Krzywdzenie dziecka w rodzinie

1. Krzywdzenie dziecka w rodzinie Przygotowała: Natalia Wyszyńska, psycholog w Specjalistycznym Ośrodku Wsparcia przy stowarzyszeniu „Agape” w Nowym Stawie

2. Nie wiemy dokładnie, ile jest w Polsce dzieci krzywdzonych. Wiele z nich nigdy nie otrzymuje należytej pomocy Przyczyna: brak diagnozy i reakcji

3. Krzywdzenie lub maltretowanie dziecka to wszystkie formy fizycznego i/lub emocjonalnego złego traktowania, zaniedbania, wykorzystania seksualnego lub komercyjnego, doznane od osoby, odpowiedzialnej za dziecko, której ono ufa lub która ma władzę nad nim, skutkujące faktyczną lub potencjalną krzywdą dziecka dla jego zdrowia, możliwości przetrwania, rozwoju albo godności. Raport z konsultacji w sprawie zapobiegania krzywdzeniu dzieci (1999), Światowa Organizacja Zdrowia (WHO).

4. „Dziecko krzywdzone… …to takie, które cierpi z powodu niewłaściwego zachowania innych osób- głównie rodziców i opiekunów- w stosunku do niego, a przy tym doznaje poczucia niesprawiedliwości i bezsilności. Proces krzywdzenia to zarówno zamierzone, jak i niezamierzone działanie osoby dorosłej, ujemnie wpływające na zdrowie, rozwój fizyczny lub psychospołeczny dziecka” Definicja podana przez Komitet Ochrony Praw Dziecka

5. Czynniki ryzyka krzywdzenia dzieci Wynikające ze struktury i funkcjonowania rodziny: • sytuacje kryzysów w rodzinie (naturalne i losowe), • głębokie konflikty małżeńskie lub rodzinne, • klimat agresji, • zaburzenia więzi uczuciowej i seksualnej, • choroba psychiczna lub zaburzenia emocjonalne w rodzinie, • przewlekłe choroby somatyczne lub inwalidztwo w rodzinie, • zakłócenia w komunikacji wewnątrzrodzinnej, • zakłócenia w zakresie ról pełnionych przez poszczególnych członków rodziny, • posiadanie dzieci z różnych związków, • posiadanie dzieci przysposobionych, • znaczna różnica wieku pomiędzy rodzicami/ opiekunami dziecka, • niekorzystna sytuacja ekonomiczno-bytowa, • wielodzietność, • samotne rodzicielstwo. [Jolanta Zmarzlik Fundacja „Dzieci Niczyje”]

6. Czynniki ryzyka krzywdzenia dzieci Wynikające z cech rodzica: • uzależnienia, • upośledzenie, • problemy emocjonalne, choroba psychiczna, • doświadczenie krzywdzenia w rodzinie generacyjnej, • brak satysfakcji w obecnym związku, • niewystarczające umiejętności rodzicielskie, • wcześniejsze nieudane związki, • brak akceptacji ciąży, • rozczarowanie związane z płcią dziecka. [Jolanta Zmarzlik Fundacja „Dzieci Niczyje”]

7. Czynniki ryzyka krzywdzenia dzieci Związane z osobą dziecka: • dziecko niepełnosprawne fizycznie lub umysłowo, • dziecko przewlekle chore somatycznie, • specyficzne cechy dziecka (nadpobudliwość, trudności z jedzeniem, trudności ze snem, moczenie, zanieczyszczanie się), • nawykowy szacunek dziecka do osób dorosłych, • naturalne potrzeby dziecka (bliskości, ciepła, akceptacji, uwagi, troski….), • naturalna seksualność dziecka, • wiek dziecka i naturalna ciekawość poznawcza, • brak wiedzy i możliwości obiektywnej oceny zachowań osób dorosłych. [Jolanta Zmarzlik Fundacja „Dzieci Niczyje”]

8. Rodzaje przemocy wobec dzieci • przemoc fizyczna • zaniedbanie • przemoc emocjonalna • przemoc seksualna

9. Skutki krzywdzenia i zaniedbywania mogą być różnorodne • oszpecenie, • zaburzenia emocjonalne, • uszkodzenia mózgu, • opóźnienia rozwoju • zaburzenia zachowania, • zaburzenia rozwoju osobowości, • zaburzenia psychiczne, • śmierć, • często także krzywdzeni, jako osoby dorosłe, krzywdzą swoje dzieci.

10. Jak rozpoznać dziecko krzywdzone? • Umiejętność rozpoznawania przemocy wobec dziecka w rodzinie to jedyna droga ku temu, by proceder zatrzymać. Zauważenie, że dzieje się coś niepokojącego i reakcja, to warunek uzyskania pomocy przez dziecko. • Osoby, które krzywdzą dziecko na ogół starają się to ukryć, więc częstokroć wobec otoczenia zachowują się bez zarzutu • Niektórzy rodzice, bądź opiekunowie nie zdają sobie w pełni sprawy z tego, że krzywdzą swoje dziecko. Ta grupa dorosłych zazwyczaj nie ukrywa swojego zachowania.

11. Jak rozpoznać dziecko krzywdzone?PRZEMOC FIZYCZNA • DZIECKO • obrażenia ciała • strach przed rodzicem/ opiekunem • podawany przez dziecko opis pochodzenia obrażeń jest niewiarygodny • odmawianie przebierania się na lekcjach wf • zachowania agresywne, buntownicze • RODZIC/ OPIEKUN • stosuje surowe metody wychowawcze, jest zazwyczaj wobec dziecka oschły i krytykujący • opis pochodzenia obrażeń jest niewiarygodny

12. Jak rozpoznać dziecko krzywdzone?ZANIEDBYWANIE • DZIECKO • kradzieże (również żywności) i inne zachowania antyspołeczne • brak podstawowej opieki medycznej • zaniedbane lub niestosowne ubranie, nieprzyjemny zapach • dziecko pije alkohol, zażywa narkotyki • absencja szkolna • stawianie oporu, bunt, agresja • RODZIC/OPIEKUN • brak kontaktu z rodzicem/ opiekunem • niezaradność życiowa, trudności emocjonalne • ciągła nieobecność rodzica w domu

13. Jak rozpoznać dziecko krzywdzone?PRZEMOC EMOCJONALNA • DZIECKO • zachowanie nieadekwatne do wieku • samookaleczanie się • hipochondria • zaburzenia odżywiania się • RODZIC/ OPIEKUN • nie branie pod uwagę możliwości dziecka • odrzucanie dziecka • faworyzowanie rodzeństwa • przypisywanie dziecku cech negatywnych obwinianie, krytykowanie, poniżanie dziecka

14. Jak rozpoznać dziecko krzywdzone?PRZEMOC SEKSUALNA • DZIECKO • rozbudzenie seksualne • trudności z chodzeniem, siadaniem • odmawia przebierania się na lekcjach wf • wycofanie, depresyjność, „tajemnica” • pogorszenie wyników w nauce • ciąża lub choroba weneryczna • nagły przypływ gotówki lub wejście w posiadanie wartościowych przedmiotów • RODZIC/ OPIEKUN • izoluje się • nadopiekuńczość • przekraczanie granic intymności w relacji z dzieckiem

15. Rozpoznanie Występowanie pojedynczego objawu nie świadczy jeszcze o krzywdzeniu dziecka, jednakże powtarzanie się symptomu lub zespół objawów współwystępujących z określonymi zachowaniami u opiekunów mogą z dużym prawdopodobieństwem świadczyć o krzywdzeniu dziecka

16. Źródła informacji • Dziecko • Rodzina • Osoby trzecie • Dokumentacja • Wyniki badań p-p, medycznych

17. Sprawcy przemocy wobec dzieci czują się zazwyczaj bezkarni. Są przekonani, że nikt nie ma prawa wtrącać się w ich życie rodzinne. Przemoc w rodzinie jest przestępstwem! Osoba, która jest świadkiem przemocy wobec dziecka ma moralny i prawny obowiązek zareagowania (Kodeks postępowania karnego- art. 304, Kodeks postępowania cywilnego- art. 572,Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z 29 lipca 2005r.- art. 12)

18. Podjęcie działań • Dzieci doznające przemocy w rodzinie są w podwójnie trudnej sytuacji: z jednej strony cierpią, z drugiej strony mogą być silnie związane emocjonalnie ze sprawcą. Nie należy zapominać, że dziecko nadal ma prawo kochać rodzica/ opiekuna

19. Podjęcie działań • Rozmowa z dzieckiem (Standardy WHO, 2006) - wybieramy dogodne, spokojne miejsce - posiadamy czas na rozmowę - zachowujemy spokój i nie okazujemy złości, zszokowania, zakłopotania - zezwalamy, aby dziecko mówiło własnym językiem (np.slang, wulgaryzmy) - stosujemy pytania otwarte („Czy mógłbyś opowiedzieć, co się stało?”), dostosowane do wieku - nie zakładamy od razu, kto krzywdzi dziecko - unikamy potępiania rodzica krzywdzącego dziecko - nie pocieszamy („Nie martw się”, „Będzie dobrze”) a staramy się zaakceptować uczucia dziecka, takie jak: złość, wstyd, lęk, napięcie - zapewniamy dziecko, że nie ponosi winy, że dobrze, iż podzieliło się swoim problemem - zapewniamy, że dziecko otrzyma pomoc - informujemy dziecko, z kim jeszcze będziemy o tym rozmawiać (nigdy nie obiecujemy tajemnicy!)

20. Podjęcie działań • Rozmowa z rodzicem/ opiekunem - wybieramy dogodne, spokojne miejsce i posiadamy czas na rozmowę - wyrażamy swoje zaniepokojenie („Martwię się zachowaniem syna/ córki, ponieważ…”) i informujemy o tym, co wiemy -Gdy sprawcą nie jest rodzic/ opiekun: udzielamy wsparcia; podajemy sposoby zachowania się wobec dziecka; polecamy profesjonalną pomoc prawną, psychologiczną; ustalamy dalsze postępowanie (zawiadomienie prokuratury, policji pomoc medyczna) - Gdy sprawcą jest rodzic/ opiekun: zadaniem jest pozyskanie rodzica do współpracy; zawieramy konkretną umowę, czego oczekujemy i w jakim terminie (np. podjęcie terapii); jeśli rodzic nie wywiązuje się z założeń umowy, bądź odmawia współpracy, powiadamiamy prokuraturę, sąd rodzinny lub policję. Jeśli uznamy, że życie lub zdrowie małoletniego jest zagrożone natychmiast powiadamiamy w/w instytucje.

21. Wielu rodziców jest w stanie, przy odpowiedniej pomocy, zaprzestać krzywdzenia dziecka i nabyć nowe umiejętności wychowawcze.

22. Dziękuję Państwu za uwagę