İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ ALANINDA ULUSAL ve ULUSLARARASI KURULUŞLAR VE SÖZLEŞMELER

1. İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ ALANINDA ULUSAL ve ULUSLARARASI KURULUŞLAR VE SÖZLEŞMELER Tahir SİNANOĞLU Makine Mühendisi Emk. Baş İş Müfettişi İş Güvenliği Uzmanı(A)

2. Türkiye’de iş sağlığı ve güvenliği konusunda birçok kurum ve kuruluş vardır: • Kamu: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB) (İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü: İSGGM; İş Teftiş Kurulu Başkanlığı: İTK; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Eğitim Merkezi: ÇASGEM); Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK); Sağlık Bakanlığı • İşçi ve İşveren Kuruluşları: TÜRK-İŞ, Hak-İş, DİSK, TİSK vb • Üniversiteler • Mesleki Örgütler: Türk Ergonomi Birliği, Türk Tabipler Birliği (TTB), TMMOB, Türk Hemşireler Derneği

3. İSG konusunda devleti temsilen Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, bağlı üç ana hizmet birimiyle ilgili çalışmaları yürütmektedir: • İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (İSGGM) ile bağlı kuruluş İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi (İSGÜM) • İş Teftiş Kurulu Başkanlığı (İTK) • Çalışma Ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi (ÇASGEM),

4. 1. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (İSGGM) • İSGGM’nin görevleri kısaca (3146 sayılı kuruluş kanununca) şunlardır: • İş sağlığı ve güvenliği konularında, mevzuatın uygulanmasını sağlamak ve mevzuat çalışması yapmak, • Ulusal politikaları belirlemek ve bu politikalar çerçevesinde programlar hazırlamak, • Ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlarla işbirliği ve koordinasyonu sağlamak, • Etkin  denetim  sağlamak  amacıyla  gerekli  önerilerde bulunmak ve sonuçlarını izlemek, • Standart çalışmaları yapmak, normlar hazırlamak ve geliştirmek, ölçüm değerlendirme, teknik kontrol, eğitim, danışmanlık, uzmanlık ve bunları yapan kişi ve kuruluşları inceleyerek değerlendirmek ve yetki vermek, • Kişisel koruyucuların ve makine koruyucularının imalatını yapacak kişi ve kuruluşlara yetki vermek, ithal edilecek kişisel koruyucuların ve makine koruyucularının standartlara uygunluğunu ve bu hususlarda usul ve esasları belirlemek, • İş sağlığı ve güvenliği ile iş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesi konularında inceleme ve araştırma çalışmalarını planlayıp programlamak ve uygulanmasını sağlamak,

5. Faaliyet konuları ile ilgili yayım ve dokümantasyon çalışmaları yapmak ve istatistikleri düzenlemek, • Mesleki eğitim görenler, rehabilite edilenler, özel risk grupları ve kamu hizmetlerinde çalışanlar da dahil olmak üzere tüm çalışanların iş kazaları ve meslek hastalıklarına karşı korunmaları amacıyla gerekli çalışmaları yaparak tedbirlerin alınmasını sağlamak, • İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi ve Bölge Laboratuvarlarının çalışmalarını düzenlemek, yönetmek ve denetlemek

6. İşSağlığıveGüvenliğiMerkeziMüdürlüğü – İSGÜM • İSGÜM’ün İSG kapsamındakifaaliyetlerişunlardır: • İşyeriortamınınsağlıkvegüvenlikaçısındantaşıdığırisklerkonusundaaraştırmalaryapılması, fizikselmaruziyetinölçülmesivebukonudametotvestratejilergeliştirilmesi, • Risk değerlendirmesi, ergonomivekişiselkoruyucudonaımlarkonusundabilgilendirmeve İSGÜM Müdürlüğühizmetlerikapsamında, MerkezLaboratuarlarındayapılangürültü, titreşim, aydınlatma, termalkonforşartlarıvetozölçümüişlemlerinindüzenlibirşekildeyapılmasıfaaliyetleriniyürütmek. • DeneySonuçRaporları’nınteknikyeterliliğinikontrolederekonaylamak, • Kesinleşençalışmaprogramındayeralanaraştırma, hizmetveeğitimçalışmalarınıyürütmek, faaliyetraporlarınıhazırlamak, • TS EN ISO/IEC 17025:2005’in gereklerineuygunolarakKaliteYönetimSistemininoluşturulması, belgelendirilmesi, onaylanması, yürürlüğekonulmasıveuygulanmasıhususlarındaKaliteYönetimBirimiveLaboratuarKaliteSorumlularıileişbirliğiiçerisindeçalışmak,  • OrtamölçümleriiçinDeneyveCihazTalimatlarınıkontroletmek, • CihazveDonanımKalibrasyonPlanları’nıntakipedilmesi,

7. 2. İŞ TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI (İTK) • İşTeftişKuruluBaşkanlığı, 1979 tarihindeçıkarılan “İşTeftişTüzüğü” ilekurulmuştur. • İşTeftişKurulubaşkanliği’ningörevveyetkilerikısacaşunlardır: • Çalışmahayatıileilgilimevzuatınuygulanmasınıdenetlemek, • İşteftişiyleilgilimevzuatçalışmasıyapmakvemevzuattagörülenboşlukveaksaklıklarıngiderilmesiiçinalınmasıgerekliönlemlerkonusundagörüşbildirmek, • İşTeftişiileilgiliistatistikleritutmak, değerlendirmek, yorumlamakveyayınlamasınısağlamak,

8. 3. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA MERKEZİ (ÇASGEM) • Tarihçesi, 1955 yılında Yakın veOrtaDoğuÇalışmaEnstitüsü (YODÇE) ne dayanan, nihayetinde 2003 tarihinde 4947 sayılıkanunile 7460 sayılı (YODÇEM TeşkilatKanunu'ndayapılandeğişikliksonucu), "ÇalışmaveSosyalGüvenlikEğitimveAraştırmaMerkezi" (ÇASGEM) olarakdeğiştirilmeksuretiylekurulmuştur.

9. ÇASGEM’ingörevveamaçları; • Çalışmahayatı, sosyalgüvenlik, işsağlığıvegüvenliği, işçiişverenilişkileri, istihdam, verimlilik, toplamkaliteyönetimi, işpiyasası alomaliye.com etütleri, ergonomi, çevre, ilk yardım, işistatistiklerivebenzerikonularileişyerindekisağlıkvegüvenlikriskleriniönlemekvekoruyucuhizmetleriyürütmeküzeregörevlendirilecekişyerihekimi, mühendis, teknikeleman, hemşirevediğersağlıkpersonelineişsağlığıvegüvenliğikonusundagerektiğindeBakanlıkbirimleriveyailgilikurumvekuruluşlarilebirlikte, eğitimprogramlarıhazırlamak, eğitimvermekveyaeğitimhizmeti satın almak, sertifikalandırmak, bukonularlailgiliaraştırmalaryapmakveyayaptırmak, • Bakanlık, bağlıkuruluşlarıileilgilikuruluşlarınınpersoneliileözelveyakamusektöründefaaliyetgösterenişyerlerindekiişçi, işverenveyayöneticipersoneliçineğitim, seminervekonferanslartertipetmekveyabukonulardatertiplenmişeğitim, konferansveseminerlereiştiraketmek,

10. Çalışmakonularıileilgiliaraştırmalarveincelemeleryapmakvebukonularda bilgivedoküman toplamak; • İlgililerintalebiveyaonayıileişyerlerininçalışmakonularıveişverimiileilgilimeseleleriniinceleyerekgörüşvetavsiyelerdebulunmak; • Olanakları ölçüsündeistatistiklerhazırlamak; • Türkçeveyabancıdillerdeamacıileilgiliderlemeveyayınyapmak. • ÇASGEM’inyönetimorganlarıEğitimveAraştırmaMerkeziBaşkanıileDanışmaKurulundanoluşmaktadır.

11. 4. SOSYAL GÜVENLİK KURUMU (SGK) • SosyalGüvenlikKurumu, SosyalSigortalarKurumuBaşkanlığı (SSK), Bağ-KurGenelMüdürlüğüileEmekliSandığıGenelMüdürlüğünün 2006’da yayımlanan 5502 sayılıSosyalGüvenlikKanunuilebirleştirilmesisonucu kurulmuştur.

12. SosyalGüvenlikKurumunungörevlerişunlardır: • Ulusalkalkınmastratejivepolitikalarıileyıllıkuygulamaprogramlarınıdikkatealaraksosyalgüvenlikpolitikalarınıuygulamak, bupolitikalarıngeliştirilmesineyönelikçalışmalaryapmak. • Hizmetsunduğugerçekvetüzelkişilerihakveyükümlülüklerikonusundabilgilendirmek, haklarınınkullanılmasınıveyükümlülüklerininyerinegetirilmesinikolaylaştırmak. • Sosyalgüvenliğeilişkinkonularda; uluslararasıgelişmeleriizlemek, AvrupaBirliğiveuluslararasıkuruluşlarileişbirliğiyapmak, yabancıülkelerleyapılacaksosyalgüvenliksözleşmelerineilişkingerekliçalışmalarıyürütmek, usulünegöreyürürlüğekonulmuşuluslararasıantlaşmalarıuygulamak. • Sosyalgüvenlikalanında, kamuidareleriarasındakoordinasyonveişbirliğinisağlamak. • Bu KanunvediğerkanunlarileKurumaverilengörevleriyapmak

13. ULUSLARARASI KURULUŞLAR • İş sağlığı ve güvenliği alanında çalışmaları bulunan birçok uluslararası kurum ve kuruluş bulunmaktadır. • İSG konusunda Birleşmiş Milletlere (BM) bağlı kuruluşlar • Uluslararası Çalışma Örgütü-ILO • Dünya Sağlık Örgütü-WHO • BM Çevre Programı-UNEP • Uluslararsı Atom Enerjisi Ajansı • BM Kalkınma Programı-UNDP • BM Sanayii Geliştirme Örgütü-UNIDO

14. Uluslararası kuruluşlar arasından en önemlileri aşağıda sunulmuştur: • İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı (OSHA-USA ve OSHA-EU) • Dünya Sağlık Örgütü (WHO) • Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)

15. 1. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ AJANSLARI (OSHA-USA ve OSHA-EU) • AmerikaBirleşikDevletleri’nde, 1970’de yürürlülüğegirenİşSağlığıveGüvenliğiKanununca (Occupational Safety and Health Act, OSHA) ABD’de “UlusalİşSağlığıveGüvenliğiEnstitüsü” The National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH)ileİşSağlığıveGüvenliğiAjansı (Occupational Safety and Health Administration) kurulmuştur. • OSHA-USA’nın kuruluş amacı, işyeri güvenliği ve işçi sağlığı hakkındaki yasal düzenlemeleri (mevzuatı) çıkarmaktır. NIOSH ise İSG alanında araştırma, eğitim vb faaliyetlerde bulunarak çalışma şartlarının iyileştirilmesi için çalışmaktadır. • Avrupa’da OSHA-EU’nın kuruluş amacı, Avrupa Birliğinde işyerlerinin daha sağlıklı, güvenli ve üretken olmalarına katkıda bulunmaktır. Bu Ajans, iş sağlığı ve güvenliği konusunda ülkelerin gelişimi ve konuyla ilgili bilgi paylaşımını sağlamaktadır.

16. 2. DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ-WHO • 19-22 Temmuz 1946 tarihleri arasında New York’ta toplanan Uluslararası Sağlık Konferansı’nda,Türkiye’nin de içinde bulunduğu 61 ülkenin temsilcileri tarafından WHO Anayasası imzalanarak en az 26 üye ülkenin resmi kabulü ile yürürlüğe girmesi için işlem başlatılmıştır. • Türkiye 2 Ocak 1948 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü’ne üye olmuştur.26 üye ülkenin resmi kabul işlemi 7 Nisan 1948 tarihinde netleşmiş ve 7 Nisan günü tüm Dünya’da ‘’Dünya Sağlık Günü’’ olarak kabul edilmiştir. • Türkiye Cumhuriyeti,9 Haziran 1949 tarih ve 5062 sayılı Kanun’la Dünya Sağlık Örgütü Anayasası’nı onaylayarak WHO’ya resmen üye olmuştur.

17. WHO’nün amaçlarına ulaşmak için yerine getirdiği görevler şunlardır: • Sağlık alanında uluslararası nitelik taşıyan çalışmalarda yönetici ve koordinatör makam sıfatıyla hareket etmek. • BM, İhtisas Kuruluşları, sağlık idareleri, meslek grupları ve uygun görülecek diğer örgütlerle fiili bir işbirliği kurmak ve sürdürmek. • Devletlere, istek üzerine, sağlık hizmetlerinin güçlendirilmesi için yardım yapmak. • Uygun teknik yardım yapmak ve acil durumlarda, devletlerin istekleri ya da kabulleri ile gereken yardımı yapmak. • BM’in isteği üzerine, manda altındaki ülkeler halkı gibi özelliği olan topluluklara sağlık hizmetleri götürmek ve acil yardımlar yapmak ya da bunların sağlanmasına yardım etmek. • Epidemiyoloji ve istatistik hizmetleri de dahil olmak üzere gerekli görülecek idari ve teknik hizmetleri kurmak ve sürdürmek. • Epidemik (bölgesel) ve pandemik (dünya çapında) hastalıkların ortadan kaldırılması yolundaki çalışmaları teşvik etmek ve geliştirmek. • Gerektiğinde diğer İhtisas Kuruluşları ile işbirliği yaparak kazalardan doğan zararları önleyebilecek önlemlerin alınmasını teşvik etmek.

18. 3. ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ (International Labour Organisation, ILO) • Uluslararası Çalışma Örgütü, 1919’da imzalanan Versay Anlaşmasında öngörülen Milletler Cemiyeti ile ortaya çıkmıştır. Birleşmiş Milletler üyeleri içinde ILO üçlü bir yapıya sahip bulunmaktadır: işveren temsilcileri, işçi temsilcileri ile hükümet temsilcileridir. • ILO, sosyal ve ekonomik konularda ve başka alanlarda geçerli ulusal politikaların geliştirilmesinde ve duruma göre uygulanmasında sendikalar ile işverenler arasındaki “sosyal diyalogu” geliştirerek aynı üçlü yapılanmayı üye ülkelerde de teşvik etmektedir.

19. ILO Anayasası’nınhedefleri • İstihdam ve işsizliğin önlenmesi • Çalışma saatlerinin düzenlenmesi • Uygun asgari ücret • İş dışındaki hastalık ve kazalardan korunma • Çocukların, gençlerin ve kadınların korunması • Yaşlılıkta ve maluliyette koruma • Göçmen işçilerin haklarını korunması • Eşit işe eşit ücret • Örgütlenme özgürlüğü • Mesleki eğitim ve sürekli eğitim

20. ILO nun sözleşmeleri (önemlileri) şunladır: • No. 29: ZorlaÇalıştırmaSözleşmesi (1930) • Sözleşmezorlaya da zorunluçalıştırmanın her türbiçimine son verilmesiniöngörür. Ancak, askerlikhizmeti, mahkumlarınbelirlibirdenetimegöreçalıştırılmaları, buaradasavaş, yangınvedepremgibiolağanüstüdurumlardagerekduyulançalıştırmabiçimleriiçinistisnatanınır. • No. 87: ÖrgütlenmeÖzgürlüğüveÖrgütlenmeHakkınınKorunmasıSözleşmesi (1948) • Bütünişçiveişverenlerin, öncedenizinalmaksızınveserbestçekendiörgütlerinikurmavebuörgütlenekatılmahaklarınıgüvencealtınaalmaktavebuörgütlerinresmigörevlilerinmüdahalelerindenbağımsızserbestçeişlevgörebilmelerinisağlayacakgüvencelergetirir. • No.98: ÖrgütlenmeveTopluSözleşmeHakkıSözleşmesi (1949) • Sendikaayrımcılığıgözetilmesine, farklıkesimlerinörgütlerininbirbirlerininçalışmalarınamüdahaleetmelerinekarşıvetoplusözleşmedüzeniningeliştirilmesineyönelikönlemlergetirmektedir.

21. No.100: EşitÜcretSözleşmesi (1951) • Erkekvekadınların, eşitişlerdeeşitücretvesosyalhaklarasahipolmalarınıöngörmektedir. • No. 105: ZorlaÇalıştırmanınYasaklanmasıSözleşmesi (1957) • Zorlaya da zorunluçalıştırmanınherhangibirbiçimininsiyasalzorlamaveeğitme, siyasalya da ideolojikgörüşlerinaçıklanmasınedeniylecezalandırma, işgücünühareketegeçirme, çalışmadisiplininisağlama, ayrımcılıkvegrevikatılanlarıcezalandırmaaracıolarakkullanılmasınıyasaklamaktadır. • No. 111: Ayrımcılık (İstihdamveMeslek) Sözleşmesi (1958) • İşverme, eğitimveçalışmakoşullarınındüzenlenmesinde ırk, renk, cinsiyet,din, siyasalgörüş, ulusalkimlikvesosyalkökentemelindeayrımcılıkyapılmasınınulusalpolitikalarlaönlenmesi, fırsatveuygulamaalanındaeşitliğigeliştirmeçağrısındabulunmaktadır. • No. 138: AsgariYaşSözleşmesi (1973) • İşekabuldeasgariyaşınzorunlutemeleğitimintamamlandığıyaştandahadüşükolamayacağınıöngörerekçocukişçiliğininortadankaldırılmasınıamaçlamaktadır.

22. No. 182: Çocukİşçiliğinin En KötüBiçimleriSözleşmesi (1999) • Çocukişçiliğinin en kötübiçimlerininacilenveetkilibiçimdeortadankaldırılmasınısağlayacakönlemlerinalınmasınıöngörmektedir. Çocukişçiliğinin en kötübiçimleriarasındakölelikvebenzerikoşullardaçalıştırılma, silahlıçatışmalardakullanılmaküzerezorlaaskerealınma, fuhuşvepornografiamaçlarıylaveyasadışıişlerdekullanılmavebuaradaçocuklarınsağlığına, güvenliğineveahlakideğerlerinezararverecekişleryeralmaktadır. • ILO’ya üye ülke sayısı 200’ün üzerinde olup Türkiye 1939 yılında üye olmuştur.

23. TEŞEKKÜR EDERİM