Opwekkingen in de kerkgeschiedenis en mannen die God daarbij gebruikt heeft

1. Opwekkingen in de kerkgeschiedenisen mannen die God daarbij gebruikt heeft

2. Programma 6 feb 2010 1e sessie: “Vernieuwingsbewegingen na de Reformatie” 2e sessie: “De grote opwekking in de jaren van 1740” 3e sessie: “De opwekking in Herrnhut en Zinzendorf” 4e sessie: “De heiligingsbeweging en Dr. Andrew Murray”

3. 1e sessie Vernieuwingsbewegingen na de Reformatie Hoe en tegen welke achtergrond zij zijn ontstaan

4. Doel Vernieuwings- en opwekkingsbewegingen in kader plaatsen van geschiedenis van protestantisme

5. Hoe bestuderen wij de kerkgeschiedenis? • Geschiedenis van analyses, feiten, theologische ontwikkelingen? óf • Geschiedenis in verbinding met theologie van de christelijke ervaring?

6. Uitspraak van Lovelace ‘‘Het concentreren op reformatie zonder opwekking leidt tot lederzakken zonder wijn. Het concentreren op opwekking zonder reformatie laat de wijn wegstromen vanwege gebrek aan lederzakken.”

7. Reformatie was vernieuwingsbeweging • met 3 Sola’s - Sola Scriptura = de Schrift alleen - Sola Gratia = Genade alleen - Sola Fide = door Geloof alleen • Vernieuwing was nodig tegenover de traditie. • Ref. m.n. kerkelijke beweging met politieke raakvlakken. • Daardoor weinig vernieuwing van ‘smalle gemeente’ (kerk van ware gelovigen)

8. Motto Reformatie ‘Ecclesia Reformata Semper Reformanda’ = Een gereformeerde kerk moet steeds gereformeerd worden. Beter gesteld: ‘…vernieuwd worden’

9. Blokkades Proces van vernieuwing is na Reformatie geblokkeerd door aantal bewegingen: • Orthodoxie: de rechte leer • Rationalisme: verstand heerst in theologie • Liberale theologie: vrijzinnig denken

10. Vernieuwingsbewegingen • Vernieuwingsbewegingen na de Reformatie: Piëtistische en evangelische stromingen met veel nadruk op werk van Geest Hoofdstroming: • Gereformeerd en Luthers Piëtisme met analoge bewegingen in • Engeland: Puritanisme • Nederland: Nadere Reformatie • Duitsland: Piëtisme

11. Evangelikalisme Vernieuwingsbeweging naast Piëtisme Kenmerken • Primaire aandacht voor verkondiging van evangelie • Ruimhartige en onvoorwaardelijke heilsboodschap • Evenwichtige verhouding van wet en evangelie • Christus en Zijn werk als centrale inhoud van de boodschap • Eenvoud v/h geloof als respons op evangelieboodschap. • ‘Evangelische heiliging’

12. Schema Lovelace ‘Bijbelse vernieuwing’ I: Twee basisvoorwaarden voor geestelijke vernieuwing II: Primaire onderdelen van geestelijke vernieuwing III: Secundaire onderdelen van geest. vernieuwing

13. I: Twee basisvoorwaarden De twee basisvoorwaarden voor geestelijke vernieuwing Voorbereiding om het Evangelie te kunnen ontvangen. • A. Besef van de heiligheid van God: Zijn gerechtigheid en zijn liefde • B. Besef van de reikwijdte van de zonde: In persoonlijk leven en in onze gemeenschap

14. II: Primaire onderdelen Primaire onderdelen van geestelijke vernieuwing. Dieptepresentatie van het Evangelie A. Rechtvaardigmaking: Je bent aanvaard, geaccepteerd in Christus. B. Heiligmaking: Je bent vrij van de macht van de zonde in Christus. C. De inwoning van de Heilige Geest: Je bent niet alleen in Christus. D. Autoriteit in geestelijke strijd: Je hebt gezag in Christus.

15. III. Secundaire onderdelen Secundaire onderdelen van geestelijke vernieuwing: Uitwerking van persoonlijke vernieuwing in het leven van de kerk A. Zending: In de verkondiging en in betoon van sociale bewogenheid. B. Gebed C. Gemeenschap: Eén zijn met zijn Lichaam. D. Disenculturatie: Bevrijd zijn van beknellingen door de eigen cultuur. E. Theologische integratie: Hervormd worden door vernieuwing van je denken.

16. Doel van opwekkingsbewegingen Opwekkingsbewegingen beogen de vernieuwing van de ‘massa’, zowel binnen als buiten de kerk. Zowel Gods kinderen als ongelovigen worden hierbij betrokken.

17. Kenmerken van een opwekking (1) ‘Herleving is een openbaring van Gods heiligheid en kracht, in zulk een mate dat menselijke persoonlijkheden worden overschaduwd en menselijke programma’s uitgesteld, of zelfs afgesteld. Herleving wordt dus nooit aan enige personen gekoppeld.’ (Arthur Wallis)

18. Kenmerken van een opwekking (2) ‘Een herleving is een beweging van de Heilige Geest, wat een herleving in Nieuwtestamentische geschiedenis heeft teweeg gebracht in de kerk van Christus en in de gemeenschappen daarom heen.’ (Edwin Orr)

19. Kenmerken van een opwekking (3) • ‘Herleving is een gemeenschap doordrenkt van God.’ (Duncan Campbell) • ‘Herleving is de instroom van Goddelijk leven in een lichaam dat dreigt dood te gaan.’ (D.M. Panton)

20. Bonar: mensen die God gebruikt in opleving • Zij vatten het grote werk der bediening, dat zij aanvaard hadden ernstig op. • Zij legden zich toe op een gunstige uitslag. • Zij waren mannen des geloofs. • Zij waren arbeiders. • Zij waren mannen met geduld. • Zij waren mannen met vrijmoedigheid en vastberadenheid. • Zij waren mannen van gebed. • Zij waren mannen, die zich vastberaden en zeer beslist hielden aan de leer van Wet en Evangelie. • Zij waren mannen met een ernstige levenswandel en diepe vroomheid.

21. Verloop van een opwekking • Voorbeeld uit boekje van Bonar.

22. Belangrijkste opwekkingsbewegingen na de Reformatie • Eerste Grote Opwekking (1735-1760) Met name in Engeland (methodistische beweging), Wales, Schotland, Amerika, Silezië en Herrnhut. Enkele leiders: George Whitefield, John en Charles Wesley, Jonathan Edwards, Graaf von Zinzendorf, Howell Harris. • Tweede Grote Opwekking (1790-1810) Vooral in Amerika. • Derde Grote Opwekking (1857-1860) Vooral in Wales, Engeland, Schotland, Amerika, Noord-Ierland, Zuid-Afrika.

23. Einde 1e sessie Ruimte voor • vragen • opmerkingen • discussie

24. 2e sessie De grote opwekking in de jaren van 1740 Hoe deze is ontstaan, het verloop en de bijdragen van George Whitefield en John Wesley

25. Spener over geestelijke toestand eind 17e eeuw “Het kostbare geestelijke lichaam van Christus is nu met smart en ziekte aangedaan.” in: Pia Desideria Spener (1635-1705) is vader van Duitse Piëtisme.

26. Geestelijke verschraling en onzedelijkheid De geestelijke verschraling is algemeen verspreid in Europa, waaronder Engeland. Bisschop van Lichfield in 1724 “De Dag des Heeren is nu de marktdag van de duivel. Meer wellustigheid. Meer dronkenschap, meer ruzies en moorden, meer zonde wordt op deze dag bedacht en bedreven dan op alle andere dagen door de week bij elkaar. (…) 

27. Onzedelijkheid (…) De zonde is in het algemeen zo toegenomen en tiert welig, zo zelfs dat onzedelijkheid wordt verdedigd, ja zelfs in beginsel gerechtvaardigd. Zodoende vinden vulgaire, lichtzinnige boeken gretig aftrek en deze handel bevordert om nog meer daarvan uit te geven. Elke vorm van zonde heeft een schrijver gevonden om deze te beschrijven en te verdedigen.”

28. The Holy Club • Jaren van 1730 in Oxford • Gezelschap van studenten • Doel: opscherpen tot persoonlijke vroomheid en liefdadigheid • Bijhouden van dagboek • Leider: John Wesley • Whitefield treedt in 1733 toe • Wettisch karakter, maar toch gebruikt voor geestelijke doorbraak

29. George Whitefield: bekering en roeping (1714-1770) • Geboren: 1714, Gloucester • Student in Oxford • Lid van Holy Club terwijl hij nog onbekeerd is • Scougals boek middel tot bekering “ Hoewel ik had gevast, gewaakt en gebeden en het sacrament zo lang had ontvangen, heb ik nooit geweten wat de ware godsdienst is, totdat God mij deze uitnemende verhandeling door de handen van mijn nooit te vergeten vriend zond. 

30. … God toonde mij spoedig, toen ik enkele regels verder las, dat de “ware godsdienst bestaat in de vereniging van de ziel met God als Christus in ons een gestalte ontvangt. ” • Worsteling met Bijbel op schoot om tot geloof te komen. “Hij [De Heilige Geest] bekwaamde mij ertoe om door een levend geloof op Zijn geliefde Zoon te rusten.” “Met wat voor een vreugde, een onuitsprekelijke vreugde, zelfs een vreugde die geheel vol was van heerlijkheid, werd mijn ziel vervuld, toen het gewicht van de zonde van mij afging en een blijvend gevoel van Gods vergevende liefde en van een volle verzekering des geloofs in mijn ongetrooste ziel doorbrak!”

31. Whitefield: eerste periode als prediker • 1736: geordend tot ‘deacon’ • Eerste preek: diepe ernst en bewogenheid • Niet door iedereen gewaardeerd • Spoedig overal bekend, vanwege preken in Londen • Opvallend charisma, diepe ernst en krachtige voordracht trok veel hoorders • Zowel zegen als tegenwerking en vijandschap

32. Whitefield: vervolg • Reizen naar Amerika • 1739: priesterwijding Anglicaanse kerk • Rondreizend evangelist, prekend in open lucht • Samenwerkend met de Wesleys • 1739, bijeenkomst in Fetter Lane Society: “Ongeveer om drie uur in de morgen, toen wij gedurig in gebed waren, kwam de kracht van God machtig op ons, in zoverre velen het uitriepen vanwege een buitengewone vreugde en velen daarbij op de grond vielen.” (John Wesley)

33. Whitefield: vervolg (2) • Beweging verspreidde zich door het land • Soms geweigerd in kerken  spreken in open lucht • Spreken voor gewone mensen, zoals mijnwerkers • Duizenden onder het gehoor • Velen onder diepe zondeovertuiging en nemen Christus als Zaligmaker aan • Ook geopende deuren in Wales, Schotland en Amerika • In Londen sprak hij vaak voor adellijke personen (Lady Huntingdon)

34. Toespraak te Kennington • Gehoor van 50.000 mensen, ‘bijna tachtig koetsen, benevens een groot aantal paarden. Er heerste een ontzettende stilte onder hen. God gaf mij veel verruiming in het hart. Ik sprak anderhalf uur achtereen en toen ik naar huis ging, werd ik vervuld met zo’n liefde, vrede en blijdschap, die ik niet kan uitspreken.’

35. Methodistische opwekkingsbeweging • Geleid door Whitefield en Wesley • Contacten met • Wales (Rowland, Harris) • Amerika (Edwards, de Tennents) • Moravische broeders (Zinzendorf, Böhler) • Later verwijdering van Moraviërs • Later tevens verwijdering tussen Whitefield en Wesley (vanwege predestinatiegeschil) • Nazorg vond plaats binnen Societies (gezelschappen) • Stichten van eigen Methodistendenominatie was aanvankelijk niet de bedoeling

36. Whitefield: karakter van persoon en werk • Gedreven, niet rustend, aandrang, confronterend • Gericht om de ziel bewegen tot het geloof • Appèl op menselijke verantwoordelijkheid • Doordrongen van goddelijke gewilligheid • Rotsvast geloof in goddelijke beloften • Roofbouw op eigen lichaam • Ideaal: evangelisering van volk en natie

37. John Wesley1703-1791 • Whitefield zette method. beweging in gang, Wesley gaf ze structuur en versterking • Geboren 1703 • Student in Oxford • Geordend tot priester in 1728 • Las mystieke en devotionele werken • Stichter van Holy Club

38. John Wesley: bekering en roeping • Gesprekken tijdens reis naar Amerika met Moravische broeders over rechtvaardiging • Na veel strijd grote doorbraak • 24 mei 1738, Aldersgate Street, Londen: “Ik voelde dat mijn hart vreemd verwarmd werd. Ik voelde dat ik in Christus, in Christus alleen tot zaligheid, vertrouwde. Er werd mij een verzekering gegeven dat Hij al mijn zonden, ja zelfs de mijne, had weggenomen en mij verloste van de wet der zonde en des doods. Toen kon ik openlijk aan allen hier getuigen wat ik nu voor het eerst in mijn hart voelde.”

39. John Wesley:na bekering • Vol van liefde van Christus • Prediking begon vrucht te dragen • Geloof in Christus was onderwerp van preken • Bezoeken aan Herrnhut verdiepten geloofsleven • Werd leider van Methodisten • Trok van leer tegen de uitverkiezingsleer, tot verdriet van Whitefield • Publiceerde zijn preek ‘Free Grace’

40. Boodschap van John Wesley • ‘Ik beschouw de hele wereld als mijn parochie.’ • Ruime visie op reikwijdte verzoening • Toch niet oppervlakkig: zonde, wedergeboorte, geloof, berouw, bekering, heiliging • Persoon van Christus en werk Heilige Geest centraal • Heiliging krijgt stevig accent

41. Werkkracht • Hield toezicht op zijn helpers • Trok regelmatig door het land • Grote werkkracht • 40.000 preken • Uitgeven van boeken • Man van organisatievermogen en gezag • Geen gelukkig huwelijk

42. Heengaan en zelfgetuigenis • Overlijden in 1791 (88 jaar) • Terugkijkend op zijn leven: “Ik heb tussen de vijftig en zestig jaar gezworven en mij ervoor ingezet om op mijn zwakke manier een weinig goed te doen aan mijn medeschepselen… Ik kan niets van wat ik gedaan of ondergaan heb aanmerken dat de aandacht waard is. Ik heb geen andere pleitgrond dan deze: Ik ben de voornaamste van de zondaren Maar Jezus is voor mij gestorven.”

43. Ryle over Wesley • ‘…hij was niet tevreden met het oogsten van de velden die hij rijp vond voor de oogst. Hij nam het koren op, bond het tot schoven en vergaderde deze in de schuur.’ • In Societies: liefdemaaltijden en gebedstijden: versterking onderlinge band en last voor onbekeerden • Moraviërs leerden hem oog te hebben voor inbreng van gemeenteleden: persoonlijke geestelijke ontwikkeling en groei.

44. Wat kunnen wij van W&W leren? 1. Opwekking en vernieuwing zijn mogelijk in de meest onmogelijke situaties. 2. God gebruikt voor opwekkingen mannen die vervuld zijn met de Heilige Geest, die leven en werken vanuit een krachtig vertrouwen in Gods beloften. Het belangrijkste middel tot een opwekking is een Geestvervulde prediking van Christus. 3. Dode orthodoxie zonder het leven door de Geest is een geraamte zonder hart!

45. Einde 2e sessie Ruimte voor • vragen • opmerkingen • discussie

46. 3e sessie De opwekking in Herrnhut Haar gevolgen en de bijdrage van Graaf Zinzendorf

47. Duitse Piëtisme • Vroomheidsbeweging in Lutherse kerk • Grondlegger: P. J. Spener • Boek: Pia Desideria, 1675 • 6 voorstellen tot hervorming kerk, waaronder: • studie van Bijbel in particuliere bijeenkomsten • ieder christen heeft een ambt • kennis moet praktisch worden toegepast • Reactie op dode orthodoxe leer en vormen • Nadruk op gevoel en gemeenschap • Gevaar: subjectivisme

48. Graaf von Zinzendorf: jonge jaren • Geboren 1700, Dresden • Speners profetische woorden bij doop • Veel verbeelding, ook bij overdenking van christelijk geloof • Brandend hart voor Jezus • Al jong veel in gebed tot de Zaligmaker • Vertrouwelijke omgang; weinig zondebesef • Nog veel gericht op eigen verdiensten • Verdieping: aangegrepen door wat Schepper voor hém had gedaan

49. Zinzendorf: studietijd en daarna • Naar school in Halle, gesticht door Piëtist A.H. Francke • Piëtisten leren noodzaak van verbrijzeling vóór ontvangen van genade • Na Halle studeren in rationeel Wittenberg • Maakt na studie reis door Europa • Schilderij van Dominico Feti • Hierdoor wil hij hart en leven aan Christus opofferen

50. Zinzendorf: Contact met Moraviërs • Huwelijk en werk • Verlangt een taak in Gods koninkrijk • Huis in Bethelsdorf • Contact met Moravische vluchtelingen • Christiaan David • Zij zoeken een vestigingsplaats • Zij vinden die in Bethelsdorf (op landgoed graaf) • Herrnhut: ‘Onder de hoede des Heeren’ • Gemeenschap van de Broeders