1956 – 2006 ODTÜ’nün kuruluşunun 50. yılı

1. 1956 – 2006ODTÜ’nün kuruluşunun 50. yılı bellek dizisi

2. 6 Ocak 1969 Tarihte bir kilometre taşı

3. Gazeteler: “ABD Ankara Büyükelçisi Robert Komer’in otomobili dün ODTÜ Rektörlüğü önünde bir kısım öğrenci tarafından yakılmıştır.” Günaydın Gazetesi, 7 Ocak 1969, Salı

4. Öğrenciler: “İkinci Kurtuluş Savaşımızın meşalesi ODTÜ’de yakıldı!” “Öğle üzeri kalabalık büyüdü. Geri bırakılmışlığın öfkesi gibi büyüdü. Sonra yüreklerdeki bağımsızlık ateşi arabayı sarıverdi.” Direniş, Bülten No. 2

5. Rektör: “Her yönü ile yerilecek bir kaba kuvvet gösterisi oldu. Rektöre bir nezaket ziyaretinde bulunan dost bir elçinin arabası herkesin gözleri önünde gösterilerle yakıldı !” ABD Büyükelçiliği: “Müttefik bir ülkenin temsilcisinin, büyük bir TürkÜniversitesi Rektörü tarafındanöğle yemeğine davet edildiği bir sırada, otomobilinin ufak bir müfrit grup tarafından ateşe verilmesi gerçekten üzücü bir husustur.”

6. Komer Türkiye’ye iki ay önce, Kasım 1968’de gelmişti. Uçağı İstanbul Yeşilköy havaalanına iner inmez protesto gösterileriyle karşılanmıştı.

7. ODTÜ’lü öğrenciler de Komer’in Büyükelçi olarak atanmasına karşı gösterilerde yer alıyorlardı. “Vietnam halkının Hanço (kasap) ünvanını verdiği casus-elçi Türkiye’ye neden geliyor?” “Türk gençliği 1930 yılında Alman Casusluk Teşkilatı üyesi Von Pappen’in Türkiye Büyükelçiliğini Mustafa Kemal’in reddettiğini hatırlıyor. Diyor ki, biz Mustafa Kemal gençliği olarak böyle bir adamın Türkiye’de elçilik yapmasını sakıncalı buluyoruz.”

8. 28 Kasım 1968’de dağıtılan bildiride Komer “istenmeyen adam” ilan ediliyordu... ODTÜ öğrencisi Komer’in 28 Kasım’da geleceğini bildiği için sabahtan itibaren hazırlandı… Öğleden sonra derslere girmemeye ve Komer’i protesto etmek için Esenboğa Havaalanına gitmeye karar verildi.

9. Komer’in Ankara’ya gelişi Esenboğa’da 1000 kadar öğrencinin katılımıyla protesto edildi. Esenboğa’daki protestolar nedeniyle Komer’in uçağı Mürted askeri havaalanına indi.

10. … derken Komer ODTÜ’yü ziyaret etmek istediğini bildirdi. ODTÜ Rektörü Kemal Kurdaş’a göre Komer, ismini övgüyle duyduğu bu üniversiteye gelmek istediğini Rektöre üçüncü kez söylüyordu. Rektör Kurdaş, “Bu fırtına estikçe Komer’e fazla yaklaşamazdım. Ama üniversiteme 7,7 milyon dolar yardımda bulunacak bir ülkenin elçisine karşı uzak da duramazdım”diye düşünüyordu. “ODTÜ Yıllarım”, Kemal Kurdaş, METU Press, 1998

11. Sonunda elçi yemeğe davet edildi ve davet son ana kadar gizli tutuldu. Ancak öğrenciler, Komer’in gelişinin planlı olduğunu düşünüyorlardı. “Kirli geçmişi ile ülkemize gelmeden bütün anti-emperyalist güçlerin nefretini kazanmış olan Komer’in Orta Doğu Teknik Üniversitesi’ni ziyareti üzerinde dikkatle durmak gerekir.”

12. “Daha Türkiye’ye ayak bastığı an diğer anti-emperyalist güçler yanında ODTÜ öğrencilerini de karşısında bulan ve binden fazla ODTÜ’lünün kendisini protesto için havaalanına koştuğu Komer, işte bu üniversiteye öğrencilerin en kalabalık olduğu bir saatte ve büyük bir gösteriş içinde gelmiştir.” 8 Ocak 1969 tarihli bildiriden, ODTÜ Öğrenci Dernekleri

13. … ve işte o gün... ABD Büyükelçisi Robert Komer, 1969 model Cadillac marka siyah renkli 06 CA 001 plakalı makam otomobiliyle 6 Ocak 1969 günü saat 12:30’da ODTÜ’ye gelir. Haberi alan öğrenciler Rektörlük önünde toplanır. Öğrenciler Komer’in arabasını sallamaya başlar. Bir çelik boruyu manivela gibi kullanıp arabayı ters çevirirler.

14. … ve işte o an... Devrilen otomobilin benzin deposundan benzin akmaya başlar. Yapacak tek şey vardır artık... Araba ateşe verilir. Öğrenciler seslenir:“Halk savaşının ilk meşalesi burada yakıldı!” Nurhak’ta bir Şafak Vakti, Turhan Feyizoğlu

15. Rektör Kurdaş o anı anlatıyor: “Misafirlerimizi yemeğe davet ettim, masaya oturduk. Fakat çok geçmeden kötü haberler birbiri ardına gelmeye başladı. Öğrenciler toplanıyorlar… Çok kalabalıklaştılar… Arabayı devirmeye çalışıyorlar… Camını kırdılar… Devirdiler… Arabayı yaktılar…” Saat 13:15. Telefon çalıyor. Arayan İçişleri Bakanı Faruk Sükan. Rektör Kurdaş’ın ifadesine göre telefonda “bir bacağı kopmuş kedi gibi” bağırıyor. Aralarında şu tarihi konuşma geçiyor: - Sefiri kandırıp oraya yemeğe davet ettin, tuzağa düşürdün, arabayı yaktırdın. Bütün gücümle üniversiteye giriyorum. Karşıdaki benzin istasyonunda 250 polisim bekliyor. - Polisin üniversiteye bir adım bile atmasına izin vermiyorum. Girersen karşında beni bulursun. … ve polis ODTÜ’ye giremiyor. “ODTÜ Yıllarım”, Kemal Kurdaş, METU Press, 1998

16. İzleyen günlerde öğrenciler çeşitli bildiriler yayınlıyorlardı: “Hiçbir güç tarihin akışını durduramayacaktır. Arkadaşlarımıza yapılacak en ufak bir haksızlık, en keskin şekilde karşılığını alacaktır. Hodri meydan!” ODTÜ Sosyalist Fikir Kulübü, 8 Ocak 1969 “Türkiye’ye gelmesini protesto ettiğimiz elçinin Üniversitemize daveti haklı bir tepki uyandırmıştır. Fakat bu tepki haklılığını tamamen yitirecek bir saldırı halini almıştır.” ODTÜ Sosyal Demokrasi Derneği, 8 Ocak 1969 “Olay, kamuoyuna dost ve müttefik bir devletin temsilcisinin bir resmi kuruluşa yaptığı olağan nezaket ziyareti olarak, karşı tepki ise bir avuç anarşistin konukseverliğe yakışmayacak şekilde olay çıkarması olarak duyurulmak istenmektedir… Arkadaşlarımızı bu tuzağa düşmemeye çağırırız.” ODTÜ Öğrenci Dernekleri, 10 Ocak 1969

17. Sorumluluk kimin? “Sorumluluk tüm olarak birkaç anarşist öğrencinin ve bunları dikkate almadan Komer’i okulumuza çağıran yöneticilerindir.” ODTÜ Öğrenci Birliği, 7 Ocak 1969 “Dost Amerika deyip Vietnam katilini yurdumuza çağıranlar gibi ODTÜ Rektörü Kurdaş da Amerika’ya oynuyor. Olay bir tertiptir. Kurdaş deşifre olmuştur. Öğrenci Birliği de aynı yanlış tutum içindedir”. ODTÜ Sosyalist Fikir Kulübü, 8 Ocak 1969 “Şu kanıya vardım ki arabayı siz yaktırdınız. Maksadınız polisi üniversiteye sokup bir çatışma çıkartarak kan akıtmak, olayı büyütmekti. Tertipçi sizsiniz.” Kemal Kurdaş, İçişleri Bakanı’na telefonla, 7 Ocak 1969

18. Elçi otomobilsiz mi kalacak? “Türkiye Komer için yeni bir otomobil ithal edecek... Dışişleri Bakanlığı sözcüsü, Büyükelçiliklere ait makam otomobillerinin tahribi halinde bunların mahalli hükümetlerce tazmin edilmesinin normal olduğunu söylemiştir.” Günaydın Gazetesi, 8 Ocak 1969 “Malum araba”nın parçaları artıkODTÜ’lüler için kıymetli birer anıydı... Ahmet Sönmez arşivinden

19. 9 Ocak 1969, saat 11:00’de ODTÜ’de, arabanın yakıldığı yerde geniş katılımlı bir basın toplantısı düzenleniyor... “Amerikan Elçisi Komer’in arabasının ODTÜ’lü öğrenciler tarafından yakılmasını anarşist bir olay gibi görmüyoruz. Olay, ODTÜ’lü yurtsever öğrencilerin milli bir tepkisidir. Anayasasının başlangıcında bağımsızlık ilkesi bulunan bir ülkede bağımlılık durumu varsa, bu ülke halkı tabii ki Milli Kurtuluş Savaşı verecektir. Anayasamız gerçek yurtseverlere bağımsızlık için mücadeleyi emretmektedir..” ODTÜ Makina Mühendisliği Öğrenci Derneği ODTÜ Elektrik Mühendisliği Öğrenci Derneği ODTÜ Mimarlık Fakültesi Öğrenci Derneği ODTÜ İdari İlimler Öğrenci Derneği ODTÜ Hazırlık Sınıfları Öğrenci Derneği ODTÜ Sosyalist Fikir Kulübü Ankara Ü. Veteriner Fakültesi Öğrenci Derneği BYYO Fikir Kulübü Veteriner Fakültesi Fikir Kulübü Ziraat Fakültesi Fikir Kulübü SBF Öğrenci Derneği SBF Sosyalist Fikir Kulübü DTCF Fikir Kulübü Tıp Fakültesi Öğrenci Derneği Yüksek Öğretmen Okulu Öğrenci Derneği Hukuk Fakültesi Öğrenci Derneği Ankara İTİA Öğrenci Derneği Hacettepe Üniversitesi Öğrenci Birliği Fen Fakültesi Öğrenci Örgütü Kimya Fakültesi Talebe Cemiyeti

20. Üniversite kapatılıyor, aramalar başlıyor... “Asayiş kuvvetlerinin, haklarında tevkif ve arama kararı verilen öğrencilerin üniversitemizde kaldıklarını zannederek aramaya teşebbüs edip sizleri en ufak şekilde rahatsız etmemeleri için derslerin bir süre tatiline...” Rektörlük, 9 Ocak 1969

21. Öğrenciler okulun kapatılmasını kabul etmiyor, eylemler sürüyor... “Devrimci ODTÜ öğrencilerini sindirmek için alınan tatil kararı sorumsuzca alınmış anlamsız bir karardır. DERSLERİN DEVAMINI İSTİYORUZ!” ODTÜ Kimya Müh. Öğrenci Derneği

22. “Öğretim üyeleri aralarında Üniversitenin tekrar eğitime başlaması için imza toplamaktadır. Ve Akademik Konseyin aldığı karar gerekçesine uymadığı için de Danıştaya dava açılmış bulunmaktadır. ÜNİVERSİTE MUTLAKA AÇILACAKTIR. DERSLER EN KISA ZAMANDA BAŞLAYACAKTIR.” ODTÜ Mimarlık Fakültesi Öğrencileri “Öğrenci Birliği temsilcileri büyük çabalarına rağmen Akademik Konseyin Üniversitemizin akademik çalışmalarını 10 Şubat 1969 Pazartesi gününe kadar tatil edilmesi kararını engelleyememiştir. Orta Doğu Teknik Üniversitesi, tarihinde ilk kez tatil edilmektedir.” ODTÜ Öğrenci Birliği

23. Rektör arananların teslim olması çağrısında bulunuyor... “Bu öğrencilerimizin, Üniversitemizin herhangi bir yerinde iseler, bugün derhal adli makamlara gidip teslim olmalarını tekrar ve hassaten rica ediyorum.” Kemal Kurdaş Rektör 10 Ocak 1969

24. ODTÜ Rektörlüğü’nün kapatma kararı 11 Ocak 1969’da Danıştay tarafından bozuluyor. Yurt genelindeki öğrenci dernekleri ortak bildiri yayınlıyor: “… Danıştaya yansıyan haksız ve art niyetli kapatma kararı 11 Ocak 1969 günü bozulmuştur. Üniversite açıktır, öğrenciler üniversitenin sahibidir. Biz aşağıda imzası bulunan kuruluşlar, olayın küçük bir grup tarafından yapılmadığını, işbirlikçilerin dışında herkesin katıldığı ve onayladığı bir eylem olduğunu söylüyoruz. Öğrencilerin ve halkın Amerika’ya ve emperyalizme karşı elele direnişinin ateşi yakılmıştır...” ODTÜ Makina Mühendisliği Öğrenci Derneği, ODTÜ Elektrik Mühendisliği Öğrenci Derneği, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Öğrenci Derneği, ODTÜ İdari İlimler Öğrenci Derneği, ODTÜ Kimya Mühendisliği Öğrenci Derneği, ODTÜ Maden Mühendisliği Öğrenci Derneği, ODTÜ Hazırlık Okulu Öğrenci Derneği, ODTÜ Sosyalist Fikir Kulübü, ODTÜ Sosyal Demokrasi Derneği, ODTÜ Fen Edebiyat Devrimci Grubu, Sosyal Demokrasi Dernekleri Federasyonu, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Öğrenci Derneği, İTÜ Öğrenci Birliği, İTÜ Elektrik Fakültesi Talebe Cemiyeti, İTÜ İnşaat Fakültesi Talebe Cemiyeti,İTÜ Kimya Fakültesi Talebe Cemiyeti,, İTÜ Maden Fakültesi Talebe Cemiyeti,, İTÜ Makina Fakültesi Talebe Cemiyeti,, İTÜ Mimarlık Fakültesi Talebe Cemiyeti,, İTÜ Teknik Okul Fakültesi Talebe Birliği, İstanbul Yıldız Teknik Okulu Talebe Birliği, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Talebe Cemiyeti, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Talebe Cemiyeti, Fikir Kulüpleri Federasyonu, Devrimci Öğrenci Birliği, A.Ü. Veteriner Fakültesi Fikir Kulübü, A.Ü. Ziraat Fakültesi Fikir Kulübü, A.Ü. Veteriner Fakültesi Öğrenci Derneği, A.Ü. SBF Fikir Kulübü, A.Ü. SBF Öğrenci Derneği, DTCF Fikir Kulübü, Tıp Fakültesi Fikir Kulübü, Hacettepe Üniversitesi Basın Yayın Yüksek Okulu Fikir Kulübü, Hukuk Fakültesi Fikir Kulübü, Fen Fakültesi Fikir Kulübü, Kimya Fakültesi Talebe Cemiyeti

25. Teslim oluyorlar... 10 Ocak 1969 günü kapatılan ODTÜ’de 24 Ocak 1969 günü dersler başlar. Birinci dersten sonra binlerce ODTÜ öğrencisi, 18 günden beri aranmakta olan 7 arkadaşlarının törenle teslim olacağı Rektörlük önünde toplanır. 4000’i aşkın öğrenci alkışlar ve “Bağımsız Türkiye” sloganları ile yürüyüşe geçerler. Kortejin ön tarafı nizamiyeye ulaştığında kalanı henüz Rektörlük önündedir. 7 ODTÜ’lü, nizamiyede, arkadaşlarının alkışları arasında minibüse bindirilir. Jandarma ve emniyet yetkililerinin refakatiyle adliyeye gelir, savcıya teslim olurlar. Fotoğraf: Coşkun Eroğlu

26. ODTÜ içinden ve dışından destek yağıyor... 11 öğretim üyesi, 21 asistan ve 29 avukat, yayınladıkları ortak bildiride tutuklananların cezaevinde öldüresiye dövüldüklerini belirterek “hukuk duygumuz ve hukuk devletine olan inancımız derinden yaralanmıştır” ifadesini kullandılar. 3000’den fazla ODTÜ öğrencisi imzaladıkları dilekçe ile savcılığa başvurarak arabayı yakanların sadece 9 kişi olmadığını, kendilerinin de yakma eylemine katıldıklarını bildirdiler.

27. Öğrencilerden destek... Öğrenciler, tutuklanan arkadaşları için yardım kampanyası başlattılar. Toplanan yardımlar tutukevinde arkadaşlarına teslim edildi. Öğrenciler her öğün tutukevindeki arkadaşlarına kazanla yemek taşıdılar. ODTÜ Öğrenci Birliği tutuklanan öğrencilere, kayıt harcı dahil katkısını sürdürdü. Öğrenci Birliği dönem sonu mali raporu, Haziran 1969

28. Mahkemeye çıkıyorlar... “ABD Büyükelçisi “cellat” Komer’in arabasını yakmaktan sanık 13 arkadaşımızın duruşması vardır... Tüm anti-emperyalist güçleri dayanışmaya ve 12 Mart 1969 günü saat 10:30’da Anafartalar Adliyesindeki duruşmayı sükunetle izlemeye çağırıyoruz.” ODTÜ SFK11 Mart 1969

29. ... ve tahliye oluyorlar... Tutuklanan öğrenciler 12 Mart 1969 günü, Ankara 1. Ağır Ceza Mahkemesi’nde yapılan duruşmalarından sonra tahliye edildiler. Tahliyeleri, ODTÜ’de ve diğer üniversitelerde şenliklerle kutlandı.

30. 6 Ocak 1969 Yalnız ODTÜ tarihinde değil, ülkemizin bağımsızlık mücadelesinde de bir kilometre taşıdır.

31. Robert W. Komer, 1947’de CIA’de göreve başladı. 1962’de Endonezya’nın Batı Yeni Gine’yi ilhakını Başkan Kennedy’ye öneren kişi idi. 27 Mart 1965’de ABD Başkanı’na gönderdiği mesajda Gana’da hükümeti devirmek konusundaki planların “iyi gittiğini” yazmıştı. 1967’de Saygon’da “pasifikasyon” (sindirme) projesini yürütmek üzere görevlendirildi. Komer’in bu projede birlikte çalıştığı W. E. Colby, daha sonra bu proje kapsamında 20,587 Vietnamlının öldürüldüğünü itiraf etti. 28 Kasım 1968’de Türkiye’ye büyükelçi olarak atanan Komer bu görevde çok kalmadı. 7 Mayıs 1969’da ABD Komer’i geri çekti. Komer, 9 Nisan 2000’de 78 yaşında öldü. Bu olayda örnek bir dayanışma gösteren ‘68 kuşağı gençlere gelince:  Geçirdikleri zor günler onları asla yıldırmadı. Bugün aynı birliktelik ve heyecanla güzel günlerin yakın olduğuna ümitlerini yitirmeden mücadeleye devam ediyorlar.

32. Bu sunu, arşivlerimizdeki belgelerden ODTÜ’nün 50. kuruluş yıldönümünde ODTÜ öğrenci belleğine katkı amacıyla hazırlanmıştır. 1956 – 2006ODTÜ’nün kuruluşunun 50. yılı bellek dizisi Hazırlayanlar Levent TOSUN (Makina Müh. ’70) Nermin FENMEN (Kimya Müh. ’80) Müzik: Cem Karaca, “68’linin Türküsü” 6 Ocak 2006, Ankara