KOOLHYDRAATPORTIES : DE KUNST VAN HET RUILEN

1. KOOLHYDRAATPORTIES :DE KUNST VAN HET RUILEN Maria Casteele Diëtiste Diabeteseducator 2009

2. Een woordje vooraf: • De voedingsatlas is en handleiding • Het boek toont op een visuele manier hoe groot 1 Khportie eigenlijk is • De getallen die erin staan zijn gemiddelden • Er wordt dus niet gediscussieerd over de cijfers! • Er staan ook merknamen in, wellicht hebben deze firma’s hun aandeel in dit boek • Het boek wordt ook gratis verspreid

3. Inhoud • Inleiding • Wat zijn koolhydraatruilwaarden • Hoe koolhydraatporties berekenen • Bespreken van de voedingsmiddelen met hun ruilwaarden • Graanproducten • Melk- en melkproducten • Groenten • Fruit • Beleg

4. Inleiding • Koolhydraten zijn onmisbaar voor het goed functioneren van ons lichaam; ze geven de nodige energie • Soorten:glucose, fructose, lactose, zetmeel, … • Kh hebben een direct effect hebben op het glycemie: hoeveelheid suiker in het bloed • Als je iets eet met Kh: dan stijgt de suiker in het bloed • Om de glycemie binnen de gewenste grenzen te houden moet men weten hoeveel Kh je per maaltijd opneemt • Kennis nodig van de hoeveelheid Kh per voedingsmiddel • Daarbij is het koolhydraatruilwaardensysteem een uitstekende hulp

5. Wat zijn ruilwaarden? • Internationale benaming • Koolhydraatruilwaarden = brood-eenheden= koolhydraatporties = broodwaarden • BE = KHP = KRW • Goed hulpmiddel om te leren hoeveel Kh een voedingsmiddel bevat en hoeveel je er mag van eten

6. Wat betekent 1 Khportie ? We stellen duidelijk: • 1 Koolhydraatportie = 12.5 gram Kh • Dit is de standaard die we vooropstellen • Alle andere Kh-bevattende voedingsmiddelen worden hiermee vergeleken • We berekenen hoeveel we van een product kunnen eten om 1 Khp binnen te hebben

7. Vb: bruin brood Per 100 g voedingsmiddel wordt aangegeven hoeveel Kh er aanwezig zijn.Vb : in 100 gram brood = > 39 g Kh • 39 g Kh = 100 gr brood • 1 g Kh = 100/39 gr brood • 12.5 g Kh = 100/39 x 12.5 = 30 gram brood • 1Khp = 30 gr bruin bood

8. Voedingsmiddelen met koolhydraten en hun Khportie • Aardappelproducten • Rijst en deegwaren • Brood • Fruit • Groenten • Melkproducten • Zoet broodbeleg

9. De voedingsdriehoek

10. 1.Aardappelproducten • Samenstelling • Veel Kh: zetmeel • Plantaardige eiwitten • Voedingsvezels • Vitaminen: vit C • Mineralen • Water (60% aard) • Gekookt, gestoomd, in de pel, koud, vetarme puree... • Beperken van: vette bereidingen: frieten, kroketten, gebakken aardappelen, gratinaardappelen,chips

11. 1.Aardappelbereidingen

12. 2 .Rijst, deegwaren en bloem • Rijst: • veel zetmeel • Liefst de volkorensoorten • Deegwaren • Liefst de zuivere pastasoorten • niet de gevulde zoals: ravioli, canneloni, lasagne,…Weetje: als je spirelli eet, dan eet je er minder van in vergelijking met gewone pasta • Alle soorten bloem: tarwebloem, rijstebloem, vanillebloem, maïszetmeel, ....

13. Deegwaren - rijst - bloem

14. 3. Broodsoorten / cornflakes • Grootste bestanddeeel is bloem • Verschillende grootte van sneden brood • Best bakskesbrood kopen: sneden zijn evengroot • Volkoren of met graantjes of zaadjes: vezels, nutriënten hoger • Rogge, spelt, sojameel: reageren anders • Regelmatig afwegen brood, pistolet, croissant • Beschuiten: vocht weg, Kh blijven • Zelf gebakken brood weegt meer • Vetarme broodsoorten zijn aan te bevelen • Vetrijke broodsoorten: geen vet beleg! • gesuikerd of niet: klein verschil • Stokbrood: kan tot 140 gram wegen = 7 Khp !!!! • Dun/dik => groot verschil • Dun: veel meer korst => korstvorming => snellere opname suiker • Cornflakes: met vezels (Fitness, Kellogg’s): totaal Kh tellen

15. Brood

16. Cornflakes Hoeveel cornflakes mag je eten om 1 Khp te hebben? • 81.5 gr Kh = 100 g cornflakes • 1 g Kh = 100/81.5 • 12.5 g Kh = 100 x 12.5 = 15 gram cornflakes 81.5

17. 4. Fruit • Dagelijks 2 tot 3 stuks • essentieel • Niet te vervangen door groenten • Veel Kh: fructose of vruchtensuiker • geen vetten • Water • Vit C en b • Anti-oxidantia • Rijk aan oplosbare en onoplosbare vezels • Trage opname van de suikers

18. 4. Fruit

20. Fruit • Bevat steeds suiker!! • steeds meerekenen • Rekening houden met de portiegrootte • Volledige fruit = trage suiker • Fruitsap: snelle suiker • Niet tussen de maaltijden • Alleen bij een hypo • Of in combinatie met een maaltijd (in kleine hoeveelheden) • Fruitsap: veel vit. maar weinig vezels • Fruitsap: 125 ml = 1 Khp

21. Buitenbeentjes • Olijven: (groene of zwarte) (415 g per portie!) • Weinig Kh • Rijk aan vetten: weinig VVZ, veel MOVZ • Preventie hart- en vaatziekten • Heel veel vet (60 %)= heel veel cal !!!! • Gedroogd fruit: veel meer Kh: te mijden • Rozijnen: gedroogde pitloze druiven • Trage opname van de suikers • Als tussendoortje, in kleine doosje van 20 gr = 1 Khp • Rozijnenbrood is toegelaten = 25 g = 1 Khp

22. Noten • Vetrijk • Laag aan VVZ • Rijk aan MOVZ: goede vetten • Kh laag • Veel vit. en min. • Trage opname • Pindanoten, pindakaas: veel vetten: • Veel calorieën • wel goede vetten: MOVZ • Pistachenoten: minder vet, meer Kh, meer eiwitten • Veel ijzer en calcium • Walnoten: weinig VVZ, meer POVZ • Verwerken in salade, koekjes, taarten • Kastanjes : veel Kh, weinig vetten (3 à 4 stuks)

23. 5. Groenten • belangrijk in onze dagelijkse voeding • Ruime hoeveelheid : min 300 g/ dag • 2 x per dag: warme groenten ( 200 g), soep en rauwkost (100 g) • Groenten ≠ fruit • Weinig Kh => weinig effect op de glycemie • Uitzonderingen: erwten, witte bonen, linzen, maïs, rode biet, pompoen • Schorseneren: oplosbare vezels => weinig stijging van de glycemie, maar veel gasvorming • Opkomst van de analoge (supersnelwerkende) insulines: meer rekening houden met hoeveelheid Kh. • De aanbreng van sommige groenten mag toch niet helemaal verwaarloosd worden. • Groenten die je kookt : gewicht vergroot • Groenten die je stooft: gewicht verlaagt • Voedingsatlas: gewicht niet schoongemaakt en rauw

24. Wel rekening houden met: • Bonen : • Prinsessen- of sperzieboontjes: niet meetellen • Boon zelf bevatten Kh en ook eiwitten • Boterbonen = gele bonen • Peulvruchten: bonen, erwten, linzen • Veel E, Kh, vit en mineralen • Bonen in tomatensaus = 100 gr blik = 1 KHP • Erwten: hoe dikker hoe meer KH • Fijne erwtjes: meer pelletjes en minder zetmeel • Kijken op de verpakking!

25. Mais: 100 g = 1 Khp • Zoete groentesoort: veel Kh • Onderdeel van een gerecht vb op koude schotel • Op de verpakking kijken • Zelf popcorn maken: 17 gr = 2 handen vol = 64 kcal = 1 Khp • Kleine maiskolfjes: minder Kh, als versiering bij roergebakken gerechten • Pompoen: 160 g rauw = 1Khp (pompoensoep!) • Rode biet : familie suikerbiet => veel suiker 150 g = 1 Khp

26. Paprika: • Groene => 2 stuks = 1 Khp • Rode => 1 stuk = 1 Khp • Courgette: 1 stuk = 1 Khp • Prei : belangrijke hoeveelheid Kh • 1 prei van 200 gr = 1Khp • is niet echt waterafdrijvend • Wortelen: 190 g = 1 Khp • Tussen de maaltijd wortelen knabbelen • =>meetellen • Vit : beta-caroteen => vit A • Combinatie van erwtjes en wortelen : • 50 % van elk; verpakking controleren

27. OPGELET ! - Aan groenten in conserven is altijd zout toegevoegd - Zijn nu ook veelal toebereid en is er dus suiker en/of vetstof toegevoegd Dus kijken op de verpakking!

28. Opmerking • Tomaten: • Tomaten in blik: soms een beetje suiker toegevoegd • Tomatenketchup (22 % Kh): potje van 25 gr = 5 g Kh • Curryketchup (33% Kh): meer suiker: “ = 8 g Kh • Ui: meestal als smaakgever bij gerechten: 840 g • Veel Kh, maar vezels = inuline= niet verteerbaar => niet meerekenen • Worden wel verteerd door bacteriën in de dikke darm => vorming van gassen • Groenten bereid in een witte saus : 250 gr zoals: bloemkool, broccoli, witte kool, spinazie, witloof, enz … • Rode kool: • Rode kool met appel en suiker: 100 g bereid= 1Khp

29. 6. Melk en melkproducten • Bevat lactose = melksuiker • Melk, karnemelk • 300 ml melk = 1 Khp • volle melk = magere melk • Yoghurt (= fruit): afh van de soort/toegevoegd fruit • Platte kaas: Pl kaas + zoetstof : 0% Vitalinea : Duo Mousse & Fruit, Galeo light: vanille en aardbei • Kaas/ smeerkazen: hoe harder de kaas, hoe minder suiker • Sojamelk: 500 ml = 1 Khp=> geen lactose (OVZ) • Rijstpap Olympia zonder suiker: enkel te koop in de goothandel per 20 stuks= 1Khp • vanillepudding zelf bereid met KZ = 150 ml • Chocomousse light Dr Oetker: op de juiste manier bereiden!!! Opkloppen! over 21/2 potje verdelen = 1 Khp • Chocomousse: Vitalinea : 1 porties = 1 potje = 60 g =1 Khp • Ijs: ICY : zoetstof : lactitol en polydextrose: 1 potje => weinig Kh, kcal (frisko = hoorntje = 150 kcal)

31. Hoeveel Kh in een potje yoghurt? • Je zoekt een tabel met daarin de voedingswaarde (nutritionele waarde) • Je kijkt hoeveel Kh er aanwezig zijn per 100 g product. Je doet er ¼ bij om te herleiden tot 125 g yoghurt (alle Kh rekenen!) • OF • Je kijkt of de hoeveelheid Kh berekend zijn per potje • MEESTAL rond de 12.5 g max per potje

32. 7. Zoet beleg • Het zoet beleg is afgebeeld op een boterham om het realistisch voor te stellen • De analyses gaan enkel over het beleg, zonder boterham • De Khp worden weergegeven voor het beleg alleenof • Brood met beleg

34. Lees de etiketten op de verpakkingen!Kijk bij de hoeveelheid Kh! • Sommige producten bevatten veel Kh en dat staat op het etiket vermeld • Vb : granen, brood, fruit, gezoete producten • andere producten bevatten suiker, maar in erg lage hoeveelheden, voor de smaak: • Vb : light mayonaise,magere room, tomatenpuree, … • Het product is niet verboden en geeft geen suikerpiek • Zoetzure gerechten: de suiker niet meerekenen, je eet er niet veel van vb augurk zoetzuur: 3.6 g Kh(vgl : augurk in zuur: 1.4 g Kh)

35. BEVATTEN GEEN KOOLHYDRATENmaar soms veel vetten • Vlees (uitz: bloedworst en gepaneerde gerechten, vleeskroketten) • Kaas • Vis (gepaneerd, viskroketten) • Eieren • Smeer- en bereidingsvetten • Vleesvervangers als tofu, quorn(opgelet met vegetarische groentenburgers=> deze bevatten steeds paneermeel en bindmiddelen)

36. Dagschema: • Ontbijt :3 Khp • Tussendoortje 10 u : max 1 Khp • Middagmaal: 4 Khp • Tussendoortje 15 u: max 1 Khp • Avondmaal: 4 Khp • Tussendoortje: max 1 khp

37. Je kan zelf de keuze maken door Khp te ruilen Ontbijt = 3Khp • 3 sn brood + magere smeerkaas • 2 sn brood + 1 sn peperkoek • 2 sn brood + smeerkaas + 1 stuk fruit • 2 keer 1 portie cornflakes + 300 ml melk • 2 keer 2 beschuiten+ 2 klp gewone confituur

38. Middagmaal = 4Khp • 3 porties aardappelen + sla+ vlees+1 fruit • 3 porties rijst + 1 portie appelmoes + kip • 3 porties pasta+ vlees+ gr+ 1 yoghurt • 2 porties aardappelen + 2 porties erwtjes+vl • 2 sn brood +vlees + rauwkost +1 yoghurt + 1 fruit • 4 porties frietjes + tomaat +vlees

39. Avondmaal = 4 Khp • 4 sn brood + witloof + beleg • 3 sn brood + wortel +beleg + 1 fruit • 3 sn brood +beleg + 200 ml pap • 3 porties gebakken aardappelen +vlees +groenten+ 1 yoghurt

40. Tussendoortje= 1Khp • 1 stuk fruit • 1 potje yoghurt 125 ml • 1 sn peperkoek • 2 beschuitjes met magere smeerkaas • 150 ml pudding met zoetstof • ½ banaan • 300 ml melk • 250ml verse kaas • enz …

41. Je kan dus alle producten die in het boek vermeld staan ruilen met elkaar omdat ze even veel Kh bevatten • we kiezen voor de gezonde voedingsmiddelen!! • De minder gezonde voedingsmiddelen worden hier niet besproken

42. Besluit • Koolhydraten komen in een groot deel in onze dagelijkse voeding voor • Onmisbaar bij het goed functioneren van ons lichaam • Bij diabetespatiënten echter: • gelijkmatige verdeling over de verschillende maaltijden en • in overeenstemming met de aanwezige insuline • Rekening houdend met de gedane activiteiten • belangrijk: • Inzicht in voedingsmiddelen die Kh leveren • Invloed van deze Kh op het bloedsuikergehalte • De hoeveelheid vd inname bepaalt voor een deel de hoeveelheid te spuiten insuline

43. Wat staat u te doen ? • Verpakkingen lezen! • Kijken naar het aantal Kh per 100 g product • Hoeveel gram zal u er van eten? • Uitrekenen per volledige portie • Delen door 12.5 = > aantal Khp • Vergelijken met de hoeveelheid Khp die je normaal op dat tijdstip eet

44. BEDANKT VOOR UW AANDACHT ! Zijn er nog vragen?