SU KAYNAKLARI

2. SU KAYNAKLARI TUZLU SULAR %97 TATLI SULAR 3 BUZULLAR %68,3 YER ALTI SULARI %31,4 YÜZEY SULARI %0,3 GÖLLER %87 BATAKLIKLAR %11 AKARSULAR %2

3. Yeraltı Suları Yerüstü Suları Sıcak yer altı Suları ve Kaynaklar Soğuk yer altı Suları ve Kaynaklar Okyanus ve Denizler Akarsular Göller SU SİSTEMLERİ

4. OKYANUS VE DENİZLER

5. Okyanus: [ Dünya Denizi):Yer kabuğunun jeosenklinal denen çukur alanlarını dolduran tuzlu su kütlelerine okyanus adı verilir. (Alanlarına Göre Okyanuslar:/Milyon km² ) -Pasific Okyanusu--------180 -Atlas Okyanusu---------106 -Hint Okyanusu-----------75

6. Atlas Oky. Büyük Okyanus Hint Oky.

7. Deniz: Okyanustan küçük olan, okyanusla bağlantısı olan, karalar içerisinde veya karalar arasında yer alan tuzlu su kütleleridir. • Kenar Deniz: Anakaranın kenarında yer alan denizlerdir.örn: Karayip, Japon, Çin Denizi • Aradeniz: Anakaralarla çevrili, okyanusa boğazlarla bağlanan denizlerdir.Örn: Akdeniz, Kızıldeniz • İç Deniz: Kara içerisine iyice sokulmuş, boğazlarla ara denizlere bağlanan denizlerdir. Örn: Karadeniz, Azak denizi

8. OKYANUS-DENİZ ARASINDAKİ FARKLAR: • Okyanuslar denizlere göre daha derindir. Okyanuslar ortalama -9000m Denizler ortalama -4500m dir. • Denizlerin kıta sahanlığı daha geniştir. • Denizler daha küçük ve sığ olduğundan çevre faktöründen daha kolay etkilenirler. • Denizlerde dalga, gel-git, akıntılar okyanuslara göre daha azdır.

9. Deniz sularının sıcaklığı ve tuzluluğu üzerinde etkili olan faktörler: • Dökülen akarsuların miktarı: Çok miktarda akarsu denize dökülüyor ve bol su getiriyor ise deniz sularının tuzluluğu azalır. • Buharlaşma ve yıllık yağış miktarı: Buharlaşma ile su azalır ancak tuz kalır. Bu yüzden buharlaşmanın fazla olduğu denizlerde tuzluluk miktarı artar.Yağışın bol olduğu denizlerde tuzluluk düşer. • Enlem etkisi: Ekvatordan kutuplara gidildikçe sıcaklık azalır. Buna bağlı olarak buharlaşmada azalacağından tuzluluk oranıda azalır. • Denizlerin kapladığı alan: Yüzey genişledikçe buharlaşma artacağından büyük denizlerde buharlaşma miktarı ve tuzluluk oranı fazladır. • &Yılda 2,5 milyar ton tuz denizlere taşınıyor.

10. Bazı oky. Ve denizlerin tuzluluk oranları ( Binde) - Sıcaklık Okyanus: Tuzluluk %○35 Ekvator’da 25°C Akdeniz: Tuzluluk %○ 38 Kızıldeniz-Umman……30°C-35°C Kızıldeniz: Tuzluluk %○ 40 Kutup Denizi………..0,1°C Kuzey denizi: Tuzluluk %○ 3,5 Baltık Denizi Tuzluluk %○ 8

11. AKARSULAR

12. AKARSU: Akarsu, belirli bir yatak içinde sürekli veya en az bir mevsim boyunca akan sudur.

13. AKARSU KAYNAĞI:Akarsuyun doğduğu yerdir. AKARSU AĞZI: Akarsuyun herhangi bir denize veya göle döküldüğü yerdir.

14. SU BÖLÜMÜ ÇİZGİSİ: İki akarsu havzasını birbirinden ayıran sınırdır. Genellikle dağların doruk noktalarından geçerler. Su Bölümü Çizgisi

15. AKARSU HAVZASI: Bir akarsuyun bütün kollarıyla birlikte sularını topladığı ve faaliyet gösterdiği alanlardır. Eğer akarsular, topladıkları suyu denize ulaştırabiliyorsa, böyle akarsuların havzası açık havzadır. Örnek; Fırat Dile,Kızılırmak,Yeşilırmak,Sakarya,Gediz,Çoruh gibi. Ancak, akarsular topladıkları suyu denize ulaştıramıyorsa, kara içinde bir göle dökülüyorsa veya yer altına sızıyorsa, bu tür akarsuların havzası kapalı havzadır. BAŞLICA KAPALI HAVZALARIMIZ KONYA KAPALI HAVZASI TUZ GÖLÜ KAPALI HAVZASI AKŞEHİR KAPALI HAVZASI GÖLLER YÖRESİ KAPALI HAVZALARI VAN GÖLÜ KAPALI HAVZASI HAZAR GÖLÜ KAPALI HAVZASI

17. AKARSU DEBİSİ (AKIMI): Akarsu yatağının, herhangi bir kesitinden geçen su miktarının m3/sn cinsinden değeridir. Su seviyesini ölçmek için Limnimetre ve Limnoğraf kullanılır. Akımda Etkili olan Faktörler1) Havzaya düşen yağış miktarı, 2)Yağış rejimi 3)Yağışın Şekli 4) Araziyi oluşturan taş ve tabakaların geçirimliliği 5)Sıcaklık 6) Akarsu yatağı çevresindeki bitki örtüsü 7) Havzanın genişliği, 8) Yer altı suları ve kaynakları 9) Beşeri faktörler: Akarsulardan sulama amacıyla yararlanılması.

18. AKARSU REJİMİ: Akarsuyun yıl içerisindeki seviye değişikliğidir. Akım düzeni olarak da adlandırılır. Düzenli Rejim:Yıl içinde akımı fazla değişmeyen akarsulardır.

19. Düzensiz Rejim: Yıl içinde akımında belirgin değişmeler görülen akarsulardır.

20. AKARSU REJİMİNDE ETKİLİ FAKTÖRLER 1-Yağış rejimi (en fazla etkili olan faktördür)Yağış dört mevsime düzenli dağılmışsa rejim düzenli, düzensiz dağılmışsa rejim düzensizdir. 2-Sıcaklık şartları ve buharlaşma ;Özellikle yaz aylarında sıcaklık ve buharlaşma akarsuyun debisini azaltır bu da rejimi etkiler. 3-Havzanın genişliği: Aynı iklim bölgesinde geniş olması sadece akımı etkiler. Farklı iklim bölgelerinde geniş ise rejim daha düzenli olur.Örnek Nil nehri,Amazon,Kongo 4-Akarsu yatak eğimi: Eğimin fazla olması rejimin düzensizliğine yol açar. 5-Akarsu kaynağı:Kaynak yıl boyunca gür su akıtıyorsa rejim düzenli olur.

21. SORU: Türkiye akarsularının genel özellikleri nelerdir? • CEVAP: • Üç tarafı denizlerle çevrili olduğundan ve dağlar kıyıya • paralel uzandığından akarsuların boyları kısadır. • Genelde açık havzadır. • Yağış rejimine bağlı olarak genelde rejimleri düzensizdir. • Rejimleri düzensiz olduğundan üzerindeulaşım yapılamaz. • Hızlı aktıkları için Hidroelektirik potansiyelleri fazladır. • Genelde sınırlarımız içinde doğup sınırlarımız içinde denize dökülürler.

22. GÖLLER

23. GÖL NEDİR? GÖLLER; karalar içerisinde yer alan çanakların sularla dolması sonucu oluşan durgun su birikintileridir.Herhangi bir su kütlesinin göl sayılabilmesi için; • Yıl boyu su bulundurmalı • Denizlerle doğrudan bağlantısı bulunmamalı • Tabanı bitkilerle kaplı olmamalı Gölayağı: Bir gölün fazla sularını boşaltan akarsulara gölayağı denir.Gölayağı bulunan göllerin suları tatlıdır.

26. İznik g. Ulubat g. Kuş g. Tuz g. Akşehir g. Eber g. Burdur g. Acıgöl Tuz g. Oluşumuna göre göller: a)      Tektonik göller  : Yer hareketleri sırasındaki kırılmalar, kıvrılmalar ve epirojenik hareketler sonucu oluşur. (Tuz gölü, Ulubat, İznik, Kuş gölü, Burdur, Akşehir, Eber gölleri)

27. Tuz gölü

28. Nemrut g. Meke g. Acıgöl b)      Volkanik göller   : Volkanik alanlarda, kraterlerin veya patlama çukurlarında biriken suların oluşturduğu göllerdir. (Nemrut gölü, Acıgöl, Meke Tuzlası)

29. MEKE TUZLASI

31. Salda g. Kestel g. Suğla g. c)Karstik göller       : Çözünebilir taşlardan oluşmuş çanaklarda biriken suların oluşturduğu göllerdir. Bu göller kireç taşı ve alçı taşının olduğu yerlerde görülür .(Salda, Suğla, Kestel, Elmalı gölü) Elmalı g.

32. d)Buzul (sirk) gölleri   :Buzullarının aşındırarak oluşturduğu çanaklarda yer alan göllerdir.

33. Set Gölleri Çukurların veya vadilerin önünün setlerle kapanması sonucu oluşan göllerdir. Set gölleri, çukurlukların önünü kesen setlerin oluşumuna göre şu gruplara ayrılır: VOLKANİK SET GÖLLERİ: Volkanlardan çıkan lavların, bir çukurluğu veya akarsu vadisinin önünü kapatması sonucunda oluşan göllerdir.Ülkemizin en büyük gölü olan Van gölü, tektonik bir çukurluğun önünün Nemrut dağından çıkan lavlarla kapanması sonucu oluşmuştur. Örn: Doğu Anadolu’da yer alan Erçek, Nazik, Balık, Çıldır ve Haçlı gölleri volkanik set gölleridir. ALÜVYAL SET GÖLLERİ: Alüvyal ovalarda, akarsu vadilerinde ve alüvyonların birikmesi sonucu oluşan göllerdir. Manisa’daki Marmara, Sakarya’daki Akgöl ile Ankara yakınlarındaki Mogan ve Eymir gölleri bu şekilde meydana gelmiştir.

34. KIYI SET GÖLLERİ (LAGÜN): Kıyılarda bir koy önünün dalgalarla taşınan kumlar tarafından kapatılması sonucunda oluşan göllerdir.Çatalca Yarımadası kıyılarındaki Büyük Çekmece ve Küçük Çekmece gölleri ile Durusu Gölü lagünün ülkemizdeki başlıca örneklerdir. HEYELAN SET GÖLLERİ: Bir akarsu vadisinin heyelan sonucunda kapanması ile oluşan göllerdir. Bu göller Karadeniz Bölgesinde yaygındır. Tortum(Erzurum), Borabay(Amasya), Abant ve Yedigöller, Sera gölleri yurdumuzdaki başlıca heyelan set gölleridir.

35. B. Çekmece g. . Abant g. Tortum g. Eymir g. Mogan g. Uzungöl Van g. Haçlı g. Nazik g. Köyceğiz g. K. Çekmece g Türkiye’de Yer Alan Set Gölleri

36. VAN GÖLÜ

37. VAN GÖLÜ

38. BARAJ GÖLLERİ • Akarsular üzerinde çeşitli amaçlarla kurulan setlerin gerisinde oluşan gölleridir. Bunlara YAPAY SET GÖLLERİ adı da verilir. • Zengin bir akarsu ağına sahip olan ülkemizin doğal şartları, baraj yapımına uygundur. Yurdumuzda arazi yapısının engebeli oluşu, eğim fazlalığı ve akarsularımızın genellikle derin vadiler içinde akması bu elverişli şartların başlıcalarıdır. • Barajlar; içme ve kullanma suyu temin etmek, elektrik enerjisi üretmek, tarım alanlarını sulamak, su taşkınlarını önlemek gibi çeşitli amaçlarla yapılır. Yurdumuzdaki akarsular üzerinde yaklaşık 200 baraj bulunmaktadır. Son yıllarda baraj yapımına hız verilmiştir. Güneydoğu Anadolu Projesi(GAP) ile barajlarımızın sayısı daha da artmıştır.

39. KEBAN BARAJ GÖLÜ

40. ATATÜRK BARAJ GÖLÜ

41. YER ALTI SULARI

42. YER ALTI SULARI VE KAYNAKLAR   Yağışlarla yer yüzüne inen suların geçirimli tabakadan yer altına sızarak , geçirimsiz tabakalar üzerinde birikmesiyle oluşturdukları sulara yer altı suları denir. Yer Altı Sularının Beslenmesinde Etkili Olan Faktörler: 1) Yağış miktarı, 2) Buharlaşma, 3) Zeminin geçirimliliği: Alüvyal ve karstik alanlarda geçirimlilik fazladır. 4) Arazinin eğimi :Eğimin az olduğu alanlarda beslenme daha fazladır. 5) Bitki örtüsü,

43. Yer altı Sularının Özellikleri: • Yer altı suları hareket eder. Ancak akarsular kadar hızlı akmazlar. • Sıcaklığı 20 ºC’nin üstünde olanlar sıcak yer altı sularıdır. • Saf su değildir. İçinde bol miktarda mineral bulunur. • Aşınırma ve biriktirme şekilleri meydana getirirler.

45. Taban Suyu: Alüvyal ovaların tabanında bulunurlar. Altta geçirimsiz tabaka ile sınırlandırılmış geçirimli tabaka üzerinde biriken sulardır. Beslenme durumuna göre taban suları bazen yüzeye kadar çıkabilir. Yer altı su seviyesinin düşük olduğu alanlarda ise kuyu açmak suretiyle bu sulardan faydalanılır. Türkiye taban suları bakımından zengindir. Ör: Ege Bölgesinin çöküntü ovaları, Konya,Kayseri, Erzurum, Erzincan, Elazığ, Bursa, Adapazarı gibi.

46. Geçirimsiz Tabaka Geçirimli Tabaka Artezyen Suları : Kıvrımlı yapılardaki senklinallerde iki geçirimsiz tabaka içinde biriken sulardır.

47. Karstik Yer altı suları: Kalker, jips gibi eriyebilen taşların bulunduğu alanlardasuların boşluklarda birikmesi ile oluşur. Bu kaynakların en önemli özelliği sularının bol miktarda kireç içermesidir.Aynı zamanda suları soğuktur.

48. Geçirimli tabaka Kaynak Geçirimsiz Tabaka Sularını yağışlarla yeryüzünden alırlar. Sularının sıcaklığı ve akımları yıl boyunca değişir. Yamaç Kaynağı : Geçirimli tabakaların uç kısmından suların yüzeye çıktığı yerdir.

49. Fay • SICAK SU KAYNAKLARI • Sularını mağmaya yakın alanlardan alırlar. • Suları geldiği derinliğe göre sıcak veya ılıktır. • Sularının sıcaklığı yıl boyunca aynıdır. • Akım değişikliği olmaz. • Bol miktarda eriyik madde içerir. Fay Kaynağı: Fay hattı boyunca yeryüzüne çıkan kaynaklardır. Halk arasında bu  kaynaklara ılıca, kaplıca,çermik, içme ve maden suları denilmektedir. Ör: Manisa (Kurşunlu, Urganlı, Alaşehir, Demirci), Denizli (Pamukkale, Karahayıt, Sarayköy, Buldan), Kütahya (Simav),Balıkesir (Edremit, Gönen), Sivas (Balıklı Çermik)  gibi merkezlerde vardır. Bu yerlerin ortak özelliği yer yapılarının özelliğidir.