340 likes | 876 Views
GNSS’TE ÖLÇÜ TEKNİKLERİ Yrd. Doç.Dr. Ayhan CEYLAN Yrd. Doç.Dr. İsmail ŞANLIOĞLU. GNSS ile Konum Belirleme Doğruluk Ölçütleri Tek Nokta Konum Belirleme Diferansiyel GPS (DGPS) Statik (Durağan) Ölçme Statik Hızlı Statik Hareketli (Kinematik) Ölçme Anlık, Gerçek Zamanlı Ölçme (Real Time).
E N D
GNSS’TE ÖLÇÜ TEKNİKLERİYrd. Doç.Dr. Ayhan CEYLANYrd. Doç.Dr. İsmail ŞANLIOĞLU
GNSS ile Konum Belirleme Doğruluk Ölçütleri Tek Nokta Konum Belirleme Diferansiyel GPS (DGPS) Statik (Durağan) Ölçme Statik Hızlı Statik Hareketli (Kinematik) Ölçme Anlık, Gerçek Zamanlı Ölçme (Real Time) Sunu Listesi
Bütün GNSS ölçü teknikleri diferansiyel teknikleri kullanır. Bu şu demektir; referans olarak kabul kabul edilen koordinatı belli sabit bir noktadan koordinatı bilinmeyen ölçülmek istenen gezici noktaya bir baz doğrusu ölçülür. Bu işlem iki yöntemle gerçekleştirilir. Sonradan veri işleyerek (Post-processing): Bu yöntemde GNSS uydularından elde edilen ham datalar alıcıda kaydedilir ve ofis ortamında yazılım kullanarak işlenir. Gerçek zamanda, anlık veri işleyerek: Bu yöntemde arazide çalışılırken veri toplanır ve aynı anda veri işlenerek yeterli hassasiyette doğru koordinat üretilir. GNSS Ölçmeleri
Uzun bazların ölçülmesinde kullanılır. Bu teknik ile bazlar 5mm + 1 ppm hassasiyetinde ölçülebilir. Ölçü süresi; en az 1 saat ve daha fazla. Baz uzunluğuna bağlı, orantılı bir şekilde olarak ölçü süresi artırılır. 20 km’nin üzerindeki bazların ölçülmesinde kullanılır. Statik (durağan) Ölçü Yöntemi
Uygulama alanları: Çok geniş arazilerde jeodezik kontrol ağların ölçümü Ulusal ve Kıtasal ağların ölçümü Tektonik hareketin izlenmesi Güçlü yer hareketlerinin (Deprem, fay hattı volkanizma, heyelan) izlenmesi Yüksek doğruluk gerektiren özel ölçmeler Statik (durağan) Ölçü Yöntemi
20 km’nin altındaki kısa bazların ölçülmesinde kullanılır. Bu teknik ile bazlar 5-10 mm + 1 ppm hassasiyetinde ölçülebilir. Uygulama alanları: Kontrol ölçmeleri Kontrol ağının sıklaştırılması Hassas poligon ölçümü, yerel ağların ölçülmesinde kısa bazlar için yüksek doğruluk arzu edildiğinde kullanılmaktadır. Statik ölçmeye karşın avantajları; Kolay, hızlı, etkili, ekonomik, fakat sadece kısa bazların ölçülmesinde kullanılmaktadır. Hızlı Statik Ölçme Yöntemi
İki Alıcı Kullanarak Hızlı statik Yöntem 1 Referans and 1 Gezici Reference Rover Rover Rover Rover Rover Rover Rover Rover 8 5 4 6 7 3 Ref 1 1 2
İki Alıcı Kullanarak Hızlı statik Yöntem Reference Rover Rover Rover Rover Rover Rover Rover 5 4 6 7 3 Ref 1 Ref2 1 2 • Alıcının 2. Referansa taşınması ve 1 Gezici
İki Alıcı Kullanarak Hızlı statik Yöntem Reference Reference Reference Reference Reference Reference Rover Rover Rover Rover Rover Rover Rover Rover Rover Reference 6 7 7 1 1 2 5 4 6 7 3 Ref 1 Ref2 1 2 • 1 Referans and 1 Gezici (Kurbağa Atlaması)
Kinematik (Hareketli) Ölçme Yöntemi • Dur-Git Yöntemi (Stop & Go)Sürekli Hareketli (Continous Kinematic)Havada Hareketli (Kinematic on the fly)
Kinematik (Hareketli) Ölçme Yöntemi Bu hareketli ölçme yöntemlerinde aşağıdaki üç teknikten biri kullanılarak taşıyıcı faz başlangıç belirsizliği (ambiguity) çözülür. • Koordinat bilinen bir noktada statik başlangıç çevrimi (static initialization) • Koordinat bilinmeyen bir yerde statik başlangıç çevrimi • Havada hareket halinde başlangıç çevrimi (on the fly initialization)
Statik aralıklı kinematik ölçme yöntemidir. Bu teknik ile bazlar 10-20 mm + 1 ppm hassasiyetinde ölçülebilir Dur Modu Ölçüye başlamadan önce ilk iki teknikten birisi ile taşıyıcı faz başlangıç belirsizliğinin çözülmesi gerekir. Dur-Git Ölçme Yöntemi Gezici Başlangıç Çevrimi Ref. Station
Git Modu Taşıyıcı faz başlangıç belirsizliğini çözmek için kafi derecede veri toplanınca kullanıcı alıcısını gezdirmeye başlayabilir. Dur-Git Ölçme Yöntemi 4 5 3 3 2 2 1 • Alıcının ölçü boyunca sürekli en az 4 uyduya • kilitlenmesi gerekir. Ziyaret edilen her bir noktada • en az 1 epokluk veri yeterlidir. Uyduya kilit kaybı • yaşanırsa gezici alıcı yeniden başlangıç çevrimi yapmalıdır. Rover Initialized Gezici Başlangıç Çevrimi Uygulama alanları Açık arazide detay ve mühendislik ölçmelerinde Ref. Station
Sürekli Hareketli Ölçme Yöntemi (Continuous Kinematic) • Ölçü hassasiyeti 10-20mm + 1 ppm • Dur Modu • Gezici alıcı ilk önce başlangıç çevrimi yapmalarıdır. Gidiş Modu Taşıyıcı faz başlangıç belirsizliğini çözmek için kafi derecede veri toplanınca kullanıcı alıcısını gezdirmeye başlayabilir.
Gidiş Modu Alıcının ölçü boyunca sürekli en az 4 uyduya kilitlenmesi gerekir. Ziyaret edilen her bir noktada en az 1 epokluk veri yeterlidir. Uyduya kilit kaybı yaşanırsa gezici alıcı yeniden başlangıç çevrimi yapmalıdır. Gezici alıcı belirli bir zaman aralığında veri kaydı yaparak koordinat üretir. Sürekli Hareketli Ölçme Yöntemi (Continuous Kinematic) 23 : 10 : 28 23 : 10 : 20 23 : 10 :27 23 : 10 :18 23 : 10 :30 23 : 10 :26 23 : 10 : 20 23 : 10 :24 23 : 10 :18 23 : 10 :16 23 : 10 :22 23 : 10 :14 23 : 10 :12
Havada Hareketli (Kinematic on the Fly) Ölçme Yöntemi Ölçü hassasiyeti 10-20mm + 1 ppm Gidiş Modu Bu teknik statik başlangıç çevrimine ihtiyaç duymaz Hareket halinde iken gezici alıcı L1 &L2 frekansları her ikisi üzerinden en az 5 uyduya ölçü süresince kilitli kalmalı ki taşıyıcı faz başlangıç belirsizliği çözülsün.
Havada Hareketli (Kinematic on the Fly) Ölçme Yöntemi 23 : 10 : 28 23 : 10 : 10 23 : 10 :27 23 : 10 :08 23 : 10 :30 23 : 10 :26 23 : 10 : 20 23 : 10 :24 23 : 10 :18 23 : 10 :16 23 : 10 :22 23 : 10 :14 23 : 10 :12 • Uydulardan gelen sinyal bir engelle karşılaşınca kilit kaybı yaşanacaktır. Engel kalkınca gezici alıcı L1 &L2 frekansları her ikisi üzerinden tekrar en az 5 uyduya kilitlenir. Böylelikle uyduları izleme kısa bir süre içinde devam edecektir.
Havada Hareketli (Kinematic on the Fly) Ölçme Yöntemi 23 : 10 :59 23 : 10 :55 23 : 10 :54 23 : 11 :00 23 : 10 :52 23 : 10 :58 23 : 10 :53 23 : 11 :02 23 : 10 :57 23 : 10 : 51 23 : 11 : 01 23 : 10 : 56 23 : 10 : 28 23 : 10 : 20 23 : 10 :27 23 : 10 :18 23 : 10 :30 23 : 10 :26 23 : 10 : 20 23 : 10 :24 23 : 10 :18 23 : 10 :16 23 : 10 :22 23 : 10 :14 23 : 10 :12 • Bu teknik en az uydu sayısının (5) gerekli olduğu noktalarda konum hesaplanmasına olanak verir.
Anlık, Gerçek Zamanlı Hareketli (Real Time Kinematic) Ölçme Yöntemi • Gerçek Zamanlı Kod ölçüsü • Gerçek Zamanlı Faz Ölçüsü Sonradan veri işleme gerektirmez. Sonuçlar hemen elde edilebilir. Çift frekanslı alıcı ve her iki alıcıda sinyal iletişimini sağlayan radyo modeme ihtiyaç vardır. İki modda çalışır RT-Receiver Format RT-Standard Format
Baz Doğruluğuve Gözlem Süreleri Statik yöntemde Gözlem Süresi Baz Uzunluğu Uyu Sayısı Doğruluk GDOP • 6 • 6 • 6 • 4 • 4 • 4 2 - 3 hr min. 3 hr min. 4 hr 5 mm + 1 ppm 5 mm + 1 ppm 5 mm + 1 ppm 20 - 50 Km 50 - 100 Km > 100 Km Gözlem Süresi Baz Uzunluğu Uydu Sayısı Accuracy GDOP • 4 • 4 • 4 • 5 • 5 • 5 5 - 10 min 10 - 15 min 10 - 30 min 5 - 10 mm + 1 ppm 5 - 10 mm + 1 ppm 5 - 10 mm + 1 ppm 0 - 5 Km 5 - 10 Km 10 - 20 Km Hızlı Statik yöntemde
Tavsiye Edilen Kayıt Aralıkları Ölçü tipi Kayıt Aralığı Statik HızlıStatik Dur Git Kinematik Havada kinematik 10 sec 5 - 10 sec 1 - 5 sec 0.1 sec or more 0.1 sec or more