T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI ACİL SAĞLIK HİZMETLERİ ASEPTİK TEKNİKLER 723H00121 Ankara, 2011

1. T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI ACİL SAĞLIK HİZMETLERİ ASEPTİK TEKNİKLER 723H00121 Ankara, 2011 Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmış bireysel öğrenme materyalidir. Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiştir. PARA İLE SATILMAZ. SONGÜR YAYINCILIK 

2. AÇIKLAMALAR GİRİŞ ÖĞRENME FAALİYETİ–1 1. EL YIKAMA 1.1. Asepsi 1.1.1. Tıbbi Asepsi 1.1.2. Cerrahi Asepsi 1.2. Antisepsi 1.3. El Yıkama Çeşitleri 1.3.1. Normal (Sosyal) El Yıkama 1.3.2. Hijyenik El Yıkama 1.3.3. El Dezenfeksiyonu 1.3.4. Cerrahi El Yıkama UYGULAMA FAALİYETİ ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME SONGÜR YAYINCILIK 

3. AÇIKLAMALAR ÖĞRENME FAALİYETİ–2 2. STERİL GİYİNME 2.1. Bone 2.2. Cerrahi Maske 2.3. Cerrahi El Yıkama 2.4. Steril Gömlek 2.4.1. Steril Gömlek Giyme 2.4.2. Steril Gömlek Giydirme 2.5. Eldiven 2.5.1. Steril Eldiven 2.5.2. Naylon Eldiven 2.5.3. Nonsteril Eldiven UYGULAMA FAALİYETİ ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME SONGÜR YAYINCILIK 

4. AÇIKLAMALAR ÖĞRENME FAALİYETİ–3 3. TIBBİ ATIK KUTUSU 3.1. Tıbbi Atık 3.2. Tıbbi Atık Kutusu 3.3. Tıbbi Atık Yönetimi UYGULAMA FAALİYETİ ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME SONGÜR YAYINCILIK 

5. AÇIKLAMALAR ÖĞRENME FAALİYETİ–4 4. İZOLASYON 4.1. Standart İzolasyon 4.2. Bulaşma Yoluna Yönelik İzolasyon 4.2.1. Temas İzolasyonu 4.2.2. Damlacık İzolasyonu 4.2.3. Solunum İzolasyonu UYGULAMA FAALİYETİ ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME MODÜL DEĞERLENDİRME CEVAP ANAHTARLARI KAYNAKÇA SONGÜR YAYINCILIK 

6. SONGÜR YAYINCILIK 

7. AÇIKLAMALAR SONGÜR YAYINCILIK 

8. AÇIKLAMALAR SONGÜR YAYINCILIK 

9. AÇIKLAMALAR SONGÜR YAYINCILIK 

10. AÇIKLAMALAR SONGÜR YAYINCILIK 

11. GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Sağlık personelinin mesleki riskleri ve çalışma yaşamıyla ilgili sorunları çok sayıda kişiyi ilgilendirdiği için özel bir anlam kazanmaktadır. SONGÜR YAYINCILIK 

12. GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Birçok enfeksiyon hastalığı, genel topluma oranla, sağlık personelinde daha çok görülmektedir; hatta birçoğu sağlık personelinin meslek hastalığı haline gelmiştir. Bu enfeksiyonlar içinde kanla bulaşanlar; (AIDS, Hepatit B vb.) gerek sıklık, gerekse yarattıkları uzun süreli etkiler nedeniyle önemlidir. Enfeksiyon hastalıklarından hem kendimizi hem de bakım verilen hastaları korumak amacıyla bu modülün çok iyi kavranması gerekir. SONGÜR YAYINCILIK 

13. GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Bu modül ile aseptik tekniklere uygun olarak ellerinizi yıkayıp steril giyinmeyi, tıbbi atık kutusunu kullanmayı, hasta ve yaralı izolasyonunu öğrenmiş olacaksınız. SONGÜR YAYINCILIK 

14. ÖĞRENME FAALİYETİ  SONGÜR YAYINCILIK 

15. ÖĞRENME FAALİYETİ - 1 AMAÇ Uygun antiseptik solüsyonlar ve el temizlik malzemeleri kullanarak ellerinizi yıkayabileceksiniz. ARAŞTIRMA - Hangi durumlarda elleri yıkamamız gerektiğini araştırarak sınıf içinde arkadaşlarınız ile paylaşınız. - Elleri yıkamanın kendi can güvenliğini sağlamanın dışında, hasta bakımındaki önemini araştırınız. SONGÜR YAYINCILIK 

16. 1. EL YIKAMA El yıkama işleminden önce aseptik teknikle ilgili kavramların tanımlanması gerekir: - DEKONTAMİNASYON Personelin ve özellikle temizlik personelinin, araç ve gereçlere temizlenmeden önce dokunmasını daha güvenli hale getiren işlemdir. Cerrahi işlemler sırasında veya sonrasında, kan veya vücut sıvıları ile kontamine olmuş geniş yüzeyler, (sedyeler, ameliyat masaları vb.) cerrahi araçlar ve eldiven bu araç ve gereçler arasındadır. SONGÜR YAYINCILIK 

17. 1. EL YIKAMA - YIKAMA Gözle görülür kan, vücut sıvıları, toz veya kir gibi tüm yabancı maddelerin deri ya da cisimlerden fiziksel olarak uzaklaştırılmasıdır. SONGÜR YAYINCILIK 

18. 1. EL YIKAMA - Dezenfeksiyon Cansız nesneler üzerinde bulunan patojen mikroorganizmaların, sayılarının azaltılması ya da tamamen yok edilmesi işlemidir. Bir cismin ya da maddenin hastalık yapıcı nitelikteki mikroorganizmalardan arındırılmasıdır. Fiziksel ya da kimyasal maddelerle yüksek düzeyde dezenfeksiyon, (YDD) bazı bakteriyel endosporlar dışında tüm mikroorganizmaları ortadan kaldırır. SONGÜR YAYINCILIK 

19. 1. EL YIKAMA - Dezenfektan Dezenfeksiyon işleminde kullanılan kimyasal maddelere dezenfektan (sanitizer) denir. Dezenfektan maddeler, enfeksiyon oluşturabilecek patojen mikroorganizmaların tahrip edilmesi için kullanılan kimyasal maddelerdir; ancak bunların bakteri sporlarını ve tüm virüsleri öldürmeleri beklenmez. Dezenfektan ile sanitizer arasındaki en önemli fark seyreltme sırasında karşımıza çıkar. Konsantre olan dezenfektan maddelerin patojenleri öldürme olasılıkları çok daha yüksektir. SONGÜR YAYINCILIK 

20. 1. EL YIKAMA - Sterilizasyon Herhangi bir maddenin veya cismin birlikte bulunduğu tüm mikroorganizmaların her türlü canlı ve aktif şekillerinden arındırılmasıdır. (Vejetatif ve spor şekillerinin öldürülmesi.) Cerrahide, enfeksiyonlardan korunmak için dokulara temas edecek aletlerin, vücuda enjekte edilecek ilaçların steril olması gereklidir. SONGÜR YAYINCILIK 

21. 1. EL YIKAMA - Sterilan Sterilan maddeler mikroorganizmaların sporlar dâhil tüm şekillerini tahrip eden gluteralaldehid, formaldehid ya da aldehitsiz olan özel kimyasal maddelerdir. Sterilan kelimesi mutlak steriliteyi ifade eder. SONGÜR YAYINCILIK 

22. 1. EL YIKAMA 1.1. ASEPSİ İnsanların, çeşitli mikroorganizmalara barınak olduğu, ayrıca bir kişide hastalık yapmayan mikroorganizmanın, diğer bir kişide hastalık yapabileceği bilinmektedir. Bu nedenle bir hastada kullanılan araç ve gerecin, bir başka hastada güvenle kullanılabilmesi için önce temizlenmesi, sonra uygun yöntemlerle mikropsuz hale getirilmesi gerekir. SONGÜR YAYINCILIK 

23. EL YIKAMAASEPSİ Asepsi; patojen mikroorganizmaların bir ortamdan ya da konakçı üzerinden uzaklaştırılması işlemidir. Mikroorganizmaların, vücutta enfeksiyona neden olabilecekleri herhangi bir bölgeye girmesini engellemek için sağlık kuruluşlarında harcanan çabaların tümünü tanımlayan genel terime ASEPSİ, bu amaçla yapılan işlemlerin tamamına da ASEPTİK TEKNİKdenir. Asepsinin amacı, hem canlı yüzeylerdeki (deri ve doku) hem cisimlerdeki (tıbbi ve cerrahi araç gereçler) mikroorganizma sayısını azaltmak veya yok etmektir. SONGÜR YAYINCILIK 

24. EL YIKAMAASEPSİ Bir ortam mikroorganizma içeriyorsa SEPTİK, içermiyorsa ASEPTİKolarak tanımlanır. Örnek: Ameliyat gibi tıbbi girişimler aseptik ortamda yapılır. Asepsi, tıbbi asepsi ve cerrahi asepsi olmak üzere iki şekilde ele alınır. SONGÜR YAYINCILIK 

25. EL YIKAMAASEPSİ 1.1.1. TIBBİ ASEPSİ Tıbbi asepsi, patojen mikroorganizmaların bir kimseden diğerine veya çevreye yayılmasını önlemek için yapılan işlemlerdir. Mikroorganizmaların kaynaktan çıktıktan sonra yok edilme yöntemlerini de içerir. Tıbbi asepsi uygulamaları, hastane enfeksiyonlarının önlenmesinde çok önemlidir. Hastane enfeksiyonlarına karşı verilen mücadelede, hasta bakımı veren bütün sağlık personeli, üzerine düşen görevleri titizlikle yerine getirmelidir. Enfeksiyon kontrolünü sağlamak için kullanılan yöntemler, asepsi ilkelerine uyarak gerçekleştirilir. SONGÜR YAYINCILIK 

26. EL YIKAMAASEPSİ 1.1.1.2. TIBBİ ASEPSİNİN TEMEL İLKELERİ - Eller, sıklıkla ve özellikle yapılan ya da yapılacak işlemlerden önce ve sonra yıkanmalıdır. - Kirli araç gereçler ve çarşaflar üniformaya değdirilmeden taşınmalıdır. - Kirli yatak takımları ve diğer gereçler yere konulmamalıdır. SONGÜR YAYINCILIK 

27. EL YIKAMAASEPSİ - Çarşaflar silkelenmemeli ve toz kaldırmaktan kaçınılmalıdır. - Hastaların; öksürüğü, hapşırığı ve solunumu ile yüz yüze gelinmemelidir. - Araç gereçler; yıkanırken, fırçalanırken veya tozu alınırken vücuttan uzakta tutulmalıdır. SONGÜR YAYINCILIK 

28. EL YIKAMAASEPSİ - Temizlenme işlemi en az kirli bölgeden çok kirli bölgeye doğru yapılmalıdır. Kirli veya kullanılmış araç-gereçler, doğrudan doğruya uygun kapların içine konmalıdır. - Vücut atıkları ve akıntılarıyla bulaşmış ıslak gereçler, naylon torbalar içine konulduktan sonra kirli arabasına atılmalıdır. - Banyo suyu, gargara suyu gibi kirli sular, küvetin kenarına ve üniformaya sıçratılmadan doğrudan kanala dökülmelidir. SONGÜR YAYINCILIK 

29. EL YIKAMAASEPSİ - Patojenlerle kirletildiğinden şüphe edilen gereçler sterilize edilmelidir. - Mikroorganizmaların yayılmaması için bireysel temizlik ve düzene dikkat edilmelidir. - Mikroorganizmalar için yerleşim yeri olacağından taşlı yüzükler veya bileklikler takılmamalıdır. SONGÜR YAYINCILIK 

30. EL YIKAMAASEPSİ 1.1.2. CERRAHİ ASEPSİ Uygulama yapılacak ortamın, çevresinin ve gerekli araç gerecin mikroorganizmalardan arındırılması işlemidir. Cerrahi asepsi; deri bütünlüğü bozulduğunda, steril vücut boşluklarına girildiğinde (invaziv işlemler), deri bütünlüğü bozulmuş ve steril vücut boşluklarına girilmiş hastalara bakım verildiğinde (üriner kateterizasyon, yara bakımı, paranteral uygulamalar vb.) uygulanır. Asepsi kavramı içinde steril terimi, cerrahi asepsi için geçerli olup mikroorganizmaların ve sporların tam olarak yokluğudur. SONGÜR YAYINCILIK 

31. EL YIKAMAASEPSİ 1.1.2.1. CERRAHİ ASEPSİNİN TEMEL İLKELERİ - Steril bir cisim, sadece steril bir cisme değebilir. - Steril olmayan bir cisim, steril cisme değdiğinde, onu kontamine eder (kirletir). - Steril bir kumaş ya da kâğıt üzerine herhangi bir sıvı sıçratılmamalıdır. SONGÜR YAYINCILIK 

32. EL YIKAMAASEPSİ - Steril cisim bel düzeyinin üzerinde tutulmalıdır. Böylece cismin görüş açısı içinde kalması sağlanır ve kaza ile kontamine olması engellenir. - Steril bir alan ya da cisim üzerine, konuşmaktan, öksürüp hapşırmaktan, üzerinden el kol geçirmekten sakınılmalıdır. - Steril alandan uzaklaşmamalı ya da alana sırt dönülmemelidir. Görüş açısı içinden çıkan alan kontamine olabilir. SONGÜR YAYINCILIK 

33. EL YIKAMAASEPSİ - Kesilmiş deriden içeri sokulan, deriyi delerek içine giren, normalde steril olan vücut boşluklarına yerleştirilen her şeyin steril olması gerekir. - Gerektiğinde steril objeler; steril malzeme pensi veya steril eldiven ile tutulmalıdır. - Eğer cismin steril olup olmadığından en ufak bir kuşku duyuluyorsa cisim kontamine kabul edilmelidir. SONGÜR YAYINCILIK 

34. EL YIKAMAASEPSİ 1.1.2.2. STERİL PAKET AÇILIRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER - Steril bir paketin dışı steril değildir, unutmayınız. - Steril malzeme paketinin yırtık olup olmadığını kontrol ediniz. SONGÜR YAYINCILIK 

35. EL YIKAMAASEPSİ - Steril malzeme paketinin ıslak olup olmadığını kontrol ediniz. - Steril malzeme paketinin son kullanma tarihini kontrol ediniz. - Paket üzerinde sterilizasyon işlemine tabi tutulduğuna dair kontrol yapınız. SONGÜR YAYINCILIK 

36. EL YIKAMAASEPSİ Resim 1.1: a) Steril edilmemiş paket b) Steril edilmiş paket (bantlara dikkat ediniz) SONGÜR YAYINCILIK 

37. EL YIKAMAASEPSİ - Paketi, kesinlikle yırtarak açmayınız. - Steril malzemeyi, steril giyinen birisine açıyorsanız açtığınız paketin içindeki malzemeyi almasını bekleyiniz, içine dokunmayınız. - Steril paket veya bohça bir yere konularak açılacak ise zemin kuru, boş, bel seviyesinden yüksekte ve düz olmalıdır. - Paketi, dış kenarlarından iki elinizle tutunuz. SONGÜR YAYINCILIK 

38. EL YIKAMAASEPSİ Resim 1.2: Steril paketin açılması SONGÜR YAYINCILIK 

39. EL YIKAMAASEPSİ - Paketi veya bohçayı, kendinize uzak taraftan başlayarak açınız. Resim 1.3: Steril bohçanın açılması SONGÜR YAYINCILIK 

40. EL YIKAMAASEPSİ Resim 1.3: Steril bohçanın açılması SONGÜR YAYINCILIK 

41. EL YIKAMAASEPSİ - Steril paket içindeki kimyasal indikatörü (yüksek ısıda renk değiştiren kimyasal özellikli gösterge) dikkatlice kontrol ediniz ve işlem sona erene kadar muhafaza ediniz. Steril malzemeleri kullanım anına kadar açmayınız, açıp bekletmeyiniz. SONGÜR YAYINCILIK 

42. EL YIKAMAASEPSİ Resim 1.4: Sterilizasyon işleminden geçmemiş (solda) ve geçmiş (sağda) kimyasal indikatörler - Paketleme malzemelerini uygun atık torbasına atınız. SONGÜR YAYINCILIK 

43. EL YIKAMA 1.2. ANTİSEPSİ Enfeksiyonun önlenmesi için vücut yüzeyinde (deri ve mukoza) ve yaralarda bulunan patojen mikroorganizmaların kimyasal maddelerle temizlenmesi işlemine ANTİSEPSİdenir. SONGÜR YAYINCILIK 

44. EL YIKAMAANTİSEPSİ Resim 1.5: Cildin antiseptik solüsyonla temizlenmesi SONGÜR YAYINCILIK 

45. EL YIKAMAANTİSEPSİ Canlı yüzeylerde, patojen mikroorganizmaları temizleyerek antisepsiyi sağlayan kimyasal maddelere, ANTİSEPTİK SOLÜSYONdenir. Antiseptik solüsyonlar, dezenfeksiyonda kullanılan kimyasal maddelerin yeterince sulandırılmasıyla dokularda kullanılabilir duruma getirilir. Bu nedenle antisepsi işlemine, doku dezenfeksiyonu da denilebilir. SONGÜR YAYINCILIK 

46. EL YIKAMAANTİSEPSİ Antiseptik solüsyonlar su, sabun gibi sadece kir ve bakterileri azaltmaz; bu ajanlar kimyasal etki ile bakterileri öldürür (bakterisit etki) veya üremelerini durdurur. (bakteriostatik etki) SONGÜR YAYINCILIK 

47. EL YIKAMAANTİSEPSİ El ve cilt antisepsisi için kullanılan antiseptik solüsyonlar şunlardır: - Sabun - Heksaklorofen (Phisohex) - Klorheksidin Glukonat (hibiscrup, klorhex) - İyodin ve İyodoformlar - Triklosan - Alkoller (%70) etil ya da izopropil alkol - Paraklorometoksilin (PCMX) SONGÜR YAYINCILIK 

48. EL YIKAMAASEPSİ 1.3. EL YIKAMA ÇEŞİTLERİ El yıkama, hastane infeksiyonlarının önlenmesinde en basit yöntemdir; ancak hastane infeksiyonları dışında genel halk sağlığının korunması ve geliştirilmesi açısından da el yıkama son derece önemlidir. El yıkama aslında bir medikososyal davranıştır. Sağlık personelinin elleri, mikroorganizmaların hastadan hastaya yayılmasında önemli bir rol oynar. SONGÜR YAYINCILIK 

49. EL YIKAMAEL YIKAMA ÇEŞİTLERİ Amerikan Hastalık Kontrol Merkezi’nin (CDC) önerisine göre eller aşağıdaki durumlarda yıkanmalıdır: - Hastaya temas öncesinde, - Hastaya temas sonrasında, (ateş, nabız, tansiyon ölçümleri sonrası, hastayı taşıma sonrası) - Eldiven giymeden önce, - Eldiven çıkardıktan sonra, SONGÜR YAYINCILIK 

50. EL YIKAMAEL YIKAMA ÇEŞİTLERİ - Üriner kateter, periferal venöz kateter veya diğer invaziv aletlerin uygulanması öncesinde, - Vücut sıvıları, mukoz membranlar, bütünlüğü bozulmuş deriye temas sonrası ve yara bakımı sonrası, - Hasta bakımı sırasında kontamine bölgeden temiz bölgeye geçerken, - Hasta yakınında bulunan malzemelere temas sonrasında SONGÜR YAYINCILIK 