Wychowanie dziecka w Grecji

1. Wychowanie dziecka w Grecji

2. Ateny – niemowlęta i małe dzieci • Niemowlęta ateńskie w przeciwieństwie do spartańskich były owijane w powijak w formie długiej taśmy płóciennej, owijanej wokół ciała dziecka w spiralny, ciasny zawój, krępujący ruchy. W użyciu były kołyski w kształcie wiklinowych korytek. • Zgodnie z radami Platona niemowlęta często kołysano, śpiewając przy tym kołysanki. Mistrz Platon twierdził, że kołysanie i śpiew wpływają na dziecko kojąco tak jak muzyka i taniec wpływała kojąco na opętanych korybantów. • Piastunki na ogół nie były mamkami. Kobiety ateńskie same karmiły dzieci piersią. Często na wazach widać piastunkę przynoszącą dziecko matce przygotowanej do karmienia. • Opowiadano małym dzieciom bajki, a jeżeli były niegrzeczne to także historie związane z demonami i strzygami takimi jak Akko, Afito, Gello, Gorgo, Empuza, Lamia, czy szczególnie strasznymi Mormo lub Mormolyke.

3. Opowieść piastunki Orestesa • Lecz mój miły Orest, mojej duszy • Kochanie! Ledwie na świat wydała go matka, • Jużem go piastowała … Służyłam mu wiernie, • We dnie, w nocy czuwałam, nadsłuchując krzyku • Dzieciny, tyle trudu tyle cierpień zniosłam – • Wszystko, wszystko na próżno! … Toć takie stworzenie • Jak zwierzątko – rozumu nie ma, trzeba za nie • Mieć rozum. Nic nie powie maleństwo w pieluszkach, • Czy mu głód, czy pragnienie dokucza, czy insza • Potrzeba … Własnym prawem takie małe ciałko • Rządzi się … Trzeba było zgadywać – i pewnie, • Myślę, mylić się nieraz – pieluszki dziecięce • Płukać – praczka, piastunka – jednych rąk robota…

4. Zabawki • Arystoteles „Polityka” VIII, 6 – Zarazem i dzieci muszą mieć jakąś zabawkę, stąd za dobry pomysł trzeba uznać grzechotkę Archytasa z Tarentu, którą dają dzieciom, by bawiąc się nią, nie niszczyły rzeczy w domu, bo dziecko nie potrafi spokojnie usiedzieć. • Popularna gra w piłkę (afaira) była rozrywką zarówno małych dzieci, jak i młodzieży. • Lubianą zabawką był wózki do ciągnięcia. Arystofanes „Chmury” 857 – 861 włożył w usta Strepsjadesa takie słowa: …..Przeciem i jak kiedyś. Pamiętam, gdyś o wózek prosił – miałeś ledwie Sześć latek – za pierwszego, jakiegom był dostał, Sędziowskiego obola kupił ci go synku. • Kolejna grupa zabawek to gliniane figurki i lalki łącznie z luksusową odmianą neuroplasta z ruchomymi kończynami.

5. Szkoła ateńska • Prawa Solona nakazywały odprowadzanie i przyprowadzanie dzieci ze szkoły z uwagi na bezpieczeństwo. Często zajmował się tym niewolnik – pedagog • W szkole ateńskiej istniał zakaz wstępu osób postronnych do szkoły, co miało chronić uczniów przed pederastią. • W sprawy sposobu i programu nauczania prawo państwowe nie ingerowało, choć istniał zwyczajowo obowiązek posyłania dzieci do szkoły. • Za nauczanie płacili rodzice, jedynie w przypadku tzw. „ulubieńców narodu”, czyli synów obywateli poległych w walce za ojczyznę, opłatę szkolną wnosił skarb państwa. • W szkole ateńskiej nauczali nauczyciele specjaliści : • grammatisites – gramatyk • kitharistes – kitarzysta, nauczyciel muzyki • pajdotribes – nauczyciel gimnastyki, często posiadający własną palestrę.

6. Przedmioty kształcenia • Platon „Protagoras” 325 nn. : A kiedy chłopcy się nauczą czytać i zaczynają rozumieć pisane, jak przedtem słowa mówione, dają im na ławie szkolnej do ręki dzieła wielkich poetów do czytania i każą się wyuczyć na pamięć; /…/ A kitarzyście /…/ kiedy się chłopcy nauczą grać na kitarze, znowu biorą z nimi pieśni dobrych poetów liryków /…/ A potem jeszcze zapisują ich na gimnastykę… • Nauka rozpoczynała się od alfabetu, tak aby dziecko znało na pamięć stoicheiaczyli litery. Potem uczono łączyć litery w sylaby. Dopiero po dłuższym okresie uczono czytać słowa i teksty, co było trudne z uwagi na brak odstępów między wyrazami i interpunkcji. Zawsze czytano na głos. • Po opanowaniu alfabetu i czytania uczono pisania na tabliczkach woskowych. Początkowo nauczyciel lekko zarysowywał litery, a dziecko uczyło się pisać pogłębiając jego linie, a potem pisało samodzielnie. • Nauka czytania i pisania zajmowała ok. 3 -4 lat.

7. Przedmioty kształcenia • Po opanowaniu czytania i pisania uczniom dawano do czytania przede wszystkim Homera, a dopiero potem innych poetów. Homer był nauczycielem i przewodnikiem we wszystkich sprawach życiowych, religijnych i obywatelskich. • Kolejnym przedmiotem była arytmetyka ograniczona jednak do znajomości zapisu liczb przy pomocy liter i prowadzeniu obliczeń za pomocą liczenia na palcach i abakusa. Uczono też tabliczki mnożenia przez używanie punktów na bazie kwadratu na modłę pitagorejczyków. Naukę i liczenie utrudniała znacznie nieznajomość zera. Poznawano też podstawy ułamków niezbędne w rozliczeniach pieniężnych. • Z uwagi na powszechną popularność nauka muzyki była bardzo ważna. Człowiek kulturalny to był musikosaner. Grano zazwyczaj na kitarze lub lirze – instrumencie siedmiostrunnym. Drugim obowiązkowym instrumentem był aulos – flet drewniany o dwóch piszczałkach wychodzących z jednego ustnika. Uczniowie nie używali forbeiczyli rzemienia przytrzymującego flet przy twarzy, używanego tylko przez zawodowych auletesów. • Młodzi Ateńczycy występowali publicznie śpiewając, grając i tańcząc. Uprawiali też muzykę chóralną pod kierunkiem choregów.

8. Lekcje kultury fizycznej • Uczniowie pod kierunkiem paidotribesa odzianego w purpurowy płaszcz i mającego w ręku rozwidlony kij, ćwiczyli w palestrze, rozpoczynając prawdopodobnie w wieku lat 12. • W palestrze pajdotribes dzielił wychowanków na dwie grupy: • paides - mali chłopcy • neaniskoi – młodzieńcy • Palestra miała kształt kwadratu otoczonego murem . Na skrzydłach muru budowano eksedrai – miejsca wypoczynku i higieny. • Palestrze patronował Hermes, którego popiersie stać powinno w każdej z nich. • W palestrze uprawiano wszelkie ćwiczenia z wyjątkiem biegów, które musiano ćwiczyć na stadionach. • Ćwiczeniom fizycznym towarzyszyła muzyka fletów. • Obowiązkowe wyposażenie ucznia : gąbka do mycia, alabastros z oliwą, stlengislub strigilos.

9. Spartańska agoge • Wychowanie młodzieży było w Lacedemonie sprawą państwa i regulowały je prawa zawarte w Wielkiej Rhetrze i zwyczaj. • Procesem wychowania – agoge – kierował urzędnik zwany paidonomos. • Państwowe wykształcenie odbierali chłopcy od 7 roku życia – heptaeteis. Dzielono ich na drużyny – eis agelas, w których wspólnie uczyli się i bawili. • Chłopcy od 7 do 13 roku życia – paides – podzieleni na drużyny –ilai- przechodzili szkolenie ogólne mające nadać im siłę i hart ciała i ducha. Raz na rok otrzymywali himation. Zabronione było używanie oliwy do pielęgnacji ciała, kąpiel wolno było brać tylko kilka razy w roku. Chodzili boso, by utwardzić i wzmocnić stopy i nabrać zręczności w poruszaniu się w trudnym terenie. • Paideskarmiono skromnie, choć mogli kraść żywność, jednak przyłapani byli surowo karani, możliwe jednak, że kradzieże odbywały się tylko w ramach rytuałów świąt religijnych. • Paidesuczono też czytania i pisania.

10. Spartańska agoge • W 14 roku życia chłopcy przechodzili do grupy paidiskoi i przechodzili co roku do wyższej kategorii wiekowej i stopnia szkolenia: Wiek Kategoria wiekowa 14 Rhobidas 15 Promikizomenos 16 Mikizomenos 17 Propais 18 Pais 19 Proeiren 20 Eiren

11. Spartańska agoge • Likurg nakazywał paidiskoizachowanie wstrzemięźliwe i skromne. Na ulicy powinni chodzić z rękoma pod himationem i patrząc przed siebie, a nie gapiąc się na boki. Nie mogli mówić nie pytani, a jeżeli mówili powinni odpowiadać krótko i treściwie. • Nauką młodszych roczników kierowali eirenowie, którzy egzaminowali często młodszych zadając pytania lub polecenia. Niezręczność karał gryząc winnego w kciuk. • Uczono Homera i poetów spartańskich jak też muzyki i pieśni. • Na koniec agoge poddawano młodzieńców próbie przy ołtarzu Artemidy Orthia. Stojących z rękami uniesionymi w górę biczowano do utraty przytomności (diamastigosis). Nie wolno im było okazać bólu. Rodzice zachęcali ich do wytrwania. Ten, który wytrzymał najdłużej otrzymywał zaszczytny tytuł bomonikes i prawo do wystawienia posągu honorowego. U ołtarza Artemidy Orthia odbywały się też walki paidiskoi podzielonych na dwie drużyny, które kradły sery z ołtarza brutalnie walcząc między sobą o łup. • Po 20 roku życia wstępowali do syssitii i jako hebontes zaczynali służbę wojskową.