PRAVO NA VNATRE[NIOT PAZAR NA E.U.

1. PRAVO NA VNATRE[NIOT PAZAR NA E.U. ‘Slobodno dvi`ewe na stoki (2) – kvantitativni ograni~uvawa i merki so podednakov efekt’ Dr.Sa{o Georgievski, 2011

2. Kvantitativni ograni~uvawa (KO) i merki so podednakov efekt (MEPK) • Fizi~ki go ograni~uvaat obemot na trgovija (uvozot ili izvozot na proizvodi) pome|u dr`avite-~lenki: pretstavuvaat ‘fizi~ki i tehni~ki’ barieri na slobodnata trgovija; • Direktni i indirektni diskriminatorski KO/MEK; • nerazlo`no (op{to) primenlivi ne-diskriminatorski merki: • op{ti merki “{to dvojno go opteretuvaat” proizvodot od uvoz – povrzani so karakteristikite na proizvodot (dual burden rules) • op{ti merki so koi se ureduva trgovijata koi podednakvo gi opteretuvaat uvoznite i doma{ni proizvodi (tkn. selling arrangements) • Direktiva na Zaednicata (br.70/50)nudiupatstvo za raspoznavawe namo`ni KO i MEK; praksata na ESP; vo ~lenot 3 dozvoluva kako takvi da bidat prepoznaeni i “nerazlo`no primenlivi merki”

3. ^len 34 na DFEU (porano 28 na DEZ) "Zabraneti se kvantitativnite ograni~uvawa na uvozot me|u dr`avite-~lenki i site merki so podednakov efekt." (~len 28) ^len 35 na DFEU (porano 29 na DEZ) "Zabraneti se kvantitativnite ograni~uvawa na izvozot me|u dr`avite-~lenki i site merki so podednakov efekt." (~len 29) ^len 36 na DFEU (porano 30 na DEZ) "Odredbite na ~lenovite 28 i 29 ne gi isklu~uvaat zabranite ili ograni~uvawata na uvozot, izvozot na ili tranzitot na stoki ako se opravdani vrz osnova na javniot moral, javniot poredok ili javnata bezbednost, za{titata na zdravjeto na lu|eto, `ivotnite ili rastenijata, za{titata na nacionalnite kulturni dobra so umetni~ka, istoriska i arheolo{ka vrednost ili za{titata na industriskata i trgovska sopstvenost. Takvite zabrani ili ograni~uvawa, me|utoa, ne smeat da stanat sredstvo na arbitrerna diskriminacija ili prikrieno ograni~uvawe na trgovijata pome|u dr`avite-~lenki."

4. Definicija na MEPK:Procureur du Roi v. Dassonville « (..) (5) Site trgovski praviladoneseni od dr`avite-~lenki koi se, direktno ili indirektno, vistinski ili potencijalno, sposobni da ja popre~at trgovijata vo ramkite na Zaednicata, treba da se smetaat kako merki so efekt podednakov na kvantitativnite ograni~uvawa. (6) Vo otsustvo na sistem na Zaednicata {to na potro{uva~ite &m ja garantira avtenti~nosta na mestoto na potekloto, ako dr`ava-~lenka prevzeme merki za spre~uvawe na ne-fer praktika vo taa smisla, taa e, sepak, podlo`na na uslovot takvite merki da bidat razumni i na~inot na barawe na dokazot (za potekloto na proizvodot, SG) da ne deluva kako pre~ka za trgovijata pome|u dr`avite-~lenki i, sledstveno na toa, da bide dostapen za site gra|ani na Zaednicata. (7) Duri i bez da se ispituva dali takvite merki se opfateni so ~lenot 36 (sega{en 30 DFEU); tie, vo sekoj slu~aj, vrz osnova na principot utvrden vo vtorata re~enica na toj ~len, ne smeat da pretstavuvaat merki na arbitrerna diskriminacija ili prikrieno ograni~uvawe na trgovijata pome|u dr`avite-~lenki. (8) Toa mo`e da bide slu~aj koga formalnostite barani od dr`ava-~lenka za celite na doka`uvawe na potekloto na proizvodot edinstveno od uvoznicite, ovie realno ne se vo sostojba da gi zadovolat bez da po~ustvuvaat seriozni pote{kotii. (..)  »

5. Merki so efekt podednakov na KO – principi od presudata vo Dasonville (a) identifikacija na MEK zavisi od efektot na merkata na "popre~uvawe" na trgovijata pome|u dr`avite-~lenki; (b) takov status mo`e da dobie: - (direktno ili indirektno)diskriminatorskata merka, naso~ena kon stranskiot proizvod, kako i - merkata od op{ta primena - (tkn. nerazlo`no primenliva merka); (v) sepak, dozvoleni se takvi merki koi bi mo`ele da bidat opravdani dokolku se "razumni", so ogled na motivite za koi se doneseni i/ili nivnata razumna cel;

6. Diskriminatorski MEK(1): popre~uvawe uvozot ili izvozot pome|u dr`avite-~lenki • re`im na dozvoli za uvoz/izvoz; • kontrola na kvalitetot isklu~ivo za proizvodite od uvoz ili izvoz (pr: slu~ajot Bouchelier (1987; izvoz na saati); • podveduvawe na avtomobil od uvoz na dodatni bezbednosni testovi pri registracija (slu~ajot Commision v. Italy (1987) … itn.

7. Diskriminatorski MEK (2): favorizirawe na doma{nite vo odnos na stranskite proizvodi • Kampawa za kupuvawe na doma{ni proizvodi: Buy Irish’ Case (1982); • Obvrska proizvodite da nosat naznaka za potekloto za odredeni proizvodi (bez toa da ima vrska so karakterot na proizvodot- kvalitetot, upotrebenite materijali ili metod na izrabotka, folklorot ili tradicijata vo odreden region i sl.): Slu~ajot Commission v. UK (1985) • Insistirawe vrz doma{na komponenta na tender: Slu~ajot Commission v. Ireland (1988) (tender za snabduvawe so voda) …. itn. • Diskriminacija preku administrativna praktika: slu~ajot Commission v. France (1984) (nedavawe na odobrenie za uvezeni po{tanski ma{ini)

8. Diskriminatorski MEK (3): merki na fiksirawe na cenite na stranskite proizvodi • Slu~ajot Van Tieggele(1978) (utvrdeni najniski proda`ni ceni za alkoholni pijalaci): “(..) (13) Dodeka, nacionalnite pravila za kontrola na cenite {to se primenlivi bez razlikuvawe vrz doma{nite i uvezenite proizvodi vo princip ne mo`at da predizvikaat (efekt na kvantitativno ograni~uvawe), tie toa mo`at da go storat vo specifi~ni okolnosti. (14) Taka, uvozot mo`e da bide popre~en osobeno koga nacionalnite organi ja fiksiraat cenata ili marginata na profitabilnost na nivo na koe uvezenite proizvodi se staveni vo ponepovolna polo`ba vo odnos na identi~nite doma{ni proizvodi bidej}i ovie ne bi mo`ele da bidat profitabilno prodavani vo ramki na utvrdenite uslovi ili bidej}i e isklu~en nivnata konkurentska prednost kako rezultat na poniskite tro{kovni ceni.”

9. Diskriminatorski MEK (4): merki koi{to go ote`nuvaat ili poskapuvaat uvozot na proizvodi • Slu~ajot Schlos v. Auto Controle Technique (1986):

10. Nerazlo`no primenlivi merki: Slu~ajotCassis de Dijon [1979]: (8) Vo otsustvo na zaedni~ki pravila (na Zaednicata) okolu proizvodstvoto i proda`bata na alkohol (..) dr`avite-~lenki se tie, koi {to gi ureduvaat pra{awata povrzani so proizvodstvoto i proda`bata na alkoholot i alkoholnite pijaloci na nivnata teritorija. Pre~kite na dvi`eweto vo ramkite na Zaednicata {to proizleguvaat kako rezultat na razlikite pome|u nacionalnite zakonodavstva okolu proizvodstvoto i proda`bata na konkretnite proizvodimoraat da bidat prifateni, no, samo dokolku takvite odredbi mo`at da bidat priznaeni kako neophodni zaradi zadovoluvawe na zadol`itelnite barawa(mandatory requirements), osobeno, vo vrska so efektivnosta na fiskalnata kontrola, za{titata na javnoto zdravje, ~esnosta kaj delovnite transakcii i za{titata na potro{uva~ite. (..) (14) (..) Ne postoi… validna pri~ina zo{to, pod uslov da bile zakonski proizvedeni i prodavani vo edna dr`ava-~lenka, alkoholnite pijalaci da ne bi mo`ele da bidat vneseni vo druga dr`ava-~lenka; proda`bata na takvite proizvodi ne mo`e da bide predmet na zakonska zabrana na proda`bata na pijaloci so alkoholna sodr`ina poniska od granicata propi{ana so nacionalnite pravila. "

11. Nerazlo`no (op{to) primenlivi MEK: Slu~ajotCassis de Dijon[1979] • Principot za ‘vzaemno priznavawe’ na proizvodite (stav 8(2) i 14 (4) na presudata); • ‘Praviloto za razumnost’ (‘the rule of reason’; stav 8): “(8) Vo otsustvo na zaedni~ki pravila (na Zaednicata) ... Pre~kite na dvi`eweto vo ramkite na Zaednicata {to proizleguvaat kako rezultat na razlikite pome|u nacionalnite zakonodavstva okolu proizvodstvoto i proda`bata na konkretnite proizvodi moraat da bidat prifateni, no, samo dokolku takvite odredbi mo`at da bidat priznaeni kako neophodni zaradi zadovoluvawe na zadol`itelnite barawa(mandatory requirements), osobeno, vo vrska so efektivnosta na fiskalnata kontrola, za{titata na javnoto zdravje, ~esnosta kaj delovnite transakcii i za{titata napotro{uva~ite.”

12. Intenzivna primena na formulata od Cassis de Dijon • Slu~ajot Deserbais (1988) (ograni~uvawe na procentot na maslenost vo edamer sireweto) • Slu~ajot Gilli and Adres (1980) (uvoznikot na jabolkov ocet gonet zaradi izmama bidej}i ne prodaval vinski ocet) • Slu~ajot Rau (1981) (belgiski propis {to baral pakuvawe na margarinot vo kocki)

13. Primena na formulata od Cassis de Dijon ipravilata so koi “podednakvo se opteretuvaat proizvodite” od uvoz i doma{nite proizvodi (“equal-burden rules”) • Slu~ajot Cineteque (1985): • iako podednakvo gi poga|a doma{nite i stranskite proizvodi, zabranata za proda`bata ili iznajmuvaweto na video-kaseti vo prvata godina od pojavuvaweto na filmot e e opfatena so ~lenot 30 DFEU, no • istata e opravdana bidej}i go ohrabruva sozdavaweto na filmovi (stimuliraj}i go gledaweto filmovi vo kino) • The Sunday Cases:Slu~ajotTorfaen(1989) – • zabranata za proda`ba na proizvodi vo prodavnici vo nedela e opfatena so ~lenot 30 DFEU, no • istata e opravdana kako “legitimna merka na ekonomskata i socijalna politika” • 2 kriteriumi za odr`livost na merkata: taa da e (a) opravdana i (b) proporcionalna so nejzinite celi.

14. Izzemawe na tkn. “pravila so koi se ureduva na~inot na proda`ba” na proizvodite (selling arrangements) od primenata na ~lenot 30 (porane{en ~len 28) – pod uslov da ne se diskriminatorski • Slu~aiteKeck and Mithouard [1993]: “(16) … (S)protivno na toa {to be{e prethodno odlu~uvano, primenata vrz proizvodite od drugite dr`avi-~lenki na nacionalni odredbi {to ograni~uvaat odredeni na~ini na proda`ba(sales arrangements) ne e takva {to, direktno ili indirektno, realno ili potencijalno, bi ja popre~ilo trgovijata pome|u dr`avite-~lenki, vo smisla na presudata vo slu~ajot Dassonville (..), pod uslov takvite odredbi da se primenuvaat vrz site relevantni trgovci vo ramki na nacionalnata teritorijai s# dodeka, spored pravoto ili faktite, na ist na~in go zasegnuvaat marketingot na doma{nite i na proizvodite od drugite dr`avi-~lenki. (17) Koga se ispolneti tie uslovi, primenata na tie pravila na vrz proda`bata na proizvodite od druga dr`ava-~lenka ne e od takva priroda {to go popre~uva nivniot pristap na pazarot ili {to go ote`nuva takviot pristap pove}e otkolku pristapot na doma{nite proizvodi. Takvite pravila spored toa se nao|aat nadvor od opfatot na ~lenot 30 na Dogovorot (sega{en ~len 34 na DFEU).”

15. Principot od presudata vo Slu~aiteKeck and Mithouard [1993]: • Vo osnova, nacionalnite odredbi {to ograni~uvaat odredeni na~ini na proda`ba (sales arrangements) se dozvoleni (ne se opfateni Tie se dozvoleni bidej}i ne so zabranata za KO i MEK od ~lenot 34 na DFEU, porano ~len 28 na DEZ); • go popre~uvaat pristapot na stranskite proizvodi na pazarot na dr`avata-~lenka; • Uslov za pogornoto e nacionalnite odredbi da bidat ne-diskriminatorski, odnosno: • da seprimenuvaat vrz site relevantni trgovci vo ramki na nacionalnata teritorija, i • spored pravoto ili faktite, na ist na~in go zasegnuvaat marketingot na doma{nite i na proizvodite od drugite dr`avi-~lenki.

16. Kritika na presudata vo Keck and Mithouard: testot na – “pristap kon pazarot” namesto formalniot nediskriminatorski test • Rigidnost na formalisti~koto insistirawe (edinstveno) vrz uslovot na ne-diskriminacija vo Kesk • Duri i da se nediskriminatorski, nacionalniteokolu sales arrangementsmo`at da go ograni~at pristapot na stranskite proizvodi na doma{niot pazar – sprotivno na osnovnata cel na Vnatre{niot pazar: sloboden protok na proizvodi pome|u dr`avite-~lenki • Razlikuvawe pome|u tkn. • “stati~ni” sales arrangements (ograni~uvawe na rabotnoto vreme na prodavnicite; odreduvawe na vidot na vidot na rabotnite prostorii i sl.) • “dinami~kite” sales arrangementsse povrzani so na~inot na koj proizvoditelot odbira da go prodava (marketira) proizvodot (na~in na reklamirawe, proda`ba so inicijalen popust i sl.) • “Dinami~kite” sales arrangements bi trebalo da bidat opfateni so zabranata od ~lenot 34 DFEU bidej}i go zasegnuvaat samiot proizvod i mo`at da dovedat do ograni~en pristap na stranskiot proizvod na doma{niot Pazar

17. Presudi na ESP posle presudata vo Slu~aite Keck and Mithouard • Slu~ajot Le Clerk-Siplec [1998]: zabranata vo Francija za reklamirawe na proizvodite od distributivniot sektor preku televizija zaradi stimulirawe na reginalnite vesnici – oceneta kako opfatena so ~lenot 34 DFEU bidej}i go spre~uva pristapot na stranskite proizvodi na francuskiot pazar; • “Dinami~kite” sales arrangements kako opfateni so zabranata od ~lenot 34 DFEU: • Slu~ajot Familiapress Zeitungverlag (1997): germanski izdava~ na vesnici ograni~en vo mo`nosta za prodava vesnik zaradi zabrana vo Avstrija za nagradni igri vo vesnicite: zabranata e opfatena so ~lenot 34 DFEU bidej}i”se odnesuva na karakteristikite na proizvodot” • Slu~ajot De Agostini (1997): Zabranata na televizisko reklamirawe naso~eno kon deca pod 12 godi{na vozrast vo [vedska e opfateno so ~lenot 34 DFEU bidej}i razli~no gi poga|a doma{niot i uvozniot proizvod: televiziskoto reklamirawe bil edinstveniot na~in za stranskiot proizvoditel da se probie na pazarot

18. Afirmirawe na testot – “pristap kon pazarot” vo praktikata na ESP • Slu~ajot Gourmet international Products AB (GIP) [1998]: zabrana za reklamirawe na alkohol vo [vedska vo ~asopisite, osven ako ovie ne se prodavani na mestoto kade se prodava alkoholot: “Duri i da ne e neophodno da se napravi precizna analiza na faktite okolu {vedskata situacija, {to e rabota na nacionalniot sud, Sudot mo`e da zaklu~i deka, vo slu~ajot na alkoholni pijaloci, ~ija{to upotreba e povrzana so tradicionalnata socijalna praktika i so lokalnite naviki na potro{uva~ite, zabranata za site reklami vo pe~atot, na radio i na televizija, direktnoto ispra}awe po po{ta na materijal ili postavuvaweto na posteri na avtopati{tata e podobno da go popre~i pristapot na pazarot na proizvoditelite od drugite dr`avi-~lenki pove}e otkolku {to go popre~uva pristapot na doma{nite proizvodi, so koi {to se pove}e zapoznaeni potro{uva~ite.”

19. Afirmirawe na testot – “pristap kon pazarot” vo praktikata na ESP • Slu~ajot Heimsdienst (2000): ograni~uvaweto (vo Avstrija) na mo`nosta za proda`ba na `itni, mesni proizvodi i zalen~uk nadvor od prodavnicata samo na podra~jeto na op{tinata vo koja e regitrirano liceto – “… go popre~uva pristapot kon pazarot na dr`avata-~lenka na proizvodite uvezeni od drugite dr`avi-~lenki pove}e otkolku {to go popre~uva pristapot na doma{nite proizvodi …” • Kriteriumi za odreduvawe na efektot na merkata vo odnos na mo`nosta za pristap na pazarot na dr`avata-~lenka: • obemot na zasegnatite proizvodi; • prirodata na ogrni~uvaweto; • dali efektot na merkata direktno gi pogoduva uvoznite proizvodi; • postoeweto na alternativni na~ini na prodavawe na proizvodot itn.

20. Praktika poKeck and Mithouard [1993] • Propi{uvawe na vremeto na zapo~nuvawe so rabota vo benzinskite pumpi (Slu~ajot Tankstation't Heukste vof and Boermans, Case C-401/92); • Zabrana za reklamirawe na alkoholni proizvodi zaradi za{tita na javnoto zdravje (Slu~ajot Konsumentombudsmannen (KO) v. Gourmet international Products AB (GIP) [1998]); • Zabrana za upotreba na zborot ‘klinika’ na kozmeti~ki proizvod vo Germanija (Slu~ajotVerband Sozialer Wettbewerb eV v. Clinique Labaratoires SNCF [1992]); ……

21. Opravduvawe na diskriminatorskite merki (^len 30 na DFEU, porano na DEZ) • Za{tita na javniot moral:Slu~ajotHenn & Darby(uvoz na materijali so pornografska sodr`ina; 1979) – zabrana za arbitrerni merki; • Za{tita na javniot poredok:R. v. Chief Constable of Sussex, Ex. p. Trader's Ferry [1998]; • Za{tita na javnata bezbednost:Slu~ajotCampus Oil (1984); • Za{tita na zdravjeto na lu|eto, `ivotnite ili rastenijata: ‘principot na pretpazlivost' (precautionary principle): • pri otsustvo na harmonizira~ki merki – {iroka diskrecija pri postoewe na somnenie za {tetnost; • izvesen rizik po zdravjeto, so ogled na nau~nite soznanija; • nearbitrernost i proporcionalnost na merkata (Slu~ajot Sandoz (uvoz na musli;1983)); Komisijata protiv Obedinetoto kralstvo (zabrana za uvoz na misirki voo~i Bo`ik zaradi navodna bolest; 1981) – otkrivawe na ‘vistinskata namera zad odnosnata merka’; slu~ajot na dvojni tehni~ki kontroli na proizvodot; • Za{tita na kulturni dobra; pro{ireni isklu~oci (prirodna sredina…)