590 likes | 738 Views
Analyse van het Vlaams Brusselbeleid 1989-2009. “Charme-operatie” of “Centenoffensief”?. Vlaams-multicultureel of stemmen voor Vlaamse lijsten?. Inleiding. 20 jaar Vlaams Brusselbeleid in langetermijnperspectief te beschouwen Krachtlijnen, hoofdkenmerken, fasen & caesuren
E N D
Inleiding • 20 jaar Vlaams Brusselbeleid in langetermijnperspectief te beschouwen • Krachtlijnen, hoofdkenmerken, fasen & caesuren • Actoren: ministers – commissie – parlement –middenveld • Beleidsbrieven Brussel; verslagen en moties Commissie; jaarverslagen Vlaams Brussel-fonds,… • Omvangrijk corpus
IJkpunten • IJkpunten: • Beleidsplan Brussel 1997 • Beleidsnota 2004-2009: “Meer Brussel in Vlaanderen en de wereld, Meer Vlaanderen en de wereld in Brussel • Resoluties Vlaams Parlement (3 maart 1999) • Lambermontakkoord versterkt daarentegen het federalisme met drie gelijkwaardige gewesten • Overheveling van enige gemeenschapsbelasting (kijk- en luistergeld) naar gewesten • Vlaamse schepen en extra geld voor Brusselse gemeenten (niet afdwingbaar) • Rendement?
Vlaamse ministers • Geens • I-II (1981-1988): geen expliciete bevoegdheid • III-IV (1988-92): Weckx (CVP) • Van den Brande • I-II (1992-1995): Weckx (CVP) • III-IV (1995-1999): Van Asbroeck (SP; tot sep 97); Grouwels (CVP) • Dewael • I-II (juli 1999-2002): Anciaux (ID21; Spirit) • II-III (juli 2002-2003): Vanhengel (VLD) • Somers I-II (2003-2004): Somers (VLD) • Leterme (2004-2007): Anciaux (Spirit) • Peeters • I (2007-juli 2009): Anciaux (Spirit; Vl Pro; SP.a) • II (juli 2009- ): Smet (Sp.a)
VG nog nooit zo sterk aanwezig • Input • Hoofdstad VG – Inplanting • Investeringen • 1996: 18 miljard BEF (450 milj €) • ° Vlaams Brusselfonds – Brusseltoets – Brusselnorm • 2009: VG + VGC: ca 800 milj. €
Anno 1958 • Taalstrijd na schoolstrijd • Publicatie talentelling 1947 in 1954 • Rel Expo 58 – Vlaamse en Waalse Dag • Enkele attractiepolen: • A. Vermeylenkring • Ontwaken • “Denationalisatie” Vlamingen in Brussel • NL taal en cultuur beperkt in stedelijk landschap • NL onderwijs: L en SP; HO: ontdubbeling ULB
Rendement? • Interpellaties • 12/10/2006: E. Arckens “limieten Vlaams Brusselbeleid – Berichtgeving over spectaculaire daling aantal Brusselse Vlamingen • 28/06//06/2007: S. Gatz ‘onderzoek naar corelatie tussen groei NL O in Brussel en de verkiezings-uitslagen fed. verk.van Vlaamse lijsten in Brussel • -reg.verk 1989: 67.000 Vl.lijsten • fed.verk. 2007: 54.000 (= -1/5) • (reg. Verk. 2009: 51.818: historisch diepetepunt (ivm 62.516 reg. verk. 2004)
I. Institutionele Inplanting en Representatie van de Vlaamse Gemeenschap in Brussel
Representatie van de Vlaamse deelstaat • Klassieke functie van een hoofdstad • Multipele hoofdstad en “multiplexe” representatie • Strategie van institutionele, geografische en ruimtelijke inplanting
Institutionele inplanting • Renovatie & innovatie • Nieuwbouw • Bestrijding van verkrotting en leegstand in centrum • Van stadskankers en herinneringsoorden naar nieuwe institutionele sites • Belgische Ministeriewijk (1830-1900) • Warande • Martelarenplein • Noordwijk
“Herkenbaar aanwezig” • 1980: creatie Vlaamse Gemeenschap en Gewest • Vlaamse Raad, Executieve • Regering Geens kiest Brussel als zetel van centrale diensten • Beleidsopties sinds 1982 • Duurzame huisvesting • Groepering diensten in functionele gebouwen • Goede bereikbaarheid; mobiliteit • Strategisch gekozen inplantingsplaatsen • Manifeste aanwezigheid in Brussel/ behoud Vlaams karakter • Streven naar betere overheidsarchitectuur : gezicht/uitstraling Vlaamse overheid/landmark in stedelijke ruimte/herkenningspunt
“Herkenbaar aanwezig” • 1980-89: huurcontracten (27 jaar) • Beperkt aantal beschikbare terreinen; aanbod ondergaan • Bijzondere ligging om Vlaamse overheid in straatbeeld zichtbaar te maken • Drukke invalsweg/Noordstation: Boudewijngebouw (dep Coördinatie, Algemene zaken, financiën • Kathedraal/Centraal Station: Markiesgebouw (dep Welzijn, volksgez., cult; econ, werg., bin. Aang., landbouw
“Herkenbaar aanwezig” • 1988-89: uitbreiding bevoegdheden en middelen • Departementen openbare werken en onderwijs naar Vlaams niveau en nood aan huisvesting • Regering Geens bevestigt opties van 1982 voor Noordwijk (station, mobiliteit)
Vlaams Parlement • In de Belgische ministeriewijk rond Paleis der Natie • Vergaderde in de Kamer • Rechtstreeks verkozen in 1995 • 1987-1996: opening Vlaams Parlementsgebouw (Hôtel des Postes et de la Marine; Beyaert-Benoit; daarvoor Edel-Concert en logetempel; hoek Leuvenseweg en Hertogstraat) • Open huispolitiek (glazen koepel: symbool politieke doorzichtigheid) • 1991-2002: Huis van de Vlaamse Volksvertegenwoordigers (Postchequegebouw; IJzerenkruisstraat)
Representatie en netwerking op en in de Warande • Hotel Errera • Hotel Empain (Zinnerstraat): • Neo-klassiek huis 1780 • De Warande (°1988; clubhuis; van 200 naar 1700 leden) • Aankoop niet zonder slag of stoot • Vlaamse ondernemerswereld; VEV-Comité Brussel • met steun van regering Geens
Vlaamse Regering • Zetel verhuist in 1994 naar Martelaarsplein • “Waar de helden van de Belgische revolutie begraven liggen, wappert nu de Leeuwenvlag” (beleidsbrief 1995-99) • Classicistisch Sint-Michielsplein 1776 – Leuvense arch. Fisco • 1831: Martelaarsplein en –monument • 1968: aankoop gebouwen voor Vlaams CC (Van Elslande) • 1982: VR beslist pro kabinetten • Renovatie 1992-94 (huurkoop op 9 jaar)
“Herkenbaar aanwezig” • Beleidsbrief huisvesting diensten Vlaamse regering 1995-1996 • Wivina Demeester • 11.000 ambtenaren ministerie VG + 23.000 Vlaamse openbare instellingen (VOI’s) • Functionele centralisatie en coördinatie • Bereikbaarheid en mobiliteit • 1997: Graaf de Ferrarisgebouw voor dep LIN • 1998: Hendrik de Conscience voor dep O (verhuis uit RAC)
Situatie sedert 2007 • Bijkomende gebouwen in de Noordwijk • + Phoenisgebouw • + Ellipsgebouw • Centrum • + Arenberggebouw Centrum • “Monnaie” – Muntplein • Vlaams Communicatiehuis Brussel
Beleidsplan Brussel • Van Asbroeck • 11 maart 1997 goedgekeurd door Vlaamse Regering • Debat Advies- en Overlegcomité voor Brussel en Vlaams-Brabant (april-dec. 1996; rap. M. Vandenbussche 18/01/96) • Eerste globaal strategisch plan van hele regering: bindt alle ministers • Presentatie door Min-Pres + Min voor Brussel: scharniermoment • Hoorzittingen met vakministers
Beleidsplan Brussel • Basisopties • Tweeledigheid van het land en heel specifieke opdracht van BHG • Één Vlaamse Gemeenschap • Géén twee soorten Vlamingen (Brusselse en niet-Brusselse) • Vernieuwde strategie en gecoördineerd beleid nodig • Eenheid Vlaamse Gemeenschap maar specificiteit van Brussel (tweetalig; internationalisering; multicultureel; kosmopolitisch; meervoudige hoofdstedelijke rol; Europese roeping) • Géén delegatie van Vlaamse verantwoordelijkheid voor Vlaams beleid in Brussel aan VGC (= eerste partner) • Nltaligen zijn als numerieke minderheid ongelijk gespreid
Beleidsplan Brussel • Drie uitgangspunten: • 1. Belang van een voldoende aantal Vlamingen te Brussel • thuisvoelen • zelfde ontplooiingskansen • aanbod van NLt gemeenschapsvoorzieningen moet de concurrentie aankunnen met Ft aanbod • 2. Nt kwaliteitsvoorzieningen moeten anderstaligen kunnen aantrekken • Positieve, open, uitnodigende houding • Wel voldoende Vlaams gezicht van unicommunautaire dienstverlening en handhaven kwaliteit
Beleidsplan Brussel • 3. Goed Nt aanbod volstaat niet om Vlamingen tot vestiging in Brussel aan te trekken • Aanpakken woon- en leefklimaat • VG wil samenwerken met BHG om revitalisatie en internationale uitstraling aan te pakken • Versterking bilaterale samenwerking op gewestoverschrijdende domeinen (milieu, RO, mobiliteit,..)
Beleidsplan Brussel • 18 miljard BEF (uit diverse beleidsdomeinen) • Vergt extra middelen: • Masterplan culturele infrastructuur • B 2000; podia, bibliotheken, KVS, Beursschouwburg, gezins- en bejaardenhulp, lessen NL, sport, etc. • Eigen budget
Zeven sporen • 1. coherent Vlaams beleid voor Brussel • Gemengde Ambtelijke Commissie Brussel • VGC • Raadgevende participatie maar ook voogdij en toezicht • 2. verdere uitbouw van net aan Nt voorzieningen • Onderwijs, cultuur, welzijn, gezondheid • Gelijkaardige dienstverlening als elders in Vlaanderen • Vlamingen: eerste doelpubliek • Anderstaligen zijn welkom • 3. Toepassing taalwetgeving – stimuleren gebruik van NL • Pijnpunt: geneeskundige verzorging in eigen taal voor VG in tweetalige hoofdstad
Zeven sporen • 4. stedelijk beleid • Via gemeenschapsbevoegdheden wil VG ook in Brussel bijdrage leveren n de strijd tegen armoede en sociale uitsluiting • Jaarlijkse voorafname van 80 miljoen BEF op Sociaal Impulsfonds voor Brussel (is niet voldoende) • 5. Vlaamse betrokkenehid bij beleid van Brusselse gemeenten en OCMW’s • VR wil zich meer actief en direct tot GB richten voor de uitbouw van de Nt voorzieningen op lokaal vlak
Zeven sporen • 6. Brussel als speerpunt voor internationale uitstraling van NL taal en cultuur en economische en wetenschappelijke promotie van Vlaanderen • Meer rechtstreeks meewerken aan uitbouw van hoofdstedelijke en internationale functie van Brussel • Grotere betrokkenheid van de gemeenschappen in de biculturele instellingen • Project Brussel culturele hoofdstad 2000 • 7. promotie van Brussel in Vlaanderen • Campagne wonen in Brussel • Positieve beeldvorming van Brussel in Vlaanderen via CCC, TV-Brussel: voorzieningen bekend maken
Globale reacties • Positief • Coherent, doordacht; goed lange termijninstrument • Krachtig positief signaal, appel: Brussel behoort integraal tot VG en Brusselse uitdagingen zijn uitdagingen voor VG • Tegen terugplooien op Vlaanderen (= tragische vergissing; schizofrenie) • Vlaamse belangen worden in Brussel niet door Vlaamse minderheid in Brussel maar door Vlaamse meerderheid in België verdedigd • Aansluitend bij “belangengemeenschap Brussel-Vlaanderen (VEV)
Globale reacties • Negatief • VB: jaren te laat; Brussel laten voor wat het is; handicap voor Vlaamse autonomie • Concrete investeringen nog onvoldoende • Vrome wensen • Te zeer uitgaand van tweeledigheid: BHG wordt onvoldoende erkend • Voor de meeste Brusselaars is het zich bekennen tot een (enkele) taalgemeenschap bijkomstig • “Het concept “eenheid van gemeenschap” staat haaks op de feitelijke stadsgemeenschap die Brussel kenmerkt.” (wars van taal en etnische afkomst)
Fundamentele visieconflicten • Pro unicommunautaire instellingen in Brussel • Een geloof meer in bestaande bicommunautaire structuren (stellen zich feitelijk op als eentalig Ft) • Uitbouw “Vlaamse welzijnszuil” in Brussel: eigen Vlaamse ziekenhuizen, rusthuizen (Neder-Over-Heembeek, sociale voorzieningen,… • Rol VGC: tegenstrijdige appreciaties (“zeer goed werk” – “kan haar taak niet aan” – “subsidiemachine”) • Van Asbroeck: • 38/45 ziekenhuizen zijn bicommunautair • Onbetaalbaar • Goed meertalig aanbod is in Brusselse context essentieel
Visieconflicten • 18 miljard BEF (1997) verhindert niet dat sinds 1989 ca. 1700 Vlamingen Brussel verlaten • Te pover • Ofwel massaler investeren, ofwel Brussel opgeven (Platteau) • Globaal in BHG investeren of gericht investeren (Anderlecht versus Elsene)
Specifieke aandachtspunten • Institutionele, periodieke multiloog • Brusseltoest op decreten invoeren om institutionele muren tussen Vlamingen binnen en buiten Brussel af te breken • Extra steun voor NLt scholen in meertalige, muticulturele context • Woonpremie Vlaamse ambtenaren (woonplicht VGC) • VR zou in Brussel sociale huisvesting voor Vlamingen moeten kunnen opzetten (immobiliënmarkt) + serviceflats + rusthuizen: pro rechtstreekse of on- investeringen • Zware investeringen in culturele infrastructuur: 2,6 miljard BEF in KVS, Luna, Kaai, AB (1990-96) • Sport, bibliotheken: zwakke sectoren • Taalprobleem medische sector: 7% geneesheren voor 30% patiënten in openbare ziekenhuizen
Specifieke aandachtspunten • NLt onderwijs in het kader van cultureel én sociaal project: sociale mobiliteit bevorderen van allochtone kinderen: • Stijging aantal kinderen 1980-1995: 4455-8598 (kl.o.); 8975-9952 l.o. • Evolutie van quasi taal- en cultuurhomogene naar heterogene populatie: méér anderstaligen dan Vlamingen (2/3-1/3) • Vandenbossche: beschikbare middelen worden niet uitgeput door de scholen zelf • doorstroming naar SO niet optimaal (breuk: slechts 30% ipv. 2/3) • Aanbod SO is historisch gegroeid en niet evenwichtig gespreid over BHG: 19 grote scholen AVO in O; BS vooral in W)
Specifieke aandachtspunten • Strategie inplanting NL O in gemengde en migrantenwijken • Maar sociale relevantie mag niet in tegenspraak komen met culturele relevantie van NLO • Vandenbossche: • bewust van effect van succes NLO bij anderstaligen op schoolkeuzegedrag van Vlaamse ouders (rand) • Geen ontradingscampagne maar wel tegen laksheid F als voertaal op speelplaats
Desiderata • Politieke Vlaamse macht verbinden aan samenwerking VR met Brusselse gemeenten • As VR-VGC in lijn van tweeledigheid versterken om evenwicht met FG te bereiken (itt.”aparte Brusselse politiek met Ft”): Vlaanderen en Brusselse Vlamingen incontournable maken; versterking machtsfactor • Vlamingen dienen te beschikken over minimum vertegenwoordiging van 1/3 in alle gewestelijke en lokale instellingen + medebeslissingsrecht op gewestelijk en lokaal vlak (E. Van Vaerenbergh (VU; 1996) • “de inwoners van Brussel moeten in Brussel de mogelijkheid hebben te kiezen voor het burgerschap van Vlaanderen”
Twijfels en tegenkanting • Impact gemeentelijk stemrecht voor vreemdelingen • Naiëf: min. vertegenwoordiging in lokale instellingen • VB: Stadsvlucht van Vlamingen uit Brussel wordt versterkt door stijging anderstalige/migrantenkinderen in NLt scholen • afstoting van Vlaamse kinderen (naar scholen in de rand) • VB tegen Vlaams onderwijsbeleid dat zich richt op migrantengemeenschap • VB tegen programmatie trefcentra die de multiculturele samenleving “tegen heug en meug” promoten
Cru gesteld • “De essentie van gans het debat is dat de Vlamingen electoraal gezien in Brussel achteruitgaan” (Govaerts) • Verhouding tussen “de kleine Vlaamse gemeenschap in Brussel (55.000 stemmen)” en de Ft: • twijfels over potentieel evenwicht • Brussels nationalisme • Analyse van relatie taal en identiteit • Reductie van VG in Brussel tot “uitgebrachte stemmen”
Cru gesteld • “Dan hebben ook de eerstkomende gemeenteraadsverkiezingen plaats. Dan moet de nieuwe Vlaamse inbreng in Brussel duidelijk zichtbaar zijn.” (Grouwels) • in 2000 eerste balans van bereikte resultaten en effecten opmaken • Uiteraard jaarlijkse opvolging • Maar effecten meten moo. onderhandelingen na (wetgevende) verkiezingen
Cru gesteld • Vernieuwd strategisch Vlaams beleid tav. Brussel te voeren als: • Charme-operatie (Grouwels): • FG in Brussel op open en vertrouwenwekkende wijze tegmoet treden • VG moet zich openstellen voor een zo ruim mogelijke doorsnede van de bevolking (Ft, migrantengemeen-schappen, buitenlanders) • Centenoffensief (Govaerts): • Brusselse regio kan alleen overleven met Vlááms geld; • centen als “wapen” gebruiken in hernegotiatie financieringswet
Aanbevelingen Commissie Brussel • December 2007: • Pro prioriteit initiatieven gezondheids- en welzijnszorg • Strategisch masterplan woonzorgzones • Virtuele ziekenhuis Zorgnet • Haalbaarheidsonderzoek polyklinische UZ-antenne in zuid-Brussel • Kwaliteit en toegankelijkheid NL onderwijs • Afstemming gemeenschapsbeleid Brussel – Rand • Intensivering samenwerking met VGC