„ NIECH ZARZMI MUZYKA NIECH ZADŹWIĘCZĄ SŁOWA…”

1. „NIECH ZARZMI MUZYKA NIECH ZADŹWIĘCZĄ SŁOWA…” Projekt edukacyjny uczniów kl.3b i 3t Zespołu Szkół Gimnazjalnych w Radomiu

2. Projekt inspirowany jest muzyką Fryderyka Chopina i twórczością Czesława Miłosza. …z okazji mijającego roku 2010 kompozytora i zapoczątkowanego 2011 r. poety.

3. „Od migracji do integracji”

4. Fryderyk Chopin Fryderyk Chopin przyszedł na świat 1 marca 1810 r. Pochodził z rodziny inteligenckiej. Ojciec Fryderyka, Mikołaj, przybył do Polski w roku 1787, a pięć lat później zaczął uczyć języka francuskiego w domu hrabiów Skarbków. Mały Fryderyk pierwsze lekcje fortepianu pobierał u matki, Justyny z Krzyżanowskich, już jako kilkuletni chłopiec. Bardzo szybko zaczął dawać koncerty dobroczynne, które nierzadko odbywały się w domach warszawskich arystokratów. W wieku lat trzynastu zaczął uczęszczać do Liceum Warszawskiego. W szkolnej ławie zasiadał m. in. z J. Fontaną, T. Woyciechowskim czy J. Matuszyńskim. Trzy lata później, po ukończeniu liceum, rozpoczął studia w Szkole Głównej Muzyki w Warszawie, gdzie jego nauczycielem fortepianu był Józef Elsner, który od razu zauważył, że ma do czynienia z niezwykłą osobowością muzyczną. Na świadectwie ukończenia szkoły napisał Fryderykowi "Geniusz muzyczny". Również w Szkole Głównej Muzyki zetknął się Chopin z K. Brodzińskim, L. Osińskim i F. Bentkowskim, którzy w tym czasie wykładali na uczelni.

5. Dzieciństwo i młodość Fryderyk miał 3 siostry, z którymi spędził radosne młodzieńcze lata. Już jako dziecko był genialny. Rysował karykatury, pisał wiersze i bez żadnego przygotowania grywał na fortepianie w duecie z siostrą Ludwiką. Mając 6 lat zaczął pobierać lekcje gry na fortepianie u miejscowego nauczyciela, który zapoznał młodzieńca z klasycznym niemieckim repertuarem, a szczególnie z dokonaniami Jana Sebastiana Bacha. Bardzo lubił improwizować, a będąc w wieku zaledwie siedmiu lat, opublikowano jego pierwszą kompozycję – poloneza.

6. Życie i twórczość Pasją Fryderyka była polska muzyka ludowa. Znalazło to wyraz w jego utworach, w których często możemy usłyszeć stylizowane tańce - czyli przekształcone w utwory wirtuozowskie, mające wysoką wartość artystyczną, już nie użytkową. W okresie studiów młody Fryderyk był również częstym gościem na koncertach Opery Warszawskiej. Tam miał okazję posłuchać takich kompozytorów i wirtuozów jak Maria Szymanowska, Karol Lipiński, Johann NepomukHummel, czy Niccolo Paganini. Niestety, sytuacja polityczna w Polsce stała się przyczyną emigracji wielkiego kompozytora. 11 października 1830 r., niedługo przed wybuchem Powstania Listopadowego dał on w Warszawie ostatni koncert publiczny. Niedługo potem, 2 listopada 1830 r., na zawsze już opuścił kraj. Osiedlił się na stałe w Paryżu i tam powstawały największe jego dzieła. Dzięki podróżom jakie odbył, zasłynął w całej Europie, jednak cały czas tęsknił do Polski i żył marzeniami o ponownym ujrzeniu ojczystego kraju. Jednak od roku 1839 stan jego zdrowia zaczął gwałtownie się pogarszać. 16 lutego 1848 r. odbył się ostatni koncert Fryderyka w Paryżu. Dziewięć miesięcy później wystąpił przed publicznością już po raz ostatni, w Londynie. 17 października, w mieszkaniu przy Place Vendôme 12 w Paryżu, Chopin zmarł. Został pochowany na paryskim cmentarzu Lachaise, a serce wielkiego kompozytora wróciło do Polski i zostało wmurowane w mury kościoła św. Krzyża w Warszawie.

7. Chopin tworzył niemal wyłącznie utwory przeznaczone na fortepian, instrument typowy dla okresu romantyzmu muzycznego. Geniusz polskiego kompozytora przejawił się w twórczym syntetyzowaniu elementów ówczesnej kultury muzycznej (styl brillant, polska muzyka ludowa) oraz wytyczeniu nowych dróg w twórczości fortepianowej poprzez nowatorstwo w dziedzinie harmoniki i techniki pianistycznej, a przede wszystkim w stworzeniu niepowtarzalnego stylu muzycznego.Wśród wczesnych utworów Chopina ważne miejsce zajmują 2 koncerty fortepianowe, w których pomimo klasycznej formy i stosowania formuł modnego wówczas stylu brillant, widoczny jest indywidualny, romantyczny styl kompozytora. Wpływy stylu brillant występują także w walcach.Mazurek f-moll op. 63 (1846)Ważne miejsce w twórczości Chopina zajmują miniatury taneczne. Obok walców, są to głównie mazurki i polonezy, a także inne tańce o mniejszym znaczeniu (np. écossaises, bolero, tarantela). Nawiązując do gatunku wywodzącego się z końca XVIII w., kompozytor stworzył 57 mazurków będących miniaturowymi arcydziełami muzyki fortepianowej. Stylizował w nich tańce mazurowe (oberek, kujawiak i mazur), czerpiąc inspiracje z ich rytmiki, melodyki, budowy i cech tonalnych.Polonez As-dur op. 53 (1842-1843)W pierwszych polonezach Chopin nawiązał do gatunku tańca narodowego, tworzonego m.in. przez J. Elsnera i K. Kurpińskiego, oraz do stylu brillant. Kolejne polonezy (np. opus 40) charakteryzuje heroizm oraz tragizm, ostatnie zaś, wielkie polonezy (opus 44, 53, 61) należą do gatunku poematu fortepianowego, o wielorakich środkach techniki kompozytorskiej i bogactwie wyrazowym.Etiuda Rewolucyjna (kompozycja cyklu 1829-1833)Wśród miniatur nietanecznych Chopina istotne znaczenie mają 24 etiudy wydane w 2 zbiorach (osobno skomponował jeszcze 3 etiudy), w których, obok trudności technicznych i wirtuozostwa, na pierwszy plan wysuwa się również kantylena, nowatorstwo w dziedzinie harmoniki i kolorystyka ruchu.Preludium Deszczowe Des-dur nr 15 (kompozycja cyklu 1838-1839)Cykl 24 preludiów stworzony został głównie podczas pobytu artysty na Majorce. Charakteryzują się one różnorodnością kategorii wyrazowych: od kantylenowego liryzmu (np. Preludium Des-dur) po burzliwy dramatyzm (Preludium d-moll). Gatunek nokturnu stworzony przez J. Fielda kontynuował Chopin w swych 19 kompozycjach. Cechuje je ornamentalna melodyka, wykorzystanie techniki wariacyjnej oraz głównie trzyczęściowa forma. Pokrewne wyrazowo nokturnom są Berceuse Des-dur i Barkarola Fis-dur.Nowy gatunek muzyki fortepianowej stworzył Chopin w 4 balladach. Bezpośrednie inspiracje kompozytora utworami literackimi (np. balladami A. Mickiewicza) nie są udowodnione. Występuje w nich zjawisko narracyjności, wyrażające się m.in. w ciągłości linii melodycznej, silnych kontrastach dynamicznych i fakturalnych (Ballada F-dur). W scherzach - rozbudowanych poematach fortepianowych - Chopin nawiązał do gatunku znanego z muzyki klasycznej jedynie przez zastosowanie trójdzielnego metrum i formy repryzowej. Utwory te uzyskały jednak nowe kategorie wyrazowe: demoniczność, burzliwość (Scherzo h-moll, Scherzo b-moll).Walc cis-moll op. 64 (1846-1847)W sonatach Chopin wykorzystał założenia formy klasycznej, włączając jednak marsz żałobny jako 3. część Sonaty b-moll oraz komponując finał tej sonaty jako odrębną w swym wyrazie część o charakterze etiudowym. Pieśni Chopina stały się wzorem polskiej pieśni romantycznej. Kompozytor wykorzystał w nich teksty współczesnych mu poetów: S. Witwickiego, A. Mickiewicza, Z. Krasińskiego, B. Zaleskiego, L. Osińskiego, W. Pola.W okresie zaborów twórczość Chopina symbolizowała uczucia patriotyczne. Popularność jego muzyki ma swe odzwierciedlenie m.in. w funkcjonowaniu Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego w Warszawie (1927), Instytutu im. F. Chopina, Festiwalu Chopinowskiego w Dusznikach Zdroju (1946) czy festiwalu w Mariańskich Łaźniach (1959). W interpretacji wykonawczej utworów Chopina wyróżniły się rozmaite nurty - do głównych należą nurt romantyczny oraz klasycyzujący. Twórczość artysty, wyjątkowa poprzez przekazane w niej bogactwo kategorii wyrazowych i emocjonalnych, wywarła szeroki wpływ na muzykę

8. Miłość Chopin poznał George Sand jesienią 1836 w salonie Marii d'Agoult w Paryżu i chociaż nie wywarła na nim dobrego wrażenia ("Twarz jej niesympatyczna,... jest w niej coś odpychającego" - X 1836 do rodziców), staje się niebawem uczestniczką wieczorów w jego własnym salonie ("Dziś mam parę osób u siebie, między innymi pani Sand, przy tym Liszt gra, Nourrit śpiewa" - 13 XII 1836). Zafascynowana Chopinem i jego muzyką ("Otaczam go czcią bałwochwalczą" -  3 IV 1837), dopiero po półtorarocznych zabiegach ("On Vous adore" - V 1838) udaje się jej uzyskać pełną przychylność Chopina, który ostatecznie zrezygnował z planów małżeństwa z Marią Wodzińską; swoje zamiary wobec Chopina wyłożyła w słynnym 32-stronnicowym liście do W. Grzymały, korzystając z jego pośrednictwa ("Chcę się dowiedzieć, którą z nas dwu powinien zapomnieć lub porzucić" - V 1838). Płomienny romans z Chopinem ("Mijają już trzy miesiące niezakłóconego niczym upojenia" - 7 IX 1838 do E. Delacroix, pracującego nad portretem podwójnym kochanków), znalazł swoje apogeum w romantycznej podróży na Majorkę (X 1838 - V 1839). Rozpoczęta w obustronnej euforii (G.Sand: "To ziemia obiecana ... Jesteśmy zachwyceni...", 14 XI 1838; Chopin: "Jestem blisko tego, co najpiękniejsze...", 15 XI 1838), wobec wybuchu poważnej choroby Chopina, zakończyła się niemal tragicznie (wracając, na statku "wypluł miednicę krwi" - 14 II 1839). Po tygodniach rekonwalescencji w Barcelonie i Marsylii, najbliższe siedem lat wspólnego życia toczyło się regularnie między Paryżem (ruePigalle, squared'Orléans) a dziedzicznym dworem pisarki w Nohant (dep. Berry), gdzie corocznie spędzano lata i jesienie (1839 oraz 1841-1846). George Sand przyjęła na siebie funkcje opiekunki, a niekiedy pielęgniarki Chopina; namiętność przeobraziła się w przyjaźń, bliskość i przywiązanie. Narastające z czasem nieporozumienia i konflikty rodzinne między George Sand i jej synem Maurycym a jej córką Solange i Chopinem, a także jego nasilające się uczucie zazdrości, nie tolerowane przez pisarkę (jej zdaniem "hańbiące, poniżające tego, kto ją posiada"), doprowadziły do jednostronnego zerwania związku. Latem roku 1847 nastąpiła wymiana serii pożegnalnych listów (Chopin: "Będę czekał, zawsze ten sam" - 24 VII; George Sand: "Żegnaj, Mój Przyjacielu" - 28 VII), poprzedzona opublikowaniem powieści LucreziaFloriani, w której pisarka, pod postacią ks. Karola, w sposób karykaturalny sportretowała byłego kochanka, co spotkało się z powszechnym potępieniem środowiska (H. Heine: "Ta emancypantka obelżywie obeszła się z moim przyjacielem Chopinem w obrzydliwej powieści, bosko napisanej"). 4 marca 1848 spotykają się po raz ostatni, przypadkowo.

9. Fryderyk Chopin ostatnie lata… • Kondycja fizyczna i psychiczna Chopina pogorszyła się znacznie. Aby odciągnąć go od zmartwień, przyjaciele namówili go do ponownego występu. Tym razem była to Jane Stirling, jego uczennica. Na wiosnę roku 1848 udał się do Anglii aby w Londynie zagrać koncert pomimo bycia ciężko chorym. W listach skarżył się iż prawie nie może oddychać, mając wrażenie iż zaraz „wyzionie ducha”.Jane Stirling, pragnąca poślubić Chopina zaczęła irytować mistrza.Używając klimatu w Anglii jako wymówki wrócił do Paryża. Tam spędził kilka miesięcy w otoczeniu przyjaciółWtedy to właśnie powstały dwa mazurki, które dopiero po śmierci kompozytora ujrzały światło dzienne. W niedługim czasie nastąpił powrót choroby, który spowodował śmierć artysty.Chopin zmarł 17 października 1849 roku w Paryżu. Pogrzeb odbył się tak jak to sobie geniusz zaplanował, w czasie którego między innymi wykonane zostało Requiem Mozarta. Jego prochy spoczęły na paryskim cmentarzu PereLachaise. Podczas pogrzebu jego trumnę posypano garścią ziemi, którą przywiózł z kraju i której strzegł podczas całego pobytu na obczyźnie.Serce wielkiego kompozytora zostało przywiezione do Warszawy i zamurowane w jednej z bocznych naw Kościoła Świętego Krzyża.

10. Na grobie Chopina w Paryżu powstał pomnik wykonany przez zięcia George Sand i męża jej córki – Solagne. W Żelazowej Woli, rodzinnym mieście Fryderyka wzniesiono również dwa pomniki. W rodzinnym domu Chopina otwarto w 1948 roku muzeum, a co pięć lat za wyjątkiem okresu II wojny Światowej odbywają się Międzynarodowe Konkursy Pianistyczne im. Fryderyka Chopina.

11. Wielowyrazowa Polskość w twórczości kompozytora …i na wskroś Polska….Muzyka, która jest czymś więcej niż tylko muzyką….. • http://youtu.be/rYlmX2Sqv4M • Fryderyk Chopin to kompozytor, którego muzyka nieodłącznie kojarzy się z epoką romantyzmu i patriotyczną walką o niepodległość kraju. Już po kilku taktach da się wyczuć tęsknotę kompozytora za krajem, poza którego granicami przebywał. To głównie mazurki, walce i polonezy przywołują na myśl krajobrazy tak charakterystyczne dla polskiej wsi - pola, łąki, bociany czy też płaczące wierzby. Nokturn c-moll został wydany jako jedno z późniejszych dzieł Chopina - jest to liryczna, melodyjna miniatura urozmaicona wyrazowo. Nie bez powodu przecież Fryderyka Chopina nazywano poetą fortepianu.

12. Czy wiesz, że….? Nazwiskiem Fryderyka Chopina opatrzono żaglowiec , który zadebiutował w 1992 roku. Od tego czasu walczy w regatach z największymi żaglowcami świata. Zabiera też młodzież na niezwykłe rejsy, podczas których zdobywają praktyczną wiedzę dotyczącą życia i pracy na morzu. Lotnisku na Okęciu w Warszawie utworzonemu w 1934 roku nadano w 2001 roku imię Fryderyka Chopina. W styczniu 2010 zarejestrowano w Urzędzie Lotnictwa Cywilnego nową, obowiązującą dziś formalnie nazwę "Lotnisko Chopina". Lotnisko położone jest w odległości około 8 km na południowy zachód od centrum Warszawy. Przyznawane w Polsce Nagrody Akademii Fonograficznej "Fryderyki" zostały nazwane tak na cześć Chopina.

13. Czesław Miłosz.( 1911 – 2004 )

14. Ur. 30 czerwca 1911 w Szetejniach, zm. 14 sierpnia 2004 w Krakowie – polski prawnik i dyplomata, poeta, prozaik, eseista, historyk literatury, tłumacz; w latach 1951–1989 na emigracji, do 1960 we Francji, następnie w Stanach Zjednoczonych ; w Polsce do 1980 obłożony cenzurą ; laureat Neustadt International Prize for Literature ( 1978 ) i Nagrody Nobla w dziedzinie literatury ( 1980 ) ; profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley i Uniwersytetu Harvarda ; w 1993 powrócił do kraju, członek Polskiej Akademii Umiejętności, Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, kawaler Orderu Orła Białego ; pochowany w Krypcie Zasłużonych na Skałce ; brat Andrzeja Miłosza. Przed II wojną światową Miłosz – obok Józefa Łobodowskiego – był poetą katastroficznym, uderzającym w ton wizyjny stylizacją na głos starotestamentowych proroków. Od innych twórców formacji Żagary odróżniał go kult klasycystycznych rygorów. Po wojnie jego poezja stała się bardziej intelektualna ; wiązała się z ambicjami odbudowania trwałych wartości europejskiej kultury, sumienia i wiary. Literaturę pojmował wówczas jako drogę do ocalenia po klęsce poczucia człowieczeństwa. W latach 70. zaczęła w niej dominować tematyka religijna i kontemplacyjna. Jego książki zostały przetłumaczone na 44 języki. Życiorys

15. Czesław Miłosz był pierworodnym synem Aleksandra Miłosza i Weroniki Miłoszowej z Kunatów. Urodził się na ziemiach zabranych, na Auksztocie, w Szetejniach, dziedzicznym majątku matki położonym nad Niewiażą, niedaleko Kiejdan, w ówczesnej guberni kowieńskiej, w powiecie kowieńskim, w parafii Opitołoki, gdzie został ochrzczony w kościele Przemienienia Pańskiego w Świętobrości. Rodzina Miłoszów, pieczętująca się herbem Lubicz, cieszyła się starym szlacheckim pochodzeniem. Wielkie Księstwo Litewskie, na którego dawnych terenach Miłosz się wychował, wraz ze swą wielokulturową i tolerancyjną atmosferą, wywarło decydujący wpływ na twórczość poety, a on sam często odwoływał się do wspomnień z dzieciństwa ( Dolina Issy ). Inspirację stanowiło dla niego zarówno spokojne życie na wsi, jak i szalone podróże z ojcem. Ogromny wpływ na poetę wywarły także wydarzenia historyczne, których był świadkiem: rewolucja październikowa i wojna polsko-bolszewicka. W tym samym czasie, 19 września 1917 urodził się jego młodszy brat, Andrzej Miłosz, późniejszy reżyser dokumentalista, publicysta i tłumacz. Dzieciństwo i młodość.

16. Po rozpoczętej 1 września 1939 niemieckiej agresji na Polskę, Miłosz udał się na południe kraju. Kiedy 17 września na mocy paktu Ribbentrop - Mołotow wojska Armii Czerwonej rozpoczęły inwazję na wschodniej granicy Rzeczypospolitej, poeta znajdował się już w Rumunii. Wojska ZSRR zajęły Wilno a potem przekazały je Litwinom. Miłosz powrócił do rodzinnego miasta, przyjmując obywatelstwo litewskie. Jednak już 14 czerwca 1940 150 tys. żołnierzy ZSRR wkroczyło na teren Litwy i rozpoczęła się sowiecka okupacja. Poetą bardzo wstrząsnęły te wydarzenia, co miało odzwierciedlenie w jego poezji. Opuścił Wilno i przeniósł się do okupowanej przez Niemców Warszawy, gdzie pracował jako woźny w Bibliotece Uniwersyteckiej. Uczestniczył w podziemnym życiu literackim, pod pseudonimem Jan Syruć opublikował w 1940 r. tom Wiersze. Po upadku 2 października 1944 r. powstania warszawskiego wyjechał do Krakowa, w którym pozostał do końca 1945 roku. II wojna światowa.

17. Okres powojenny.

18. Po II wojnie światowej aktywnie wspierał system stalinowski w Polsce. Podjął m.in. pracę w dyplomacji komunistycznego rządu Polski w Stanach Zjednoczonych oraz Paryżu, jako attaché kulturalny. W 1951 roku poprosił o azyl polityczny we Francji, kiedy w trakcie pobytu w Paryżu zdecydował się nagle pojechać do redaktora " Kultury ", Jerzego Giedroycia, prosząc o ukrycie, i zabezpieczenie jego rzeczy do czasu, gdy otrzyma azyl polityczny. Obawiano się bowiem porwania, lub innej formy sabotażu ze strony polskich komunistów. Miłosz mieszkał przez pewien czas w Maisons - Laffitte, co doprowadziło do jego wieloletniej współpracy z tym pismem. Było to jednak powodem skandalu w całej polskiej emigracji – przeciwko przyjęciu byłego komunisty protestowała nie tylko redakcja " Wiadomości " Mieczysława Grydzewskiego, ale nawet mieszkający w Maisons - Laffitte Józef Czapski, grożąc, że zerwie współpracę z " Kulturą ". Już dwa lata później Instytut Literacki Giedroycia wydał " Zniewolony umysł " – książkę skierowaną do polskiej emigracji, mającą wyrazić mechanizm myślenia człowieka w demokracjach ludowych. Józef Mackiewicz nazwał ją w londyńskich " Wiadomościach " " wielkim odpompatycznieniem myśli emigracyjnej ", jak podaje Witold Gombrowicz. W następnych latach Instytut Literacki wydał większość dzieł Miłosza, a sam Jerzy Giedroyc nominował go do otrzymania Nagrody Nobla. • W 1960 r. Miłosz przeprowadził się do Stanów Zjednoczonych, gdzie wykładał literaturę słowiańską na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley, oraz na Harvardzie. Za granicą tworzył głównie poezję, bardzo różnorodną, choć największe uznanie zyskały jego wiersze polityczne ( m.in. Który skrzywdziłeś ). W PRL oficjalnie uznany za zdrajcę i renegata, został uroczyście potępiony przez Związek Literatów Polskich oraz niektórych autorów ( Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Kazimierza Brandysa, Jarosława Iwaszkiewicza i Antoniego Słonimskiego ). Do 1980 istniał zapis cenzorski, nie tylko zakazujący publikacji jego utworów, ale nawet wymieniania jego nazwiska (w sytuacjach koniecznych używano np. eufemizmu autor "Ocalenia"; pod nazwiskiem publikowano dokonane przezeń tłumaczenia, m.in. w antologii Poeci języka angielskiego 1969-1974 ). Książki Miłosza były drukowane w podziemiu, przemycane z zagranicy, a dla nielicznych dostępne w działach prohibitów bibliotek uniwersyteckich. Miłosza odrzucała również część polskiej emigracji, zarzucającej mu początkowe poparcie dla przemian w Polsce i " bolszewizm ". • W 1978 roku Miłosz otrzymał Międzynarodową Nagrodę Literacką Neustadt zwaną " Małym Noblem ". • Stosunek władz i środowiska emigracyjnego do Miłosza zaczął się zmieniać po 1980 r., kiedy poeta otrzymał literacką nagrodę Nobla za całokształt twórczości. Rok później przyjechał do kraju, gdzie jego utwory zostały już oficjalnie wydane ( choć część z nich ocenzurowano, a część mogła się nadal ukazywać tylko w wydaniach podziemnych ). Stały się one natchnieniem dla rozwijającej opozycji politycznej. W 1981 r. w czasie pobytu w kraju otrzymał doktorat honoris causa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego ( promotorka: I. Sławińska ), a w 1989 r. Uniwersytetu Jagiellońskiego.

19. Wiersze Czesława Miłosza są intelektualne, a metafory jakich używa – sugestywne. Jego twórczość z lat 30., przed II wojną światową jest przesycona katastrofizmem. Dominuje w niej rozmach, metaforyczność, rytmiczność, wizje apokalipsy. Wiersze pisane podczas wojny nie mają już w sobie tyle patosu. Są znacznie mniej ozdobne. Poeta stawia na komunikatywność wiersza – na zrozumiałość zawartych w nim treści filozoficznych i intelektualnych. Część z tych wierszy poświęca Miłosz okupowanej Warszawie ( Miasto, Błądząc ), w której spędził prawie cały okres wojny. W twórczości Miłosza przypadającej na okres wojny da się również zauważyć świadome odchodzenie od tematyki wojennej. Znajdziemy wiersze opisujące zwykłe piękno świata, który – mogłoby się wydawać – nigdy nie zaznał wojny. Tak jest w wierszach Piosenka pasterska, czy Świat – poema naiwne z 1943 r. Po wojnie poeta podjął tematykę bardziej filozoficzną. Szczególnie upodobał sobie formę traktatu. W wydanym w tomie Światło dzienne Traktacie moralnym piętnuje zanik wartości, krytykuje brak moralności i wskazuje na to, co jego zdaniem, należałoby zmienić w ludzkiej mentalności. W 1957 r. napisał Traktat poetycki pokazujący polską historię, kulturę i mentalność ludzi z czasów Młodej Polski. W tomie Druga przestrzeń ( 2002 r.) znalazł się Traktat teologiczny, w którym Miłosz rozważa problem tajemnicy wiary. Oprócz wielu poezji Czesław Miłosz napisał także eseje, najważniejszy z nich to Zniewolony umysł - do dziś uważana za wybitną próbę naukowej analizy działania propagandy komunistycznej. ( inne eseje to Rodzinna Europa, Ziemia Ulro, Ogród nauk ), powieści ( Dolina Issy ) oraz dziennik (Rok myśliwego ). Grób pisarza w Krypcie Zasłużonych na Skałce w Krakowie. Miłosz po zerwaniu swoich związków z komunistycznymi władzami wyrażał w swej twórczości niechęć i krytykę w stosunku do PRL, często piętnował polski nacjonalizm, krytykował tradycyjny polski katolicyzm – określając go ciemnogrodem. Poezja Miłosza.

20. Dolina Issy ( z komentarzem Marka Zalewskiego ) Wydawnictwo Literackie, kwiecień 2002. Gdzie słońce wschodzi i kędy zapada Słowo / Obraz Terytoria, sierpień 2004. Prywatne obowiązki Wydawnictwo Literackie, październik 2001. Przygody młodego umysłu. Publicystyka i proza 1931-1939 Znak, grudzień 2003. Rodzinna Europa Wydawnictwo Literackie, maj 2001. Rok myśliwego Znak, styczeń 2001. Spiżarnia literacka Wydawnictwo Literackie, maj 2004. Świadectwo poezji. Sześć wykładów o dotkliwości naszego wieku Wydawnictwo Literackie, październik 2004. Świat. Poema naiwne Wydawnictwo Literackie, sierpień 1999. Szukanie ojczyzny Znak, grudzień 2001. To Znak, 2001. Wiersze – tom 4. Czesław Miłosz Znak, lipiec 2004. Abecadło Wydawnictwo Literackie, styczeń 2002. Bibliografia.

21. Czesław Miłosz„Walc” Już lustra dźwięk walca powoli obraca I świecznik kołując odpływa w głąb sal. I patrz: sto świeczników we mgłach się zatacza, Sto luster odbija snujący się bal.

22. Tak mało powiedziałem. Krótkie dni. Krótkie dni, Krótkie noce, Krótkie lata. Tak mało powiedziałem, Nie zdążyłem. Serce moje zmęczyło się Zachwytem, Rozpaczą, Gorliwością, Nadzieją. Paszcza lewiatana Zamyka się na mnie. „Tak mało”

23. Dziękujemy