İNSAN-MAKİNA SİSTEMLERİNDE PERFORMANSI ETKİLEYEN SOSYAL FAKTÖRLER

1. İNSAN-MAKİNA SİSTEMLERİNDE PERFORMANSI ETKİLEYEN SOSYAL FAKTÖRLER Serpil AYTAÇ Ahmet Fahri ÖZOK

2. İnsan Makine Çalışma alanı Çevre İnsan-Makina sistemi • İnsan-Makine sistemlerinde insan; operatör, karar veren kontrolör olarak görev yapmaktadır. Manuel kontrol teorisine göre, teknoloji tarafının yanı sıra, kontrol mühendisliği, psikoloji, deneysel psikoloji konularını içeren disiplinler arası aktiviteler, insan davranışlarının tanımlanmasında ve psiko-fizyolojik yorumlanmasında rehber olmuştur.

3. İnsan, bir iş sisteminde malzeme, enerji, enformasyon girdileriyle belli yöntemler altında makine ile etkileşimde bulunarak sistemin öngörülen üretimi yapmasını sağlar. • En basit operasyonda bile, karakteristik özelliklerinin yanı sıra, kontrolör olarak görev yapan insanın çevresel değişkenler ve hatta kullanılan ilaç, alkol veya yorgunluk gibi faktörler nedeniyle biodinamiğinin, dolayısıyla performansının etkilendiği bilinmektedir. • İnsanın psiko-sosyal iç dünyası da performansını bütün fiziksel faktörler yanında, en az onlar kadar, hatta daha fazla etkiler.

4. SOSYO-TEKNİK SİSTEMLER MODELİ • Teknik Sistem • Üretim teknolojisinin türü • İçbağımlılık düzeyi • Fiziki iş ortamı • Üretim sürecinin karmaşıklığı • Hammaddenin niteliği • Zaman baskısı • Sosyal Sistem • Birey ve takım davranışı • Örgüt/takım kültürü • Yönetim uygulamaları • Liderlik Tarzı • Açık iletişimin düzeyi • Bireysel ihtiyaçlar ve istekler Optimum Tasarım İş rolleri, görevler, iş akışı Amaçlar ve değerler Yetenek ve beceriler

5. Ergonomi ve Sosyal Çevre • Ergonominin konusu iş ve insan ilişkileridir. İş ve bunu yapan kişi arasındaki tüm ilişkiler ergonominin konusuna girer. • Ergonomi, iş ve işi yapan arasındaki tüm ilişkileri incelerken, bu ilişkileri etkileyen çevresel etmenleri de ele alır. • Bir iş yapılırken çoğunlukla bir araç, genel bir tanımla makina kullanıldığından "iş" yerine "makina" demek yanlış olmayacaktır. • İNSAN - MAKİNA - ÇEVRE

6. Ergonominin Temel Hedefi İnsanca ERGONOMİ Verimlilik Çalışmave üretkenlik a)Üretimsel b)Fizyolojik c)Mental

7. Performans: • Bir işi yapan bir bireyin, bir grubun, bir birimin, bir sürecin ya da şirketin o işle amaçlanan hedefe yönelik olarak nereye varabildiği, başka bir deyişle neyi sağlayabildiğinin nicel ve nitel olarak anlatımıdır. • Performans kapasitesi ise işçinin belirli bir iş yapabilmek için doğuştan sahip olduğu özellikler ya da sonradan edindiği becerilerinin tümü, kısaca kişinin işe yönelik yeteneklerinin toplamıdır. • İnsan performansının birey içi ve bireylerarası dağılımı incelendiğinde, • Yaş, Cinsiyet, hastalık durumu, genetik yapı, • Çalışma saatleri, çalışma şekli,, alışkanlıklar • Kullanılan araç –gerecin karmaşıklığı

8. İNSAN-MAKİNA SİSTEMİNDE PERFORMANSI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

9. Performansı Sosyal Açıdan Olumsuz Etkileyen Unsurlar • Yetersiz eğitim, • Yetersiz iletişim • Yetersiz takdir ve ödüllendirme, • Açık olmayan görev tanımları, • Yetersiz katılımcı yönetim, • Yetersiz iş emniyeti, • Yetersiz donanım, araç, gereç vs. • Aşırı iş yükü, • Kadrolama hatası (işe uygun olmayan elemanların organizasyonda istihdam edilmesi), • Çalışanlara her şeyden önce “insan” olarak değer vermeme, • İşin gerektirdiği bilgi ve beceriye sahip olmama, • Şahsi ve ailevi sorunlar (evlilik, çocuk, hastalık vs.), • Maddi sorunlar, • Duygusal ve ruhsal sorunlar. • Çalışan sağlığı ve güvenliği anlayışı • Gelişme ve ilerleme olanaklarının yetersizliği, • Çevresel stresler

11. PERFORMANSI ETKİLEYEN BİREY İÇİ VE BİREYDIŞI SOSYAL FAKTÖRLER

13. Sonuç olarak, İnsan-teknoloji ve iş arasındaki etkileşim ve performans artışını sağlamak için; • İnsan-Makine sistemlerinin sayısallaştırılması ve ölçümü, • İnsan kapasitesinin genişletilmesi, • İnsan yeteneklerinin yararlı hale getirilmesi, • İnsan eylemlerinin kolaylaştırılması, • Aşırı veya yetersiz yüklenmenin önlenmesi, • Katılımcı yönetim, • İnsan onuruna yakışır iş sistemi düzenlemesi • Çalışma koşullarının iyileştirilmesi • İş güvenliği kültürünün yerleştirilmesi • Eşitlik ve adalet ilkeleri ile uyumlu bir yönetim politikasının uygulanması gerekmektedir.

14. Dikkatiniz için teşekkür ederiz saytac@uludag.edu.tr a.ozok@iku.edu.tr