Het gebruik van gezonde vetten in de praktijk

1. Het gebruik van gezonde vetten in de praktijk Dominique Verburgh diëtiste diabeteseducator

2. Inhoud • Voorkomen van de vetten • Plaats van de vetten in de voedingsdriehoek • Belang van een juiste keuze van voedingsvetten voor diabeten • Goede cholesterolwaarden in het bloed: minder risico op atherosclerose • Voedingsvetten: rol en soorten • Hoeveel vetten in onze voeding? • Enkele tips om minder vet te gebruiken • Praktisch: overzicht van de smeer- en bereidingsvetten in de handel + bespreking

3. Voorkomen van vetten • Zichtbare vetten: boter, margarine, room, olie, mayonaise, … • Onzichtbare vetten: - dierlijke produkten: vlees, vis, melk en melkprodukten, vleeswaren - plantaardige produkten: noten - zoete voedingsmiddelen: koekjes, gebak, chocolade, ijs, …

4. Plaats van de vetten in de voedingsdriehoek

5. Belang van een juiste keuze van voedingsvetten voor diabeten • Diabetes = ook stoornis in het vetmetabolisme: door diabetes wordt het bloed dikker  t. h. v. kleine bloedvaten: micro-angiopathie (nieren, ogen en zenuwen)  t. h. v. grote bloedvaten: macro-angiopathie (atherosclerose) • Diabetes: kans op HVZ 4 maal groter

6. Goede cholesterolwaarden in bloed: minder risico op HVZ • 2 soorten cholesterol in bloed: LDL: - slechte cholesterol - verhoogt risico op atherosclerose - kan dalen door minder VV te gebruiken - streefwaarde: <100

7. Goede cholesterolwaarden in het bloed: minder risico op HVZ HDL: - goede cholesterol - beschermt onze bloedvaten - stijgt door een goed lichaamsgewicht, voldoende beweging en het gebruik van olijfolie - streefwaarde: * Mannen: >40 * Vrouwen: >50

8. Goede cholesterolwaarden in het bloed: minder risico op HVZ • Triglyceriden: - verhogen risico op atherosclerose - stijging komt vooral voor bij . abdominaal overgewicht . slecht geregelde diabetes . te hoge vetinname (vooral VV) . groot alcoholverbruik . opname van veel snelle Kh - streefwaarde: <150

9. Voedingsvetten • Rol: • grotendeels opgebouwd uit vetzuren • dienen als brandstof (En) voor ons lichaam • 1 g vet = 9 kcal • bron van vetoplosbare vitamines (A, D, E, K) • maken 30% uit van de totale En-opname in een gezonde voeding

10. Voedingsvetten • Soorten: VERZADIGDE • zetten zich vast in de wand van de aders • doen LDL stijgen • = harde vetten • voorkomen: • dierlijke: melk en melkprodukten, vlees en vleeswaren • plantaardige: palm- en kokosvet, harde plantaardige margarines, minarines en frituurvetten • combinatie: harde margarines en minarines, koekjes, gebak, chocolade, snoep

11. Voedingsvetten • ENKELVOUDIG ONVERZADIGD • zachter van structuur • doen LDL en TG dalen • doen HDL stijgen • voorkomen: • olie: olijf, arachide, lijnzaad, noten, koolzaad • noten: vooral amandelen, cashew, hazel en pinda’s • vruchten: avocado en olijven • sommige margarines en minarines op basis van olijfolie, sommige vloeibare bereidingsvetten

12. Voedingsvetten • MEERVOUDIG ONVERZADIGD • zeer zacht tot vloeibaar van structuur • doen LDL, HDL en cholesterol dalen • 2 soorten: omega 3: • doen TG dalen • minder kans op vorming van bloedklonters • minder hartritmestoornissen • komen voor in koolzaad- , lijnzaad- en walnotenolie en in vette vissen (nu ook omega 3-verrijkte voedingsmiddelen: eieren, melk, vlees en gevogelte)

13. Voedingsvetten Omega 6: • goede verhouding omega 6/omega 3 = 4/1 • komen voor in maïs- , soja-, saffloer- en zonnebloemolie

14. Voedingsvetten • TRANSVETZUREN • = speciale vorm van meervoudig onverzadigde vetzuren • worden gevormd bij langdurig verhitten en industriëel harden van olie • hebben dezelfde nadelige effecten als de VV • voorkomen: koekjes en gebak

15. Voedingsvetten • CHOLESTEROL • = vetachtige stof • nodig voor opbouw van lichaamscellen, produktie van hormonen en galzuren en voor de werking van de hersenen en het zenuwstelsel • slechts 15% van het bloedcholesterol is afkomstig uit de voeding, de overige 85% wordt door het lichaam zelf aangemaakt

16. Voedingsvetten • STEROLEN EN STANOLEN • structuur = grotendeels gelijk aan cholesterol • zorgen voor een beperkte opname van cholesterol t. h. v. de darm • komen van nature voor in de voeding, vooral in plantaardige oliën • in de handel: margarines en melkdrankjes verrijkt met sterolen en stanolen

17. Hoeveel vetten in onze voeding? • Vetten totaal: 30% • VV : 10% • EOV : >10% • MOV : 5.3-10%

18. Enkele tips om minder vet te gebruiken • kies een minarine (25% vet) om te smeren en beleg de helft van de snede brood • kies vetarme bereidingstechnieken zoals antikleefpan, micro-golf, wok, bakvel, grill • gebruik voor de bereiding van de warme maaltijd een olie of vloeibaar bereidingsvet • gebruik per persoon 1 soeplepel bereidingsvet • eet max 1x/week een gefrituurde bereiding • dep gefrituurde bereidingen af op keukenpapier • vervang room door een plantaardige room op basis van soja of door een lichte room • gebruik dressing (eventueel afgelengd met yoghurt of platte kaas) i. p. v. mayonaise • vervang een deel van de olie door melk of yoghurt bij de bereiding van vinaigrette

19. Praktisch: welke vetstof moeten we gebruiken? • Algemene regel: een goede vetstof heeft een hoeveelheid VV dat minder is dan 1/3 van de totale hoeveelheid vet Opmerking: indien de hoeveelheid VV niet vermeld wordt op de verpakking, dan bevat het produkt waarschijnlijk teveel van deze soort vetten en wordt het daarom afgeraden

20. Overzicht van de smeer- en bereidingsvetten • Smeervetten: • omega 3 verrijkt • minarines 38% V • light minarines 25% V • op basis van soja • op basis van olijfolie • met sterolen/stanolen Opmerking: Alle boters, zelfs met een vetgehalte van 20%, worden niet aangeraden omwille van een te hoog gehalte aan VV of omdat de samenstelling niet vermeld wordt. Vben: Balade, Bridelight, Président light, Galaxi boter halfvol

21. Overzicht van de smeer- en bereidingsvetten • Bereidingsvetten: • bakken en braden vast • bakken en braden vloeibaar

22. Smeervetten

25. Bereidingsvetten

27. Besluit • Smeervetten • vele merken: zelfde samenstelling • verhouding VV/EOV voor min 38% en 25% en minarines met olijfolie = idem • soja minarines: minder goede verhouding VV/EOV • minarines 38%: Spring, Vita d’or, culino omega 3 • minarines 25%: Vita d’or • soja minarines: Alpro minarine en Alpro light 15% • minarines met olijfolie: Bertolli 38%, iets méér transVZ • sterolen/stanolen: Benecol light 35% • Na-: Becel, Vitelma, Delhaize omega 3 38%

28. Besluit • Bereidingsvetten • vloeibare: betere verhouding VV/EOV • Bratella + olijfolie, Lucesse + olijfolie, Bertolli Bakken en Braden vloeibaar, Solo vloeibaar • Na-: Becel

29. Nog vragen? Dank voor uw aandacht