OSMANLI YENİLEŞME HAREKETLERİ OSMANLI GERİLEME DEVRİ (XVIII. Yüzyıl Osmanlı Devleti)

1. OSMANLI YENİLEŞME HAREKETLERİOSMANLI GERİLEME DEVRİ(XVIII. Yüzyıl Osmanlı Devleti) ÖZGÜR GÜVERCİN 7.Sınıf SOSYAL BİLGİLER

2. Neden GERİLEME? • Osmanlı toprak kayıpları başlamıştır. • Avrupa ilerlemiş ve Osmanlı geri kalmıştır. GENEL ÖZELLİKLER: • Karlofça ve İstanbul Antlaşmaları ile kaybedilen yerleri geri almak. • Toprakların alınamayacağı anlaşılınca savunmaya geçilmiştir. • İlk defa LALE Devrinde Avrupa örnek alınarak yenilikler yapılmaya başlanmıştır. • Askeri başarısızlıklardan dolayı Askeri ıslahatlara ağırlık verilmiştir.

3. Yapılan yeniliklere karşı çıkanlar, yenilikçi padişah ve devlet adamlarını “dinsizlikle” suçlayıp öldürmüşlerdir. • Dönemin sonlarına doğru “denge politikası” takip edilmeye başlamıştır. (Güçlü devletlerin desteği ile toprak bütünlüğünü korumak) SAVAŞLAR Batıda Doğuda Rusya, Avusturya, İran Venedik

4. RUSYA AVUSTURYA OSMANLI GERİLEME DÖNEMİ SAVAŞLARI İRAN VENEDİK

5. XVIII. Yüzyıl RUS siyaseti (Çar Deli Petro ile) • Kırım’ı ele geçirmek, • Karadeniz’e çıkmak, • Balkanlardaki Ortodoksları himaye altına almak, • Panslavist Politika, • Lehistan üzerinde egemenlik kurmak, • Boğazları ele geçirmek (İstanbul ve Çanakkale), • Akdeniz’e inmek (Sıcak denizlere ulaşmak), • Hammadde ve pazar bulmak, • Avrupa devletleri ile yarışabilecek duruma gelmek.

6. RUSYA KIRIM ORTODOKS BALKANLAR OSMANLI

7. XVIII. Yüzyıl Islahatları (Genel Özellikleri): • Sorunların gerçek nedenlerine inilerek çözüm aranmıştır.(Sebebi: 1.Avrupa karşısında alınan yenilgiler ve toprak kayıpları. 2.XVII.Yüzyıl yeniliklerinin yeterli olmadığının görülmesidir) • Batı’nın siyasi ve askeri alanda üstünlüğü kabul edilmiştir. • Batılı anlamda ilk ıslahatlar,Pasarofçaantlaşmasından sonra yapılmıştır. (Lale devri) • Batılılaşma hareketleri özellikle askeri alanda yoğunlaşmıştır. • Ulema ve Yeniçeriler ıslahatlara karşı olmuşlardır.

8. 1718 Pasarofça Antlaşması Nevşehirli Damat İbrahim Paşa III. Ahmet hazırlayıcısıdır? Padişahıdır? başlangıcıdır? Avrupa’ya elçiler gönderildi Yalova’da kağıt fabrikası kuruldu Çini ve kumaş fabrikaları kuruldu İlk çiçek aşısı uygulandı LALE DEVRİ Sağlık alanında Sanayii alanında Siyasi alanda Kağıt ihtiyacı için Yenilikleri Yenilikleri İstanbul’da çıkan yangınlar için Mimari alanda Eğitim alanında 1727’de İbrahim Müteferrika tarafından Kütüphaneler açıldı sonudur? İlk devlet matbaası kuruldu İlk itfaiye teşkilatı kuruldu (tulumbacılar) Saray, köşk, eğlence yerleri yapıldı 1730 Patrona Halil İsyanı Nedim şairidir?

9. LALE DEVRİ (1718-1730): • Pasarofça Antlaşması ile Patrona Halil İsyanı arasındaki dönem LALE devridir. • Padişah:III.Ahmet • Sadrazam:Nevşehirli Damat İbrahim Paşa • Genel Özellik: Saray halkı ve çevresi zevk ve sefa içinde iken halk sefalet içinde idi.

10. DOLMABAHÇE SARAYILALE BAHÇESİ

11. LALE DEVRİ ISLAHATLARI • Avrupa’ya ilk defa geçici elçilikler gönderildi. (Amaç: Avrupa’daki gelişmeleri yakından takip edebilmektir) • İlk Türk matbaası kurulmuştur. (Daha önce Fatih zamanında azınlıklara ait matbaa vardı) • Matbaanın Osmanlı’ya geç gelmesi hattatların karşı çıkmasından dolayıdır. Matbaa geldikten sonrada dini kitapların basılması yasaklanmıştır. Dini kitapları hattatlar yazmıştır. • Yalova’da kağıt fabrikası açılmıştır. • Yeniçerilerden itfaiye bölüğü (tulumbacı) kuruldu. • Çiçek aşısı uygulandı. Sivil mimari gelişti.

12. Lale Devri’nin Sonu Patrona Halil İsyanı (1730) Nedenleri: • İran savaşlarının başarısızlıkla sonuçlanması. • Vergiler ve salgın hastalıkların artması. • Yöneticilerin lüks yaşamına karşılık halkın yoksul olması. • İsrafların artması. NOT: Patrona Halil İsyanı, devlet düzenini değil, yönetimdeki kişileri değiştirmeye yöneliktir.

13. III.SELİM DÖNEMİ(NİZAM-I CEDİT) • Nizam-ı Cedit = Yeni Düzen demektir. • Devlet adamlarından layihalar (raporlar) istenmiştir. Bu raporların çoğu askeri nitelikli olduğu için, III.Selim yenilikleri çoğunlukla askeri nitelikli olmuştur. • Yeniçeri ocağına talim zorunluluğu getirilmiştir. • Nizam-ı Cedit adıyla yeni bir ordu kurulmuştur. • Nizam-ı Cedit ordusunun ihtiyaçlarını karşılamak amacı ile İrad-ı Cedit hazinesi kuruldu.

14. III.SELİMNİZAM-I CEDİT YENİLİKLERİ

15. Önemli ülke başkentlerinde daimi(sürekli) elçilikler kurulmuştur.(Paris,Viyana,Londra, Berlin) • III.Selim, Kabakçı Mustafa İsyanı ile tahttan indirilmiş ve yerine IV.Mustafa geçirilmiştir. NOT: Bu isyan devlet düzenini değil yönetimdeki kişileri değiştirmeye yöneliktir. NOT: Yeniçerilerin ölümüne neden oldukları son padişah III.Selim’dir. *** İLKDevlet Matbaası (Matbaa-i Amire) kuruldu.

16. İLKLER LALE DEVRİ’NDE: İlk kez Avrupa örnek alınarak yenilik yapıldı. İlk çiçek aşısı ve itfaiye bölüğü kuruldu. (tulumbacılar) İlk kez mimaride Avrupa tarzı evler yapıldı. İlk kez Avrupa’ya geçici elçilikler yollandı. KÜÇÜK KAYNARCA ANTLAŞMASI İLE: Rusya’ya ilk kez Kapitülasyon verildi. Halkı Müslüman olan bir yer kaybedildi. (Kırım) Karadeniz Türk gölü olmaktan çıktı. Osmanlı ilk kez savaş tazminatı verdi. *** Avrupa tarzı ilk okul (Kara Mühendishanesi) *** Avrupa’dan ilk kez uzman getirildi. (I.Mahmut)

17. Lale Devri’nde; • İlk Türk matbaası kurulmuştur. • Kağıt fabrikası açılmıştır. • Avrupa başkentlerine elçiler gönderilmiştir. Buna göre Lale Devri’nin Osmanlı Devleti’nde aşağıdakilerin hangisinde bir değişmeye yol açtığı söylenebilir? (2001) A. Ordunun yenilenmesine B. Ticaretin yaygınlaşmasına C. Düşünsel ve kültürel yapının gelişmesine D. Eyaletlerin yeniden yapılanmasına

18. Lale Devri’nde; • İlk Türk matbaası kurulmuştur. • Kağıt fabrikası açılmıştır. • Avrupa başkentlerine elçiler gönderilmiştir. Buna göre Lale Devri’nin Osmanlı Devleti’nde aşağıdakilerin hangisinde bir değişmeye yol açtığı söylenebilir? (2001) A. Ordunun yenilenmesine B. Ticaretin yaygınlaşmasına C. Düşünsel ve kültürel yapının gelişmesine D. Eyaletlerin yeniden yapılanmasına

19. Aşağıdakilerden hangisi Lale Devri yeniliklerinden biri değildir? A. Çiçek aşısının uygulanması B. Yeni kütüphanelerin açılması C. Barutun ateşli silahlarda kullanılması D. İlk matbaanın açılması

20. Aşağıdakilerden hangisi Lale Devri yeniliklerinden biri değildir? A. Çiçek aşısının uygulanması B. Yeni kütüphanelerin açılması C. Barutun ateşli silahlarda kullanılması D. İlk matbaanın açılması

21. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı toplumunda görülen eğlence türlerinden biri değildir? A. Cirit oyunu B. Yağlı güreşler C. Karate turnuvaları D. At yarışları

22. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı toplumunda görülen eğlence türlerinden biri değildir? A. Cirit oyunu B. Yağlı güreşler C. Karate turnuvaları D. At yarışları

23. Lale Devri aşağıdaki olaylardan hangisi ile sona ermiştir? A. Kabakçı Mustafa İsyanı B. Yunan İsyanı C. Sırp İsyanı D. Patrona Halil İsyanı

24. Lale Devri aşağıdaki olaylardan hangisi ile sona ermiştir? A. Kabakçı Mustafa İsyanı B. Yunan İsyanı C. Sırp İsyanı D. Patrona Halil İsyanı

25. OSMANLI DAĞILMA DEVRİ

26. PADİŞAHLAR II.Mahmut (1808-1839) Abdülmecit (1839-1861) Abdülaziz (1861-1876) V.Murat (1876-1876) II.Abdülhamit (1876-1909) V.Mehmet Reşat (1909-1918) VI.Mehmet Vahdettin (1918-1922)

27. DENGE POLİTİKASI İLE; Osmanlı’nın, • Acizliği, • Zor duruma düştüğü, • Ezeli rakipleriyle bile ittifak yapacak duruma düştüğü, • Bu politika ile yaklaşık 100 yıl daha yaşadığı anlaşılmalıdır.

28. NOT: Geleneksel İngiliz siyasetine göre yıkılan yada güçlenen Osmanlı işlerine gelmiyordu. Zayıf Osmanlı isteniyordu. “Hasta Adam” tabir ettikleri Osmanlıyı gerektiğinde Fransa ve Rusya’ya karşı desteklemişlerdir.

29. II.MAHMUT DÖNEMİISLAHATLARI • Islahatların en yoğun olduğu dönemdir. • Her alanda ıslahat yapılmaktadır. • Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılması ile ıslahatlar hıza kazanacaktır. • Sekban-ı Cedit Ocağı kuruldu. Eşkinci Ocağı kurulmuştur. NOT: Her iki ocak Yeniçeri isyanları ile kapanacak. • Vaka-i Hayriye ile Yeniçeri Ocağı kaldırıldı ve yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediye ordusu kuruldu. (1826)

30. İlk nüfus sayımı yapıldı. (sadece erkekler sayıldı) Yorum:Asker kaynağını tespit için yapılmıştır. Osmanlı resmi kayıtlarına da (vergi defterlerine) sadece erkekler yazılmıştır. Çünkü vergi veren kesim erkeklerdir. • Müsadere usulü kaldırıldı. (Özel mülkiyet güvence altına alınmış oldu. İnsan hakları açısından önemlidir)

31. Divan-ı Hümayun kaldırıldı. • Bakanlık (Nazırlık) Sistemi getirildi. • Hükümet, “Heyet-i Vükela” adını almıştır. (Meclis-i Has-ı Vükela) • İlk posta teşkilatı ve karantina teşkilatı. • Polis teşkilatı kuruldu. • Köy ve mahalle muhtarlıkları oluşturuldu. • İlk resmi gazete yayınlandı-1831. (Takvim-i Vakayı) • Tımar sistemi kaldırıldı.

33. GAZETELER • Takvim-i Vakayı (1831) • Ceride-i Havadis (1840) • Tercüman-ı Ahval (1860) • Tasvir-i Efkar (1862)

34. Tanzimat Fermanı (Gülhane Hattı Hümayunu): SEBEPLER: • Azınlık ayaklanmalarını engelleyerek Osmanlı İmparatorluğunda dağılmayı engellemek, • Rusya’nın ve Avrupa devletlerinin, Osmanlı iç işlerine karışmasını önlemek.

35. TANZİMAT FERMANI’NIN MADDELERİ: • Müslüman ve gayrimüslim tüm uyruklar ırz, namus, can, mal özgürlüğüne ve güvenliğine kavuşturulacak, • Vergiler, herkesin gelirine göre düzenli bir şekilde toplanacak, • Müslüman ve gayrimüslim tüm halkın askerlik yapması kararlaştırarak cizye vergisi kaldırılmıştır, • Kanunlar önünde herkes eşit sayılacak, • Mahkemeler açık yapılacak. Önemi:Padişahın yetkileri yasalar karşısında ilk kez sınırlanmıştır. (Hukuk devleti olma yolunda ilk aşama) • Osmanlıda insan haklarına yönelik ilk ıslahat programıdır.

36. Islahat Fermanı (28 Şubat 1856): • Azınlıklara din ve mezhep özgürlüğü tanınacak, • Azınlıklara okul, kilise, hastane açma yetkisi verilecek, • Gayrimüslimleri küçük düşürücü sözler kullanılmayacak (örnek:gâvur), • Hıristiyanlar da devlet memuru olabilecek ve istediği okula gidebilecek, • Askerlik için “bedel-i nakdi” uygulaması getirilecek, Önemi: Dış baskı ürünüdür. • Daha çok gayrimüslim haklarını koruma amacı vardır.

37. I.Meşrutiyet’in ÖNEMİ: • Parlamenter yönetime geçildi. • Halk yönetime katıldı. • Seçme seçilme hakkı geldi. • Anayasal düzene geçildi. (Kanun-u Esasi) • Osmanlıcılık fikri etkili olmuştur.

40. Kaime: Kağıt para. İdadi:Osmanlı’da lise seviyesindeki okul. Hariciye: Dış işleri. Hars:Kültür. Endaze:Eski sistemde, 65 cm boyundaki uzunluk ölçüsüdür. Düyun:Borçlar. Dersaadet:İstanbul.

41. Meşveret (Danışma) Meclisi: Yenilik hareketlerini sağlam temele oturtmak için oluşturulan meclistir. Layiha: Meşveret meclislerinde görüşleri alınan devlet adamlarının görüşlerinden oluşan “rapor”. Dahiliye: İç işleri. Bank-ı Dersaadet: İlk Osmanlı bankasıdır. Çar:Rus imparatorlarının kullandığı unvandır.

42. II.Mahmut’un, Asakir-i Mansure-i Muhammediye’yi kurması aşağıdaki alanlardan hangisine ihtiyaç duyulduğunun göstergesidir? (1998) A. Hukuk B. Askerlik C. Yönetim D. Eğitim

43. II.Mahmut’un, Asakir-i Mansure-i Muhammediye’yi kurması aşağıdaki alanlardan hangisine ihtiyaç duyulduğunun göstergesidir? (1998) A. Hukuk B. Askerlik C. Yönetim D. Eğitim

44. II.Mahmut zamanında, I. İstanbul’da ilköğretim zorunlu olması kabul edildi. II. Yüksekokullara öğrenci yetiştirmek amacıyla Rüştiye okulları açıldı. III. Avrupa’ya öğrenci gönderdi. Bunlar Osmanlı Devleti’nin hangi alanda gelişmeye öncelik verdiğinin bir belirtisidir? A. Ekonomik B. Askeri C. Eğitim D. Hukuk (2005)

45. II.Mahmut zamanında, I. İstanbul’da ilköğretim zorunlu olması kabul edildi. II. Yüksekokullara öğrenci yetiştirmek amacıyla Rüştiye okulları açıldı. III. Avrupa’ya öğrenci gönderdi. Bunlar Osmanlı Devleti’nin hangi alanda gelişmeye öncelik verdiğinin bir belirtisidir? A. Ekonomik B. Askeri C. Eğitim D. Hukuk (2005)