ZEHİRLENMELER HERHANGİ BİR KİMYASAL, ORGANİK VEYA FİZİKSEL MADDE

1. ZEHİRLENMELER HERHANGİ BİR KİMYASAL, ORGANİK VEYA FİZİKSEL MADDE VÜCUDA GİRDİKTEN SONRA ÖZELLİĞİNE GÖRE YEREL VEYA GENEL HASAR MEYDANA GETİREREK, ÖLÜME NEDEN OLABİLİYORSA BU MADDEYE ZEHİR, OLAYA İSE ZEHİRLENME DENİR.

2. YEREL  BELİRTİLER —SOKULAN, ISIRILAN, TEMAS EDEN YERDE KIZARIKLIK, ŞİŞLİK, GERGİNLİK, AĞRI VE KAŞINTI GENEL BELİRTİLER — VÜCUT ISISININ YÜKSELMESİ (ATEŞ), — TÜM VÜCUTTA KIZARIKLIK, DÖKÜNTÜ, KAŞINTI, — SOLUNUM SIKINTISI, HIZLI VE ZAYIF ATAN NABIZ, — BAŞ AĞRISI, KULAK ÇINLAMASI, — HALSİZLİK, KENDİNDEN GEÇME, GELİŞEN BİLİNÇ KAYBI, — ŞOK, ÖLÜM.

3. ZEHİR, VÜCUDA DÖRT YOLDAN ALINABİLİR: 1- SİNDİRİM, 2- SOLUNUM, 3- DERİ 4- KAN YOLUYLA

4. İLKYARDIM EĞER ZEHRİN ALINMASI ÜZERİNDEN HENÜZ 30 DAKİKA GEÇMEMİŞSE, O ZAMAN KUSTURULUR. KUSTURMAK İÇİN;   — TERCİH EDİLEN KİŞİNİN KENDİ PARMAĞI İLE KÜÇÜK DİLİNİ DOLAYISIYLA  DA ÖĞÜRME REFLEKSİNİ UYARARAK KUSMASINI SAĞLAMAKTIR,   — SICAĞA YAKIN ILIK SU İÇİREREK DE KUSTURMA SAĞLANABİLİR. (KİŞİ SUYU KENDİSİ İÇMELİDİR. BAŞKASI TARAFINDAN ZORLA İÇİRİLMEMELİDİR).

5. KUSTURULMAYACAK  DURUMLAR   — ASİT VEYA BAZİK MADDE (KOROZİF MADDE) İÇEREN SIVILAR İÇİLMİŞSE,   — PETROL ÜRÜNLERİ İÇİLMİŞSE,   — BİLİNCİ KAPALI İSE KUSTURULDUKTAN SONRA SOĞUK VEYA SICAK OLMAYAN SU İÇİRİLİR, KUSTURULMAYACAK DURUMLARDA DA YİNE SU İÇİRİLİR. HASTANEYE GÖTÜRÜLÜR, ÖZELLİKLE KOROZİF MADDE İÇMİŞ KİŞİLERİN MUTLAKA HASTANE TEDAVİSİNE GEREKSİNİMLERİ VARDIR, NE YAPILACAĞINA KARAR  VERİLEMEYEN DURUMLARDA MUTLAKA ZEHİR DANIŞMA MERKEZİ  ARANMALIDIR..

6. ZEHİR DANIŞMA MERKEZİ ARANMADAN ÖNCE AŞAĞIDAKİ BİLGİLER TOPLANMALIDIR   — ZEHİRLENMEYE NEDEN OLAN MADDENİN, KUTU VEYA PROSPEKTÜSÜ VARSA YANINIZDA OLMALI,   — MADDENİN VÜCUDA NE KADAR ALINDIĞINI BELİRLEMEK İÇİN KUTUDAKİ / ŞİŞEDEKİ MİKTAR NE KADAR KALMIŞ, DAHA ÖNCE NE KADARMIŞ, ÇEVREYE SAÇILMIŞ MI BÜTÜN BUNLAR DEĞERLENDİRİLMELİDİR.   — ZEHİR NE ZAMAN ALINMIŞ, HASTANIN DURUMU TESPİT EDİLMELİDİR

7. BESİN ZEHİRLENMELERİ BAKTERİ VEYA BAKTERİ SALGILARI (TOKSİNLERİ ) İLE OLUŞAN ZEHİRLENMELERDİR. BULANTI-KUSMA, KRAMP ŞEKLİNDE KARIN AĞRISI VE İSHAL (DİYARE) İLE SEYREDERLER.  BELİRTİLERİ: — AĞIZ VE BOĞAZ KURU VE AĞRILIDIR, — KİŞİ GÖZLERİNİ ODAKLAMADA ZORLUK ÇEKER (ÇİFT GÖRME, BULANIK GÖRME OLABİLİR) — BİTKİNLİK, YUTMA VE KONUŞMA GÜÇLÜĞÜ — HALSİZLİK VEYA KUVVET KAYBI — GÖZ HAREKETLERİNDE KISITLILIK, GÖZ BEBEKLERİNDE GENİŞLEME — SOLUNUM KASLARINDA PARALİZİ, SOLUNUM GÜÇLÜĞÜ — KONUŞAMAMA, BAŞIN ÖN KISMINDA HİSSEDİLEN BAŞ AĞRISI

8. BESİN ZEHİRLENMELERİNDE İLKYARDIM ABC KONTROL EDİLİR VE  DEVAMLILIĞI SAĞLANIR OLANAK VARSA OKSİJEN VERİLİR GEREKİYORSA SUNİ SOLUNUM YAPILIR ACİLEN HASTANEYE GÖTÜRÜLMELİDİR. MUTLAKA ANTİTOKSİN YAPILMASI GEREKİR. DEHİDRATASYON:AŞIRI KUSMA VE İSHAL SONUCU, VÜCUTTAN FAZLA MİKTARDA SIVI VE ELEKTROLİT KAYBI OLUR. BUNA BAĞLI OLARAK CİLT, DUDAKLAR VE DİL KURUR. CİLDİN KURULUĞUNU ANLAMAK ÜZERE EL ÜZERİNDEKİ DERİ, BAŞPARMAK VE İŞARET PARMAĞI ARASINDA TUTULUR, BIRAKILDIĞINDA DERİ HEMEN ESKİ HALİNİ ALIYORSA O ZAMAN SORUN YOKTUR, EĞER ESKİ HALİNİ ALMA SÜRESİ UZUYORSA, O ZAMAN FAZLA MİKTARDA SIVI KAYBI VARDIR VE HEMEN TEDAVİ EDİLMEZSE HİPOVOLEMİK ŞOK GELİŞEBİLİR.

9. SOLUNUM YOLU ZEHİRLENMELERİ TÜP GAZ, EGZOZ GAZI (KARBON MONOKSİT), DUMAN VE DİĞER ZEHİRLİ GAZLARIN SOLUNMASI SONUCUNDA GÖRÜLÜR. ÖZELLİKLE RENKSİZ VE KOKUSUZ ZEHİRLİ GAZLARLA MEYDANA GELEN ZEHİRLENMELERDE KİŞİDE GÖRÜLEN BELİRTİLERİN SAPTANMASI  HAYAT KURTARACAKTIR. BELİRTİLER BAŞ AĞRISI, BAŞ DÖNMESİ, KULAK ÇINLAMASI, KENDİNDEN GEÇME, BULANTI-KUSMA, DERİDE RENK DEĞİŞİMİ.

10. SOLUNUM YOLU ZEHİRLENMELERİNDE İLKYARDIM ÖNCELİKLE KAYNAK KAPATILIR, HAVALANDIRMA SAĞLANIR, KİŞİ TEMİZ HAVAYA ÇIKARTILIR. YÜZÜNE SU SERPİLEBİLİR, KOLLARI AÇILIP KAPATILABİLİR, GEREKİYORSA SUNİ SOLUNUM VE KALP MASAJI YAPILIR, MUTLAKA HASTANEYE GÖTÜRÜLMELİDİR.

11. DERİ YOLU ZEHİRLENMELERİ KREMLER, TOZLAR, SIVILAR İLE TEMAS SONUCU, YA DA ISIRMA, SOKMA, ENJEKSİYON İLE MEYDANA GELİR. ETKİLENME DURUMUNA GÖRE YEREL VEYA GENEL  BELİRTİLER GÖRÜLEBİLİR.

12. DERİ YOLU ZEHİRLENMELERİNDE İLKYARDIM ETKEN MADDE KREM VEYA  TOZ ŞEKLİNDEYSE, BOL AKAN SU İLE YIKANIR; YARA VARSA ÜZERİ STERİL GAZLI BEZLE KAPATILIR. YEREL BELİRTİLER GİDEREK YAYILIYOR VE GENEL BELİRTİLER GÖRÜLÜYORSA, KİŞİ DERHAL BİR SAĞLIK KURULUŞUNA GÖTÜRÜLÜR. KİŞİDE GELİŞMEKTE OLAN ALERJİK  ŞOKA KARŞI SAĞLIK KURULUŞUNDA SEMPTOMATİK TEDAVİ UYGULANMALIDIR, AKSİ HALDE KİŞİ KAYBEDİLEBİLİR. HASTANEYE GÖTÜRÜRKEN BİLİNÇ KAPANIRSA KOMA POZİSYONU VERİLİR VEYA ABC NİN DEVAMLILIĞI SAĞLANIR.

13. KEDİ VE KÖPEK ISIRMALARI KUDUZ TEHLİKESİ VARDIR. BU GİBİ DURUMLARDA ISIRILAN YER İLK ÖNCE BOL SU İLE SABUNLANIP KÖPÜRTÜLEREK EN AZ 5 DAKİKA YIKANIR. AŞI YAPTIRILIR. MÜMKÜNSE HAYVAN GÖZETİM ALTINDA TUTULUR, EĞER 10 GÜN İÇİNDE ÖLÜRSE AŞIYA DEVAM EDİLİR, 10 GÜNÜ GEÇMESİNE RAĞMEN HAYVAN ÖLMEMİŞSE, AŞIYA GEREK YOKTUR. HAYVAN BULUNAMAMIŞSA, AŞI MUTLAKA YAPTIRILMALIDIR.

14. YILAN SOKMALARI VE İLKYARDIM ÜLKEMİZDE RASTLANAN ZEHİRLİ YILAN SOKMASI VAKALARINDA İLK SIRAYI “ENGEREK” TÜRÜ YILANLAR ALMAKTADIR. BU YILAN TÜRÜ ÖZELLİKLE İSTANBUL, TRAKYA VE GÜNEY İLLERİMİZDE SIKÇA GÖRÜLMEKTEDİR. BAŞI ÜÇGEN ŞEKLİNDE OLUP RENGİ GRİ TONLARINDADIR, SIRTINDA BAKLAVA GÖRÜNTÜSÜNÜ ANDIRAN SIRALI SİYAH BİR ŞERİT VARDIR ÜST DUDAĞINDA PULLU YUMUŞAK BİR BOYNUZ BULUNUR, DİŞLERİNİN UZUNLUĞU 4–5 MM CİVARINDADIR, ISIRDIĞINDA DERİDE 12 MM ARALIKLA İKİ TANE DERİN DİŞ İZİ BIRAKIR.

15. ENGEREK YILANI İKİ DERİN DİŞ İZİ YILANIN ZEHİRLİ OLDUĞUNU GÖSTERİR. BU DURUMDA SOKULAN YERİN ALTINDAN VE ÜSTÜNDEN VENÖZ TURNİKE YAPILARAK, ZEHRİN DOLAŞIMA KATILIMI YAVAŞLATILIR. ORGAN HAREKETSİZ HALDE VE SARKITILARAK TUTULUR. KİŞİ MÜMKÜN OLDUĞUNCA SAKİN TUTULMAYA ÇALIŞILMALIDIR. HASTANEYE GÖTÜRÜLMELİDİR VE TETANOS AŞISI YAPTIRILMALIDIR.

16. YILAN ZEHİRLERİNİN ÖZELLİKLERİ, ÇEŞİTLERİ VE ETKİ ALANLARI: NÖROTOKSİN: SİNİR SİSTEMİNİ ETKİLER. KAN DOLAŞIMININ BOZULMASINA, SOLUNUM MERKEZİNİN FELÇ OLMASINA VE BAZI SİNİR HÜCRELERİNİN NEKROZUNA NEDEN OLUR. HEMORAJİN:DOLAŞIM SİSTEMİNİ ETKİLER. HEMOLİSİN:KIRMIZI KAN HÜCRELERİNİ HEMOLİZ EDER. (PARÇALAR) KOAGULİN:KANIN DAMAR İÇİNDE PIHTILAŞMASINA NEDEN OLUR. ANTİKOAGULİN:KANAMA DURUMLARINDA KANIN PIHTILAŞMASINI ENGELLER.

17. YILAN ZEHİRLERİ GENELLİKLE MERKEZİ SİNİR SİSTEMİNE (BEYİN, BEYİNCİK, OMURİLİK) VE DOLAŞIM SİSTEMİNE ETKİ EDER. UYUKLAMA, MİDE BULANTISI, KUSMA, DİYAGRAM VE DİĞER SOLUNUM KASLARINDA FELÇ, SOLUNUM DURMASINA NEDEN OLABİLİR, BUNUN SONUCUNDA DA ÖLÜM GERÇEKLEŞEBİLİR. VENÖZ  TURNİKE: ENLİ KUMAŞ VEYA KRAVAT, YILANIN SOKTUĞU YERİN HEMEN ALTINDAN VE ÜSTÜNDEN BAĞLANIR. ANCAK DOLAŞIM ENGELLENMEYECEK ŞEKİLDE BAĞLANMALIDIR. BUNUN İÇİN BACAKTA İSE AYAK, KOLDA İSE EL PARMAKLARINA BAKILIR MORARMA VARSA, HEMEN GEVŞETİLİR. 

18. DİKKATİNİZE; ISIRILAN YERİN KESİLİP EMİLMESİ UZUN YILLAR UYGULANMIŞ VE ALIŞKANLIK HALİNE GETİRİLMİŞTİR. İLKYARDIM KONUSUNDA TECRÜBESİZ BİR KİŞİ O ANDA ORTAMDA STERİL YADA TEMİZ KESİCİ BİR ALET BULMASI MÜMKÜN DEĞİLDİR. AYNI ZAMANDA ISIRILAN BÖLGENİN KESİLMESİ EHİL OLMAYAN ELLER TARAFINDA YAPILDIĞI TAKDİRDE YARA BÖLGESİNDEKİ SİNİR YAPISININ TAHRİP EDİLMESİ DE SÖZ KONUSUDUR. BUNUN YANI SIRA BÜYÜK DAMARLARIN KESİLMESİ HALİNDE ŞİDDETLİ KANAMA OLACAKTIR. KESİN OLMAMAKLA BİRLİKTE BAZI KAYNAKLARDA EMME İŞLEMİNİN EHİL ELLERDE VE İLK 10 DAKİKADA YAPILSA BİLE VÜCUDA GİREN ZEHRİN ANCAK %20’SİNİ DIŞARI ATMANIN MÜMKÜN OLDUĞU SÖYLENMEKTEDİR. AYRICA; AĞIZ İÇERİSİNE BUZ KONULSA BİLE DİŞETLERİ YA DA AĞIZ İÇERİSİNDEKİ KÜÇÜK BİR YARADAN EMİLEN ZEHRİN İLKYARDIMCININ VÜCUDUNA GİRMESİ MUHTEMELDİR. BÜTÜN BU NEDENLERLE “ISIRILAN YERİN KESİP EMİLMESİ YÖNTEMİ” PEK TAVSİYE EDİLMEMEKLE BİRLİKTE KULLANILAN BİR YÖNTEMDİR. ANCAK MÜMKÜNSE EMME İŞLEMİNİ PUVAR YARDIMI İLE DE YAPMAKTA FAYDA VARDIR.

19. AKREP SOKMASI AKREPLER, KUYRUĞUNDAKİ İĞNE VASITASI İLE ZEHİRLERİNİ VÜCUDA ZERK EDERLER. ZEHİR GENELLİKLE DOLAŞIM VE MERKEZİ SİNİR SİSTEMLERİNE ETKİ EDER. ÇOCUKLARDA ÖLÜMLE NETİCELENEN VAKALAR YAŞANMIŞTIR.

20. BELİRTİLER —SOKULAN YERDE AĞRI, YANMA, AĞRI VE UYUŞUKLUK VARDIR. —TÜKÜRÜK BEZLERİNİN SALGISI ARTAR. —BAŞ AĞRISI, KASILMALAR GÖRÜLÜR. —MÜDAHALE EDİLMEDİĞİ TAKTİRDE BAŞALTIM SİSTEMİNDE İSTEMSİZ HAREKETLER, BÖLGESEL FELÇLER VE ÖLÜM GELİŞEBİLİR.

21. AKREP SOKMALARINDA İLKYARDIM: KİŞİ MÜMKÜN OLDUĞUNCA SABİT TUTULMALIDIR. YÜRÜTÜLMEMELİDİR. SOKULAN YERİN ÜST KISMI EŞARP YADA MENDİL İLE SIKILMALIDIR. (ZEHRİN KANA KARIŞMASINI YAVAŞLATMAK İÇİN) ZEHRİN EMİLİMİNİ YAVAŞLATMAK İÇİN SOKULAN BÖLGEYE SOĞUK UYGULAMA YAPILABİLİR. SOKULAN YERE AMONYAK VEYA SU İLE BULAMAÇ YAPILMIŞ YEMEK KARBONATI SÜRÜLEBİLİR. KİŞİNİN ABC Sİ DEĞERLENDİRİLMELİ VE KONTROL ALTINDA TUTULMALIDIR. GEREKİRSE TYD UYGULANMALIDIR. VAKİT KAYBETMEDEN HASTANEYE SEVK EDİLİP AKREP SERUMU VERİLMEDİR.

22. ARI SOKMALRI VE İLKYARDIM ARILAR ARKA KISIMLARINDAKİ İĞNEYİ DERİYE BATIRARAK ZEHRİNİ VÜCUDA VERİR

23. ARI SOKMALARINDA GENEL BELİRTİLER SOKULAN KISIMDA AĞRI, BİRKAÇ DAKİKA SONRA YANMA OLUR. ŞİŞME OLUŞUR. DERİDE KIZARIKLIK VE KABARIKLIKLAR VARDIR. DUYARLI KİŞİLERDE BELİRTİLER DAHA AĞIR SEYREDER. ANAFİLAKTİK ŞOK TABLOSU VE YAŞAMSAL FONKSİYONLARIN KAYBI SÖZ KONUSU OLABİLMEKTEDİR.

24. ARI SOKMALARINDA İLKYARDIM SOKULAN BÖLGE HAREKET ETTİRİLMEMELİDİR. SOKULAN BÖLGE ÜZERİNE BUZ TATBİK EDİLİR. DERİDE KALAN ARI İĞNESİ STERİL YADA TEMİZ BİR İĞNE İLE ÇIKARILABİLİR. ANCAK FAZLA ZORLANMAZ. KAŞINTI VE YANMAYI ÖNLEMEK İÇİN SEYRELTİLMİŞ AMONYAK (BİR BİRİM AMONYAK, 4 BİRİM SU) SÜRÜLEBİLİR. YEMEK SODASI (BİKARBONAT) İLE ISLATILMIŞ BEZLE PANSUMAN YAPILABİLİR. ALLERJİK REAKSİYONLARA KARŞI KİŞİNİN ABC Sİ KONTROL EDİLMELİDİR. GEREKİRSE TYD UYGULANMALIDIR. YEREL BELİRTİLERİN GENEL BELİRTİLERE DÖNÜŞMEYE BAŞLAMASI HALİNDE KESİNLİKLE HASTANEYE SEVK EDİLMELİDİR.

25. DENİZ KESTANESİ DENİZKESTANESİ, GENELLİKLE KAYALIK VE TEMİZ KUMLU SULARDA VE DİPLERDE YAŞAYAN DENİZ CANLILARINDANDIR. YAPISI İTİBARİYLE TOP GÖRÜNÜMÜNDE OLUP, ÜSTÜNDE KISA, UZUN VE DÜZGÜN ARALIKLARLA SIRALANMIŞ UÇLARI ÇOK SİVRİ İĞNELERE BENZEYEN DİKENLİ BİR GÖRÜNÜMÜ VARDIR.

26. DENİZDE VEYA DİPTE FARKINA VARMADAN ÜZERİNE BASILDIĞINDA VEYA VÜCUDUN HERHANGİ BİR BÖLGESİNE SÜRTÜNMESİNDEN DOLAYI DİKENLERİ BATAR VE KIRILARAK O BÖLGEDE KALIR. EĞER BU DİKENLER HEMEN ÇIKARILMAZSA ZAMANLA O YERDE ŞİŞKİNLİK OLUŞUR. DİKENLERİ ÇIKARDIKTAN SONRA YARA BÖLGESİNİ ANTİSEPTİK SOLÜSYONLARLA PANSUMAN YAPMAKTA FAYDA VARDIR. YAPILMAMASI ENFEKSİYONA NEDEN OLABİLİR.

27. DİKENİ ÇIKARMAK İÇİN; ORGAN (GENELDE AYAK), YANMAYACAK ŞEKİLDE DAYANABİLECEĞİ KADAR (45° C) SICAK SU İÇİNE DALDIRILARAK, 20–30 DAKİKA (AĞRI DİNİNCEYE) KADAR BEKLETİLİR. SICAK DİKENİ ERİTİR. ERİME SONUCUNDA ETKİSİ ORTADAN KALKAR. DİKEN ÇIKARMAK İÇİN ZEYTİNYAĞI UYGULAMASININ DA OLUMLU SONUÇLAR VERDİĞİ SÖYLENMEKTEDİR.

28. DENİZ ANASI DENİZANASI VE DENİZŞAKAYIKLARININ NEMATOKİST DENİLEN VANTUZLARINDAKİ ÇENGELLERLE CİLDE TUTUNURLAR, BUNLARIN ZARAR VERİLMEDEN UZAKLAŞTIRILMASI İÇİN: ÖNCE ALKOL (YA DA SİRKE VEYA DENİZ SUYU) İLE YIKANIR, SONRA ÜZERİNE PUDRA EKİLİR, VARSA ÇİĞ ET KONARAK YUMUŞATILIR VE BIÇAĞIN TERSİ VEYA TAHTA ÇUBUKLA DERİDEN SIYRILIR. DENİZANASI TEMASI

29. DİKKATİNİZE; YURT DIŞINDA BÖCEK SOKMALARI NEDENİYLE ANAFLAKTİK ŞOK DEDİĞİMİZ ALERJİNİN AĞIR SEYRETTİĞİ KİŞİLERDE BU SEYRİ HAFİFLETMEK ÜZERE YANLARINDA TAŞIYABİLECEKLERİ ALERJİ KUTUSU (KİTİ, SETİ) VARDIR. HEKİM TARAFINDAN ÖNERİLEN VE YAPABİLME EĞİTİMİNİ ALAN KİŞİLER, BÖCEK SOKTUĞUNDA, HEMEN ENJEKTÖRDEKİ HAZIR İLACI KENDİLERİ YAPARAK VE HAPI ALARAK DURUMLARININ KÖTÜLEŞMESİNİ ÖNLEYEBİLİYORLAR.