovidius Naso (43vC-17nC)

3. Werken tussen zijn 18de en 43ste levensjaar…

4. Amores • Liefde

5. Amores • Liefde • Corinna

6. Amores • Liefde • Corinna • Augustus

7. Amores, boek I, 5 In zinderende hitte was het middaguur gekomen; om uit te rusten lag ik languit midden op het bed. Eén raamluik stond iets open en het tweede was gesloten; het daglicht scheen naar binnen zoals licht valt in een bos, zoals het schemer binnensluipt als Phoebus wil verdwijnen of als de nacht voorbij is en het daglicht nog niet rijst. Dat is het licht dat zich moet tonen aan beschroomde meisjes waarin timide kuisheid hoop stelt op verborgenheid.

8. Daar komt Corinna, haar los kleed omhult haar ongegordeld, tweezijdig dekt het losse haar de blankheid van haar hals. Zo heeft schone Semiramis het bruidsvertrek betreden, zegt men, en zo werd Laïs door menige man bemind. Ik heb haar kleed toen uitgedaan, heel dun, dat was eenvoudig; maar zij probeerde toch zich te bedekken met haar kleed. Toen ze zo streed als iemand die niet uit was op zege, werd ze zonder probleem verslagen door eigen verraad. Zodra ze voor mijn ogen stond, ontdaan van haar omhulling, was er op heel haar lichaam nergens maar één vlek te zien.

9. Hoe mooi haar schouders, wat een armen kon ik zien en strelen, hoe pasten zich haar fraaie borstjes soepel in mijn hand. Hoe glad spande de buik zich onder haar parmante boezem, hoe vol en fraai haar heupen, en haar dijen, wat een jeugd! Wat noem ik ze afzonderlijk; al wat ik zag was edel en aldoor drukte ik haar naakte lichaam aan mijn lijf. De rest is welbekend. Een lome slaap beving ons beiden. Ik wens dat ik nog vaak zo door de middag word verrast.

10. Amores, boek I, 14 Ik zei zo vaak: “Houd ermee op je lokken bij te kleuren.” En kijk nu eens: je hebt geen haar meer dat je verven kunt. Niemand had zoveel haar gehad als je het had gelaten. In volle breedte golfde het tot onder op je heup. Je kamde het voorzichtig en het viel ragfijn en soepel, zoals de spin haar draden trekt met elegante voetjes, als ze in een verlaten hoek haar ijle weefsel knoopt.

11. Je haar was niet echt zwart en gouden lokken had je ook niet; nee, het was geen van beide, het was een gemengde kleur, zoals in de natte dalen van de rijkgekloofde Ida rijzige ceders laten zien wanneer ze zijn ontschorst. Het voegde zich in elk model, geschikt voor honderd krullen, en was voor jou in geen geval een bron van ergernis. (…) Vaak lag ze ‘s morgens nog met onopgemaakte haren half opgericht te rusten in haar bed met purperdek. Ook dan was zij, nog niet gekapt, charmant als een Bacchante uit Thracië, die zomaar in mals gras ligt, uitgeput.

12. Maar ook al was het nog zo sierlijk en zacht als een donslaag, toch had het flink wat te verduren, arm geteisterd haar. Wat boog het steeds geduldig voor de hitte van de krultang, opdat het zich liet modelleren tot een permanent. Ik riep vaak: “Wat een misdaad, wat gemeen dat haar te branden; het is vanzelf al mooi; hardvochtig meisje, spaar je hoofd. Weg met al dat geweld; er hoeft toch niets gebrand te worden; je haar weet zelf van schoonheid meer dan die misplaatste tang.” (…)

13. Amores, boek II, 15 Ring, die de vinger van mijn mooie liefste straks zal binden, wiens waarde door de liefde van de gever wordt bepaald, ga als welkom geschenk; en als ze jou blij heeft ontvangen, laat zij je dan onmiddellijk doen stralen aan haar hand. Ik hoop dat jij haar net zo passen zal als ik in haar pas: schuif soepel om haar vinger als op maat voor haar gemaakt. Zalige ring waarmee mijn meesteres straks vaak zal spelen, nu al ben ik verschrikkelijk jaloers op mijn geschenk.

14. Wat zou ik graag direct veranderen in mijn cadeautje door toverkunst van Circe of de man van Carpathus. Als dan mijn meesteres haar borstjes aan zou willen raken en eventjes haar linkerhand liet schuiven in haar kleed, dan zou ik, hoe nauw ik ook paste, van haar vinger schuiven, mij listig laten losschieten in haar decolleté. Ook zou ik, als een zegel haar geheime brief moest sluiten en als de was niet wilde hechten aan de droge steen, eerst even aan de natte lipjes van mijn liefste raken; maar naar ik hoop zegel ik nooit een voor mij trieste brief.

15. Als jij mij in een kistje bergen wil, zal ik niet af gaan: ik zal me zo vernauwen dat ik om je vinger klem. Ik zal voor jou, mijn liefste, een bewijs van goede smaak zijn en nooit een last die door jouw vingertje geweigerd wordt. Draag mij als je warm water stromen laat over je lichaam, aanvaard dat aan mijn onderkant het water sporen laat. Maar als je naakt bent, zal, denk ik, mijn lid door lust zich heffen, en ik, die ring, zal dan de rol vervullen van een man. Wat koester ik zinloze dromen? Ga, mijn kleine gave; laat zij zelf voelen hoe ik haar mijn trouw toezeg met jou.

16. Heroides • verzonnen brieven

17. Heroides • verzonnen brieven • inlevingsvermogen in vrouwelijke psyche

18. Heroides • verzonnen brieven • inlevingsvermogen in vrouwelijke psyche • vb: Dido aan Aeneas

19. Heroides • verzonnen brieven • inlevingsvermogen in vrouwelijke psyche • vb: Dido aan Aeneas, Ariadne aan Theseus

20. Heroides • verzonnen brieven • inlevingsvermogen in vrouwelijke psyche • vb: Dido aan Aeneas, Ariadne aan Theseus, Briseïs aan Achilles

21. Heroides • verzonnen brieven • inlevingsvermogen in vrouwelijke psyche • vb: Dido aan Aeneas, Ariadne aan Theseus, Briseïs aan Achilles,… • vb: Paris en Helena

22. Heroides • verzonnen brieven • inlevingsvermogen in vrouwelijke psyche • vb: Dido aan Aeneas, Ariadne aan Theseus, Briseïs aan Achilles, • vb: Paris en Helena, Leander en Hero

23. Ars amatoria • boek I en II: hoe moet een man een vrouw versieren

24. Ars amatoria • boek I en II: hoe moet een man een vrouw versieren • boek III: hoe moet een vrouw een man versieren

25. Ars amatoria • boek I en II: hoe moet een man een vrouw versieren • boek III: hoe moet een vrouw een man versieren • Augustus

26. Enkele tips voor de mannen…

27. Elke vrouw laat zich verleiden Wees ten eerste vol vertrouwen: alle vrouwen kunnen ook door jou worden gevangen: zet slechts je strikken uit. Eerder zwijgen nog lentevogels of de krekels in de zomer; eerder vlucht een jachthond nog weg voor een konijn, dan dat een flirtend man door een vrouw wordt afgewezen. Ook als je denkt dat ze niet wil, zal ze toch bezwijken, want man noch vrouw versmaadt een avontuurtje in de liefde. Hij loopt ermee te koop, zij laat haar lusten minder blijken.

28. Hoe moet een man zich verzorgen? Wees geen fat die zich de haren mishandelt met metalen kam, of zich met scherp puimsteen de onderbenen scheert; (…) Echte mannen zijn wat ruiger; (…) Maak je lichaam rein en mooi, bruin het op de campus, zorg dat je toga goed zit en geen vlekken heeft. Je schoenen moeten soepel zijn, je gespen zonder roest, En laat je voet niet zwemmen in te ruim zittend leer.

29. Laat je kapsel niet verpesten door rechtopstaande pieken: een geoefend kapper zal hoofd en baard niet gauw verzieken. Voorkom te lange nagels met randen van zwart vuil, en zorg dat geen enkel haartje in jouw neusgat schuilt. Je adem mag niet stinken, je mond niet kwalijk rieken.

30. Het uiterlijk van de verliefde man De verliefde man is bleek: dat past bij de verliefde man, zo hoort het: iedereen heeft er zijn voordeel mee gedaan. (…) Ook magerte verraadt jouw hart, en het is geen schande om een doek te dragen bovenop je glanzend haar. Doorwaakte nachten tasten het gestel van de mannen aan, net als zorg en verdriet, die met liefde samengaan. Je moet er zielig uitzien om je wensen te vervullen, zodat ieder van jou zeggen kan: “Jij bent echt verliefd.”

31. Verschillende types vrouwen (…) geen enkel meisje is gelijk; duizend vrouwen vragen duizend verschillende methoden. Een akker brengt niet alles voort, maar is of geschikt voor druiven of voor de olijf en weer elders groeit het graan. (…) De ene vis vang je met een spies, de andere met de haak, weer andere worden meegesleept met de gebolde netten. Hetzelfde middel zal niet bij elke leeftijd slagen: een oude hinde ziet van verre reeds jouw hinderlagen.

32. Doe je deftig bij een meid of banaal bij schuwe vrouwen dan verliezen ze direct elke schijn van zelfvertrouwen en zullen ze uit angst voor jou, een goede en beschaafde man, troost zoeken in de armen van de eerste charlatan!

33. Hoe versieren? Tip 1: Elke handige kerel wisselt zoete woorden af met zoenen; geeft ze er spontaan geen terug, dan moet je ze maar stelen. Misschien zal ze zich eerst verzetten en roept ze: “Vieze vent!” Maar wat ze eigenlijk wil zien is dat jij de sterkste bent. Zorg wel dat de gestolen zoen haar tere lippen niet kan kwetsen, en dat ze niet gaat klagen dat jij haar pijnlijk hebt geraakt. Maakt een man die zoenen stal zijn karwei daarna niet af, dan zou hij ook moeten verliezen wat het meisje hem reeds gaf.

34. Tip 2: Ieder die er werk van maakt het meisje echt aan zich te binden moet haar laten denken dat hij gek is op haar uiterlijk. Gaat ze gekleed in purper, prijs dan haar purperen gewaad, maar indien ze zijde draagt, zeg dan dat zijde haar goed staat. Zeg haar als ze goud draagt: “Jij bent nog mooier dan je smuk”, en als ze voor wol kiest, prijs dan ook haar wollen doek. Is ze in tunica gekleed, roep dan: “Je zet me in vuur en vlam”, maar waarschuw haar daarbij bezorgd dat ze oppast voor de kou.

35. Heeft haar haar een scheiding, zeg dat dit haar beeldig staat; gebruikte ze de krultang, dan staan krullen haar het best. Prijs haar armen als ze danst, als ze zingt prijs dan haar stem, en uit woorden van protest, omdat het zo kort duurde. Zelfs kun je haar prijzen om hoe ze zich in bed gedraagt, Om de vreugde van de nacht, die jou om haar zozeer behaagt. Al is ze wilder dan Medusa met haar ruige slangenhoofd: ze wordt zacht en willig als haar minnaar haar maar looft. Zorg er daarbij slechts voor dat je geen huichelaar zult blijken en ondermijn je woorden niet door er onzeker bij te kijken. Indien het onontdekt blijft, heb je hier wat aan, zo niet, komt de schaamte en zal niemand jouw woord ooit nog geloven.

36. Tip 3: Sommige vrouwen zijn ondankbaar jegens onderdanigheid; als er geen rivale is, raak je hun liefde spoedig kwijt. (..) Zaai in haar de twijfel, verhit opnieuw haar lauwe hart, en laat haar verbleken omdat ze van jouw ontrouw weet. Viermaal gelukzalig, gelukkiger dan men kan meten, zijn zij die door bedrog een vrouw te kwetsen weten. Zodra zij met tegenzin van zijn ontrouw heeft vernomen, valt ze flauw, het arme kind, verbleekt ze en verliest haar stem.

37. De man wiens haar ze uitrukt als ze in woede is ontbrand, wiens wangen zij bekrast met de nagels van haar hand, die zij huilend aankijkt of met een blik vol van venijn, maar zonder wie ze niet kan leven, die zou ik wel willen zijn! Gekwetst mag ze best klagen, maar niet voor al te lange tijd, zodat de woede niet beklijft en toeneemt in intensiteit. Sla direct je armen in de rondte om haar hals, en druk haar aan je borst wanneer ze nog in tranen is. Zoen haar stevig als ze huilt, geef haar het genot van Venus, en het wordt vrede: alleen zo zal haar wrok verdwijnen.

38. Tip 4: Je moet vooral je meisje niet confronteren met haar gebreken. Gebreken te negeren bleek voor vele mannen nuttiger. (…) Gewen aan wat je ergert, de tijd zorgt dan dat jij het duldt: jonge liefde merkt nog alles, maar de oude die is mild. (…) Je kunt haar gebreken sterk verzachten middels woorden: de vrouw die pikzwart haar heeft, noem je “bruin gebronsd”, loenst op priemt ze met haar oog, “is ze als Venus, als Minerva”, en wie vel over been is, noem je “mooi van lijn”. Wie klein is noem je “handig”, wie dik is noem je “goed gevuld”: zo wordt elk gebrek onder het mom van deugd gehuld.

39. Enkele tips voor de vrouwen…

40. De dracht van het haar Jullie moeten in je oren geen dure edelstenen hangen, (…) of gebukt gaan onder goud, dat gestikt is op je kleren: de smuk die ons moet lokken, heeft ons juist al vaak verjaagd. Wij vallen voor elegantie: draag je haar nooit in de war; een ingreep met je handen geeft het haar de juiste vorm. Er zijn vele kapsels: kies wat jou het beste staat en kijk eerst in de spiegel voordat je aan het kappen slaat. Een lang gezicht vraagt om een simpel kapsel met een scheiding, (…)

41. ronde gezichtjes willen een knotje op het hoofd van voren waarbij het haar wordt opgehouden en onttrokken aan de oren. Het haar van de een kan over beide schouders vallen: (…) de ander bindt het in een staart. (...) Het past de een de haren los te dragen in de wind, de ander staat het goed, wanneer ze het haar samen bindt…

42. Kleding Wat te zeggen van de kleding? Ik vraag niet om goudbeslag, noch om wol die is gekleurd met het dure Tyrisch purper. Als je zoveel kleuren ook voor minder geld kunt kopen, ben je gek om rond te lopen met je vermogen aan je lijf.

43. Overige adviezen ter vergroting van schoonheid Ik zou jullie haast nog zeggen: je moet okselgeur vermijden en voorkomen dat je benen ruw zijn van de harde haren! (…) Blijf goed voor witte tanden zorgen en was met water je gezicht als je opstaat in de morgen. Jullie weten hoe je wit wordt door te poederen met krijt, en wie niet van nature bloost, neemt daarvoor gewoon een zalf. Jullie vullen de kale plek tussen de wenkbrauwen kunstig op, en (…) jullie omlijnen je de ogen met zwarte as.

44. Maar laat je minnaar op de tafel geen make-up doosjes ontdekken: schmink geeft je een mooi gezicht, als het zich kan verbergen. Wie huivert niet als rouge uitloopt dat je deed op je gezicht, en op je warme borsten stroomt omdat het smelt door zijn gewicht? Poets ook je tanden niet als hij er bijstaat en het ziet: deze dingen geven schoonheid, maar zijn lelijk om te zien; veel stoot af als het gebeurt, maar is mooi na afloop. (…) Laat ons nu maar denken dat je slaapt terwijl jij je verzorgt, en vertoon je aan ons pas als je klaar bent met jezelf. Waarom moet ik de oorzaak weten van jouw blank gelaat? Houd je slaapkamer gesloten en voorkom te snel verraad.

45. Gezichten zonder fouten zijn zeldzaam: zorg dus ze te maskeren, en verberg waar je kunt de gebreken van je lichaam. Als je zo klein bent dat men denkt dat je zit terwijl je staat, ga dan zitten of leg jezelf languit neer op de divan; voorkom ook dan dat hij jouw kleine lengte meten kan, en verberg dus je voeten onder een sprei of deken. Als je te mager bent, draag dan kleed van bolle stof en zorg dat je mantel losjes van de schouder valt. Als je bleek bent kies dan voor een paars gestreept gewaad, terwijl bij een donker meisje blank Egyptisch beter staat.

46. Verberg lelijke voeten altijd in een fraaie schoen, en houd je magere enkels goed verstopt in je sandalen! Wees zuinig met schoudervulling als je hoge schouders hebt, en camoufleer een kleine boezem met een fraaie boezemband! Als je vette vingers hebt of nagels die snel breken, maak dan niet snel een gebaar als je met een man gaat spreken. Praat met mondgeur nooit zonder eerst een hap te eten, en houd altijd afstand van de man met wie je praat! Met een schots en scheef gebit, of met tanden groot en zwart levert lachen schade op, en brengt verdriet en smart!

47. Wie zal me geloven als ik zeg dat vrouwen ook het lachen leren en dat zij ook op dit gebied op zoek zijn naar bevalligheid? Open je mond niet te ver, heb kleine kuiltjes in je wangen, en laat je lippen net de randen van je tanden raken. Jouw onderbuik zal zich niet spannen onder continu geschater: laat een lichte lach weerklinken, zoals het een vrouw betaamt. De een verwringt haar mond door gedwongen te gaan lachen, de ander lijkt te huilen terwijl ze schudderbuikt en schatert; de een klinkt ruw en heeft een lach die wat hard is en gemeen, als het balken van een ezel zwoegend aan de molensteen.

48. Er zit heel veel charme in je lopen en je gaan: het stoot onbekenden af, maar trekt ze ook niet zelden aan. De een wiegt haar heupen elegant en laat de winden spelen met haar wapperend gewaad en loopt hooghartig op haar tenen; de ander loopt als een boerin, bruin gebrand uit Umbrië, en neemt wijdbeens lopend veel te grote stappen. Maar ook hier, zoals in alles, geldt voor jou een juiste maat: de ene loopt als een boerin, de andere wiegelt veel te veel.

49. Hoe versieren? Zorg dat – het is niet moeilijk – wij geloven dat je van ons houdt: wij wensen ons niets liever, dus dat geloof komt maar al te graag. Kijk hiertoe smachtend naar de man, en terwijl je heel diep zucht vraag je hem waarom hij toch zo laat pas bij je is. Toon hierbij tranen en veins verdriet over een rivale, wat je ondersteunen kunt door zijn gezicht open te halen. Zo raakt hij direct overtuigd van zijn sympathie voor jou, en zegt: “De liefde voor mij is een kwelling voor die vrouw.”

50. Verschillende standjes Ken jezelf en kies de wijze die met je lichaam samengaat; er is geen ideale stand die goed bij alle vrouwen staat. Wie een mooi gezichtje heeft, zal achteroverliggen gaan, maar wie zijn rug juist mooi vindt, laat haar achterzijde zien. (…) Ben je klein, rijd dan te paard. (…) Heb je sterke dijen en zijn je borsten ook volmaakt, lig dan schrijlings op het bed terwijl hij op zijn benen staat. Heb geen schroom en maak als een bacchant je haren los en richt je hoofd een beetje op terwijl je wappert met je dos.