بخش پنجم انواع اتصالات چگونگي حالت هاي صحيح جوشكاري در حالت هاي تخت ، سر بالا و سقفي

1. بخش پنجم انواع اتصالات چگونگي حالت هاي صحيح جوشكاري در حالت هاي تخت ، سر بالا و سقفي مشخصات روش جوشكاري ( WPS ) گزارش كيفيت جوشكاري (PQR )

2. انواع اتصالات نوع اتصال به عواملي نظير اندازه و شكل اعضايي كه در يك اتصال به هم وصل مي شود ، نوع بارگذاري ، اندازه درزي كه براي جوشكاري قابل استفاده است و هزينه هاي نسبي انواع مختلف جوش بستگي دارد. با اينكه در عمل تغييرات و تركيبات مختلفي يافت مي شود ، پنج نوع اصلي اتصال جوش عبارتند از : لب به لب، لب رويهم ، سپري ، گونيا و پيشاني.

3. چهار نوع جوش وجود دارد كه عبارتند از : جوش شياري ، جوش كام ، جوش گوشه و جوش انگشتانه. زماني از جوش انگشتانه و يا جوش كام استفاده مي شود كه در اتصالات رويهم ، اندازه اتصال ، طول جوش گوشه يا ديگر انواع جوش را محدود مي نمايد. همچنين اين جوش براي جلوگيري از كمانش قسمت هاي روي هم گذاشته بكار مي رود. در بقيه موارد از جوش هاي شياري و جوش گوشه مي توان استفاده كرد.

4. چگونگي حالت هاي صحيح جوشكاري در حالت هاي تخت ، سر بالا و سقفي پس از شروع قوس الكتريكي ، جوشكار بايد سه كار را به طور همزمان ،يكنواخت و قابل كنترل را انجام دهد كه عبارتند از : اول : فاصله نوك الكترود و سطح حوضچه مذاب را تثبيت كند. دوم : الكترود را در مسير خط جوش با سرعت يكنواخت حركت دهد. سوم : حركتي را به صورت زيگزاكي يا موجي جهت جلوگيري از ريزش فلز مذاب و هدايت آن در محل مورد لزوم انجام دهد. اين حركت ها بايد به طريقي انجام شود كه موجب حبس سرباره در داخل جوش نشود. علاوه بر سه حركت فوق ، جوشكار بايد زاويه الكترود نسبت به سطح كار و امتداد جوش را در حالت معين و مشخص نگه دارد. نگه داري زاوية الكترود در حالت صحيح خود سبب مي شود كه نيروي قوس از حركت ناخواسته سرباره به طرف قوس جلوگيري كند و در نتيجه باعث كاهش ذرات حبس شده سرباره در فلز جوش شود. علاوه بر آن ، موجب كاهش بريدگي لبه هاي جوش نيز شود.

9. اگر در حين كار ، جوشكار بخواهد الكترود جديدي بكار برد بهتر است الكترود را به آهستگي در جوش عقب كشيده و همزمان طول قوس را افزايش دهد. اگر الكترود بطور آني عقب كشيد شود ، بر اثر سريع سرد شدن فلز جوش و تماس با اتمسفر ، محل مذكور مستعد عيوبي نظير ترك برداشتن خواهد بود و براي شروع مجدد جوش بايد محل را از وجود سرباره تميز كرد و قوس در الكترود بعدي پيشاپيش دهانه شروع و به عقب برگشت داده شود تا انتهاي قبلي باند جوش را در بر گيرد. چنانچه جوش چند پاسه لازم باشد بايد سعي شود هر پاس حداقل 3/1 روي پاس قبلي را بگيرد تا از بوجود آمدن زاويه تند و تمركز تنش جلوگيري شود و اگر براي نگه داري قطعات در كنار هم خال جوش لازم باشد بايد سعي شود حتي الامكان نزديك هم و در پشت ورق زده شود. .Aمشخصات سر برگ فرم WPS : در فرم شماره يك نمونه اي از WPS كه مطابق با استاندارد ذكر شده تهيه شده است ، ملاحضه مي شود كه در اولين قسمت مربوط به مشخصات مي باشد. ذكر موارد زير الزامي مي باشد : • شماره سري مشخصات روش جوشكاري ( WPS No ) • تاريخ تنظيم ( WPS Date ) • تاريخ بازبيني ( Revision Date ) : • شماره سري گزارش كيفيت جوشكاري ( Suporting PQR No ) : • روش يا روش هاي مورد استفاده جهت جوشكاري ( Welding Process ) : • نحوه انجام فرآيند جوشكاري(Type): بعنوان مثال دستي(Manual) يا اتوماتيك يا نيمه اتوماتيك لازم به ذكر است ذكر مطالبي چون نام شركت ، نام مشاور يا ناظر جوش ، نام قطعه و كد پروژه و نظاير اينها در اين قسمت WPS ذكر مي شود.

10. .Bطرح اتصال ( joint ) : مشخصات طرح اتصالي كه روش جوشكاري براي آن نوشته مي شود. نوع اتصال ، نوع پخ ، اندازه پخ و زاوية آن ، نوع فرآيندي كه بوسيله آن عمل پخ زني صورت مي گيرد ، در اين قسمت WPS ذكر مي گردد. طرح شيار يا پخ جوشكاري ( Groove Design ) : در اين قسمت با توجه به جدول زير و انتظاري كه طراح از جوش مورد نظر دارد به اختصار نوشته مي شود. به عنوان مثال B-U2 به طرح اتصالي مربوط مي شود كه اولاً از نوع اتصال سر به سر ، ثانياً از نظر طراحي در مورد ضخامت هاي مختلف ورق نداشته ، ثالثاً به شكل V يكطرفه است. گاهي هم از سمبل هاي گوناگون مورد استفاده به عنوان طرح اتصال استفاده مي شود. شكل اتصال نيز در اكثر موارد در اين قسمت كشيده مي شود تا نوع اتصال راحت تر شناخته شود. پشت بند ( Backing ) : معمولاً بنا به صلاح ديد طراح گاهي از پشت بند در جوشكاري استفاده مي شود كه اين ممكن است به دلايلي چون جلوگيري از اكسيد شدن پشت ريشه جوش ، عدم ريزش مذاب از ريشه جوش ، افزايش يا كاهش سرعت انجماد ، اطمينان از خالي نبودن يا ايجاد زبر شدن در قسمت پشتي جوش و غيره از تسمه هايي كه ممكن است از جنس قطعه كار يا فلزات و غير فلزات ديگر مي باشند استفاده مي شود. نوع و جنس مواد پشت بند ( Backing Material Type ) : در صورتيكه قطعه نياز به پشت بند داشته باشد ، نوع آن نيز مشخص مي گردد و اگر گاز يا پودر نيز به عنوان پشتي استفاده مي گردد نوع آن بايد كاملاً مشخص گردد. مطالب اضافي ( Other ) : در اين قسمت هرگونه مطلب اضافي ديگر از قبيل نحوه آماده سازي ، تميز كاري و غيره قابل ذكر است. تعداد و ترتيب پاس ها نيز ممكن است مشخص گردد كه معمولاً بر روي پروفيل جوش مشخص مي گردد.

12. .Cفلزات پايه ( Base Metal ) : ذكر نوع و تركيب و جنس فلزات مورد اتصال كه از مهمترين بخش WPS مي باشد در اين قسمت ذكر مي شود كه اين قسمت بقيه قسمت ها و نوع فرآيند و الكترود و نحوة جوشكاري و غيره را تحت تأثير قرار مي دهد. عدد مشخصه P ( P-No ) : معمولاً فلزات پايه را تحت عددي بنام P تقسيم بندي مي كنند. اساس تقسيم بندي P براساس تركيب آلياژ ، جوش پذيري و خصوصيات مكانيكي است. در زير جدول كدهاي مربوط به آلياژهاي مختلف كه با مراجعه بدان P.NO مشخص مي شود آمده است. حال در صورتيكه فلز مورد نظر در جداول ذكر شده موجود نباشد مي توان مشخصات ديگري مثل Specifications نوع و درجه ( Type & Grade ) ، تركيب شيميايي ( Chemical ) و غيره آلياژ مورد جوشكاري را در WPS ذكر كرد. تمامي موارد بالا در مورد قطعه دوم نيز اگر از جنس ديگري باشد تكرار مي گردد و بر همان اساس مشخص مي شود. محدوده ضخامت ( Thickness Range ) : ضخامت مقطع مورد جوشكاري در اين قسمت ذكر مي گردد. ولي معمولاً براي كمتر شدن تعداد WPS مي توان يك محدوده ضخامت مشخص كرد. كه در اين دامنه مطالب ذكر شده صادق مي باشد. محدوده قطر لوله ( Pipe Dia Range ) : در صورتيكه مقطع مورد اتصال لوله باشد علاوه بر ذكر ضخامت ورق ، قطر داخلي و خارجي لوله و يا محدوده قطر مجاز ذكر مي گردد. مسائل ديگر ( Other ) : در اين قسمت نكات ديگري كه به فلزات پايه مربوط مي باشد ذكر مي گردد. مثل استانداردهاي ديگر فلز پايه يا نام تجاري و يا شمارة تجاري آن ذكر مي گردد.

14. .Dسيم جوش ها ( Filler Metals ) : همانطور كه مي دانيم تركيب شيميايي فلز جوش و فلز پايه و حتي خواص مكانيكي اين دو هميشه با همديگر سازگار باشند. براي اين منظور از استانداردهايي كه در كتاب ASTMIX و يا سازندگان الكترودها توصيه مي كنند استفاده كرد. نوع پودر و فلاكس مصرفي سازگار با فلز پايه نيز در همين استاندارد مشخص شده است. عدد F ( F – NO ) : در حقيقت يك نوع تقسيم بندي براي الكترودهاست كه طي جدولي بدان اشاره شده است و آلياژهاي مختلف سيم جوش را بيان كرده است. نام ديگر ( Other ) : در صورتي كه آلياژ الكترودمورد نظر در هيچكدام از تركيباتF-No نباشد از نام تجاري آن و كد سازنده مي توان استفاده كرد. آناليز فلز جوش يا عدد A ( A – No ) : اين عدد تنها در مورد آلياژهاي آهني تعريف شده است و نسبت به درصد كربن و يا ديگر عناصر آلياژي تقسيم بندي شده است. تركيب ديگر : در صورتي كه آناليز فلز جوش در A – No نبود مي توان آناليز اسمي آن يا نام تجاري الكترود را در اين قسمت ثبت نمود. شماره مشخصات ( Spec – No ) : كه توسط AWS براي الكترودها و سيم جوش هاي مختلف تعيين شده است. شماره كلاس الكترود بر حسب AWS ( AWS No Class ) : كه معمولاً با EXXXX نشان داده مي شود كه هر كدام كاربرد و خواص ويژه اي دارد.

15. سايز الكترود ( Size Of Electrode ) : براي بدست آوردن يك جوش داراي سطح بالاي استاندارد اندازه سيم جوش نيز بايد مثل جنس آن مورد توجه قرار بگيرد. معمولاً نسبت به طرح و اندازه اتصال و حالت جوشكاري ، اندازه مناسب الكترود تعيين مي شود. كلاس فلاكس الكترود ( Electrode Flux Class ) : هرگونه مشخصات روپوش الكترود يا نوع پودر و زير پودر در اينجا ذكر مي گردد. مثل پوشش هاي سلولزي ، روتيلي ، قليايي و ... مسائل ديگر ( Other ) : در صورت استفاده از چند نوع الكترود يا وجود كد سازنده يا مشخصات وصله معرفي را مي توان در اينجا قرار داد.

17. .Eوضعيت جوشكاري ( Position ) : منظور حالتي است كه جوشكاري در آن صورت مي گيرد كه عبارتست از چهار وضعيت تخت ( Flat ) ، افقي ( Horizontal ) ، عمودي ( Vertical ) و بالاي سر ( Over Head ). همانطور كه در WPS ارائه شده مشاهده مي شود اين حالات با علائم اختصاري مربوطه تعيين مي شوند. حال ما در اينجا به شرح اين وضعيت هاي جوشكاري مي پردازيم. Plat Position For Fillet Weld • موقعيت تخت ( 1F ) : • موقعيت افقي ( 2F ) : جوش به صورت عمودي - افقي رسوب مي كند. • موقعيت عمودي ( 3F ) : پليت ها به صورت عمودي و جوش نيز در همين حالت انجام مي گيرد. • حالت بالاي سر ( 4F ) : جوش به صورت سقفي و عمودي صورت مي گيرد. • لوله به فلانچ ثابت ( 5F ) : لوله به صورت افقي قرار مي گيرد. • لوله به فلانچ چرخان ( 2FR ) : لوله به صورت افقي قرار مي گيرد. • لوله به فلانچ با زاوية 45 درجه تحت چرخش ( 1FR ) :

19. Plate position For Groove Weld • حالت تخت ( 1G ) : دو پليت به صورت افقي قرار مي گيرند و جوش از بالا در شيار رسوب مي كند. • حالت افقي ( 2G ) : دو پليت به صورت عمودي قرار مي گيرند و جوش به صورت افقي رسوب مي كند. • حالت بالاي سر ( 3G ) : دو پليت به صورت عمودي قرار مي گيرند و جوش به صورت عمودي انجام مي گيرد. • حالت بالاي سر ( 4G ) : دو پليت به صورت افقي قرار دارند و جوش از زير در شيار قرار مي گيرد.

20. Pipe Position For Groove Weld • حالت تخت ( 1G ) : لوله به صورت افقي چرخان و جوشكاري از بالاي لوله صورت مي گيرد. • حالت افقي ( 2G ) : لوله به صورت عمودي و جوش به صورت افقي رسوب مي كند. • حالت لوله افقي ثابت ( 5G ) : لوله به صورت افقي ثابت است و جوشكار در اطراف لوله مي چرخد و جوش در تمام حالات انجام مي گيرد. • لوله به صورت 45 درجه ثابت ( 6G ) : لوله با زاويه 45 درجه نسبت به افق قرار مي گيرد و جوشكار اطراف لوله مي چرخد و جوش در تمام حالات رسوب مي كند.

21. Joint Design For Stud Weld حالت ( 1S ) : ميله به صورت عمودي روي پليت افقي قرار مي گيرد و همچنين ميله به لوله ( از بالا ) حالت ( 2S ) : ميله به صورت افقي روي پليت عمودي قرار مي گيرد. حالت ( 4S ) : ميله به صورت عمودي از زير روي پليت افقي قرار مي گيرد. وضعيت شيار :كه بوسيله يكي از علائم ذكر شده مشخص مي گردد. جهت پيشرفت جوشكاري ( Progression ) : كه ممكن است يكي از حالات سر بالا(Uphill-Upward ) ، سر پايين(Down hill-Down ward) چپ به راست يا راست به چپ (R…L يا L…R ) باشد.

22. .Fپيش گرم ( Preheat ) : در جوشكاري معمولاً به تقليل تنش ها ، كاهش شيب حرارتي ، كاهش پيچيدگي ، جلوگيري از تركيدگي ، قبل از كار قطعه كار را مقداري گرم مي كنند. مقدار پيش گرم نسبت به سايز و اندازه و طرح اتصال ، جنس قطعه كار و نوع الكترود مصرفي متفاوت مي باشد. درجه حرارت پيش گرم ( Pre Heat Tem ) : همانطور كه در بالا ذكر شد دماي پيش گرم نسبت به جنس و ضخامت قطعه از جداول استاندارد تعيين مي گردد. درجه حرارت بين پاسي ( Inter Pass Tem ) : كه از جداول استاندارد نسبت به جنس سيم جوش و فلز پايه تعيين مي گردد. نگهداري پيش گرم ( Pre Heat Main Tenace ) : محدوده زماني كه قطعه بايد در دماي پيش گرم باشد و گاهي محدوده دمايي كه براي قطعه مجاز است بيان شود. .Gعمليات حرارتي پس از جوشكاري ( تنش زدايي ) : اين عمليات معمولاً براي آلياژهاي آهني و فولادها انجام مي گيرد كه در صورت لزوم در اين قسمت ذكر مي شود. اين عمليات ممكن است در زير دماي بحراني يا بالاي دماي بحراني يا تا دماي مشخص ديگري انجام گيرد كه دامنه حرارتي آن در قسمت بعد ذكر مي گردد. دامنه دمايي ( Temperature Range ) : كه مقدار حرارت مورد نياز را ذكر مي كند. اين عمليات نسبت به جنس فولاد داراي نرخ گرم كردن و نرخ سرد كردن معين مي باشد و دامنه دمايي مشخص و زمان معيني هم بايد قطعه در كوره قرار بگيرد. زمان نگهداري ( Time Range ) : هر چه زمان بيشتري قطعه در كوره بماند مقدار بيشتري از تنش ها از بين مي رود ولي بيش از حد هم نبايد باشد. مدت زمان لازم نسبت به جنس و دماي مورد نظر متفاوت است. در صورتيكه دماي مورد نظر كم شود زمان نگهداري بايد زياد شود.

23. .Hگاز ( Gas ) : مشخصات گاز محافظ ، نوع و درصد خلوص يا درصد تركيب گازهاي محافظ پشت بند و همراه آورده مي شود. در صورتيكه جوشكاري گازي ( OFW ) انجام مي گيرد نوع و مقدار و دبي خروجي را مي توان در اين قسمت ذكر كرد. درصد تركيب مخلوط گاز (Precence Composition Mixture ) : كه درصد تركيب يا خلوص گاز محافظ ، گاز پشت بند و گاز همراه و نرخ گاز خروجي پس از قطع جريان يا نرخ جريان خروجي گاز بايد ذكر شود. .Iمشخصات الكتريكي ( Electrical Characteristic ) : نسبت به نوع الكترود جريانAC و DC با قطب مثبت يا منفي مشخص مي گردد. اين متغير نسبت به نوع الكترود ، سازندگان الكترود مشخص مي كنند. قطبيت ( Polarity ) : اگر جريان DC براي الكترود مناسب باشد ، نوع قطبيت هم بايد معين گردد. كه نسبت به جنس فلز و نفوذ مورد نظر و ضخامت مشخص مي گردد و با علائم اختصاري مربوطه(DCED-DCEN) مشخص مي گردد. شدت جريان ( Amperes Range ) : كه نسبت به ضخامت ، قطر الكترود ، نوع پروسه ، سرعت حركت ، ميزان نفوذ مورد نياز تعيين مي گردد و مشخص مي شود. ولتاژ ( Volts Range ) : معمولاً ولتاژ مدار باز ذكر مي گردد و اگر ولتاژ در حين جوشكاري مشخص باشد ، ذكر مي شود. البته در حين كارمعمولاًمتغير مي باشد كه دامنة تغيير آن ذكر مي گردد. نوع انتقال فلز ( Metal Transfer ) : نيز براي جوش هاي GMAW معين مي گردد. نرخ تغذية سيم در جوش هاي GMAW نيز ذكر مي شود. در صورتي كه از جريان پالسي استفاده مي شود IP و Ib نيز بايد معين شود.

24. .Jتكنيك و روش كار ( Technique ) : در مورد تكنيك و روش جوشكاري توضيحاتي ارائه مي دهند و مطالب ذكر شده در اين بخش عبارتند از : گرده جوش ( String Or Ware Bead ) : در مواردي كه گرده جوش نازك با حرارت ورودي كم و نرخ تبريد سريعتر لازم باشد از گرده زنجيره اي و اگر غير از اين باشد از گرده هاي موجي و هلالي شكل استفاده مي شود. سايز سوراخ عبور گاز يا كلاهك ( Orifice Or Gas Cup Size ) : كه در جوشكاري هاي گازي و يا جوش هايي كه از گاز محافظ استفاده مي شود بايد به موارد فوق اشاره كرد. تميز كاري اوليه و بين پاسي ( Initial & Inter Pass Cleaning ) : كه ممكن است برس زني ، سنگ زني و... اتخاذ شود كه در مراحل اوليه و بين پاس ها بايد اجرا گردد و به منظور پاك كردن سرباره و گل جوش انجام مي گيرد. روش برداشت پشت جوش ( Method Of Back Gouging ) : در صورتيكه طرف ديگر اتصال احتياج به جوشكاري داشته باشد و يا نوع اتصال بصورت X باشد و دو طرف لازم به جوشكاري باشد بايد ابتدا پشت جوش را بوسيله الكترود كربني ، سنگ يا شعله اكسي استيلن برداشت و سپس جوشكاري نمود زيرا سطح زيرين جوش هميشه مقداري اكسيد و ناخالصي در بردارد و يا حباب هاي سطحي بدليل حفاظت ناقص ايجاد مي گردد. نوسان ( Oscillation ) : عرض حركت نوساني در دستگاه هاي اتوماتيك در اين قسمت ذكر مي گردد. محدوده تماس لوله با كار ( Contact Tube To Work Distance ) : اين عامل براي فرآيندهاي SAW و MIG بيان مي شود و فاصله بين لوله تماس تا سطح كار را گويند.

25. جوش تك پاسه يا چند پاسه در هر طرف ( Multiple Or Single Pass ) : در صورتيكه ضخامت اتصال و نوع پخ به صورتي باشد كه احتياج به چند پاس باشد از جوش چند پاسه و در غير اين صورت جوش تك پاسه زده مي شود. الكترود چند تايي يا تكي ( Multiple Or Single Electrode ) : معمولاً در فرآيند SAW كه به صورت اتوماتيك انجام مي گيرد از چند الكترود نازك جهت بالا بردن رسوب استفاده مي شود ، كه ممكن است توسط يك مولد ( بصورت موازي ) يا دو مولد ايجاد شود. سرعت حركت ( Travel Speed ) : اين فاكتور مخصوصاً در جوشكاري هاي اتوماتيك اهميت دارد ، سرعت حركت نسبت به نرخ رسوب ، عمق ذوب ، ضخامت و آمپر مورد نظر تعيين مي گردد. مسائل ديگر ( Other ) : در اين قسمت مسائل ديگري كه نسبت به نوع فرآيند قابل ذكر است آورده مي شود. بعنوان مثال : زاويه الكترود ، تناوب جهت جوشكاري ، لزوم استفاده از چكش كاري به منظور تنش زدايي ، فاصله الكترودها در جوشكاري هاي اتوماتيك با چند الكترود ، نوع شعله در هنگام كار با جوشكاري OFW و ... مطالبي مي باشند كه مجاز به ذكر در اين قسمت مي باشد. بطور كلي مطالب ذكر شده در WPS عمدتاً از استانداردها و يا به وسيلة آزمايشات تجربي بايد نوشته شود و براي هر پروسه اي متفاوت است و طرز نگارش متفاوتي دارد.

26. گزارش كيفيت جوشكاري ( PQR ) Welding Procedure Qualification Recorded معمولاً براي هر WPS يك PQR تنظيم مي كنند تا موارد ذكر شده در WPS را تاييد كنند ، يا به عبارتي كيفيت مواد اوليه ، فلز جوش و غيره را با روش جوشكاري مشخص شده تاييد كنيم. البته در اكثر موارد PQR جواب مثبت مي دهد يعني در حقيقت WPS صحيح نوشته شده است ولي در صورتي كه جواب مثبت از كيفيت جوش گرفته نشد مجبور به تغيير متغيرهاي ذكر شده در WPS هستيم. براي تهيه يك PQR بايد از مسائلي كه در WPS گفته شده تبعيت نمود و براي اين كار نمونه اي از همان جنس تهيه كرده و با همان اتصال عمليات جوشكاري را انجام مي دهيم. با اين كار در ابتدا مواد مورد استفاده ، روش ها و متغيرها تاييد مي گردد. سپس با انجام تست هاي لازم خواص مكانيكي و استحكام لازم تاييد مي گردد. روش آماده سازي و جوشكاري نمونه هاي مناسب جهت تعيين كيفيت فلز پايه و آماده سازي آن از نظر پخ بايد دقيقاً مطابق استاندارد باشد. ابعاد و اندازه ها نيز بايد مطابق با استانداردهاي ذكر شده جهت آزمايش باشد. حالت جوشكاري بايد مطابق با حالتي باشد كه در روش جوشكاري آمده است ولي در صورتيكه نمونه در تمام حالات بايد جوشكاري شوند ، مي توان سخت ترين حالت را براي تست انتخاب كرد و تعداد پليت هاي مورد تست را كاهش داد. مثلاً از حالت عمودي به عنوان مشكل ترين حالات ، جوشكاري را انجام مي دهند و در صورتيكه جواب مثبت گرفته شده بقيه حالات نيز به همين صورت مي باشد.

27. انواع آزمايش هايي كه براي جوش شياري انجام مي گيرد عبارتند از : • آزمايش كشش جهت اندازه گيري استحكام كششي ( Tension Test ) • آزمايش خمش ريشه ( Root Bend Test ) • آزمايش خمش سطح گرده جوش ( Face Bend Test ) • آزمايش خمش جانبي ( Side Bend Test ) • آزمايش خمش طولي ريشه و سطح گرده(Longitudinal Face-Root-Bend Test) • آزمايش كشش از فلز جوش براي جوش هاي EGW و ESW • آزمايش ضربه براي تعيين چقرمگي جوش ( Impact Test ) • آزمايش ماكرواچ براي سلامت و نفوذ مؤثر در اتصالات شياري با نفوذ جزيي( Macro etch Test) • آزمايش راديوگرافي يا اولتراسونيك براي سلامت جوش ( NDT )

28. آزمايش هايي كه براي جوش هاي گوشه اي ( Fillet ) صورت مي گيرند عبارتند از : • آزمايش ماكرواچ براي تشخيص مقدار نفوذ ( Macro etch Test ) • آزمايش خمش جانبي ( Side Bend Test ) • آزمايش كشش فلز جوش براي خصوصيات مكانيكي ( Tension Test ) سايزهاي قطعات مورد تست و روش صحيح در استانداردهاي ASTM و AWS D 1.1 آورده شده است كه با مراجعه به كتب مربوطه مي توان اطلاعات مورد نظر را بدست آورد.

29. نتايج قابل قبول آزمايش ها : 1. نتايج آزمايش كشش نمونه كوچك بايد از حداقل ميزان استحكام كششي فلز پايه بيشتر باشد. 2. نتايج حاصل از آزمايش خمش بايد از نظر ظاهري عاري از هرگونه ناپيوستگي سطحي باشد. حد ترك هاي مجاز براي آزمايش خمش عبارتند از : -گسستگي با ابعاد حداكثر 3.2 ميليمتر -جمع اندازة بزرگترين بعد ناپيوستگي ها كه حداقل 0.8 ميليمتر و حداكثر 3.2 ميليمتر باشد نبايد از 9.5 ميليمتر تجاوز كند. -اگر ترك از گوشه آغاز شد و علت آن ناخالصي ها يا سرباره است حداكثر 6.4 ميليمتر مجاز است. 3. در آزمايش ماكرواچ جوش با فلز پايه بايد به خوبي ممزوج باشد. در سطح مقطع ترك مشاهده نشود. برش كنارة جوش نباشد. شكل و اندازه ساق ها بايد مطابق طرح اتصال باشد. 4. در آزمايش هاي غير مخرب نسبت طول مربوطه مقدار عيب مجاز بايد كم باشد. 5. بازرسي چشمي لوله ها و مقاطع تو خالي بايد داراي شرايط زير باشد : - سطح جوش بدون ترك باشد ، ريشه جوش عاري از ترك باشد. - نفوذ به حد كافي باشد و نفوذ كم قابل قبول نيست. - ريشه بيش از 1.5 ميليمتر تقعر نداشته باشد.

30. ثبت و كيفيت جوش : پس از انجام آزمايش هاي فوق بايستي نتايج مربوطه را در فرم PQR ثبت كرد. همينطور كه در فرم PQR ملاحظه مي شود. صفحة اول حاوي اطلاعات مثل WPS مي باشد. شكل نمونه تعيين كيفيت نيز بهتر است رسم شود. در صفحه دوم PQR اطلاعاتي به ترتيب زير آورده شده است : اطلاعات حاصل از آزمايش كشش در ابتدا شماره نمونه يا نمونه هاي مورد آزمايش ، پهناي نمونه يا قطر نمونه در قسمت(Wiclth) مشخص مي گردد. ضخامت نمونه هاي تحت آزمايش به طور دقيق اندازه گيري مي شود و در قسمت (Thickness) نوشته مي شود. مساحت سطح مقطع نمونه اندازه گيري شده و در قسمت(Area) نوشته مي شود. حداكثر بار وارد شده قبل از شكست بر حسب كيلوگرم در قسمت (Ultimate Total Load) نوشته مي شود. حداكثر تنش كششي نيز بر حسب كيلوگرم بر ميليمتر مربع در قسمت (Ultimate Unite Stress) درج مي شود. اطلاعات مربوط به محل شكست و نحوه شكست نيز در قسمت Type Of Factor And Location ذكر مي گردد. مثل شكست ترد يا نرم و محل شكست. اطلاعات حاصل از آزمايش خمشي نوع و شماره نمونه مورد آزمايش مثل نوع ريشه اي ، جانبي ، سطحي در قسمت (Type And Figure No) ذكر مي شود. نتيجه حاصل از تست خمش و هر كدام از حالات در مقابل آن ذكر مي شود. اطلاعات حاصل از تست ضربه كه معمولاً براي جوش هاي ESW و EGW انجام مي گيرد. شماره نمونه (Specimen No) ، محل قرار گرفتن شيار كه ممكن است HAZ , B.M – W.M باشد(N.Location ). نوع شيار مورد نظر كه ممكن است شارپي يا ايزود يا بدون شيار باشد(Notch Type). درجه حرارت انجام آزمايش نيز امر مهمي مي باشد كه بايد ذكر گردد(Test Tempe). ميزان ضربه لازم كه معمولاً بر حسب N مشخص مي شود(Impact Values). سطح مقطع شكست معمولاً از دو قسمت نرم و ترد تشكيل شده است كه بايد مقدار هر كدام نوشته شود. حالا در صورتيكه جوش گوشه اي باشد نتايج حاصل بايد در قسمت(Fillet-Weld) ثبت گردد.

31. در ابتدا نتيجه كلي از جوش و طرز عمليات اگر رضايت بخش باشد بايد معلوم شود. سپس مقدار نفوذ فلز جوش در فلز پايه(Penetration In To Parent Metal) در صورتيكه آزمايش خمش نيز انجام شده نتيجه بايستي ذكر گردد. تاييد نتايج آزمايش سختي در صورت نياز در قسمت(Hardness Test) صورت مي گيرد و سختي در قسمت هاي مختلف فلز پايه ، جوش و HAZ اندازه گيري مي شود. در صورتي كه در جوش هاي گوشه اي هر نوع آزمايش ديگري لازم به ذكر باشد بايستي پس از اين مطالب آورده شود. روش جوشكاري در صورتي تاييد مي گردد كه جوشكار آن همان جوشكار PQR باشد. پس ذكر نام جوشكار نيز الزامي است. محدوديت متغيرهاي PQR جهت كاهش هزينه و زمان ناشي از انجام آزمايش هاي تعيين كيفيت لازم است محدوده اي براي متغيرها در PQR در نظر گرفته شود. بر اساس قوانين استاندارد هر توليد كننده اي موظف به ارائه WPS براي جوش ها و PQR براي هر WPS مي باشد. اما مي توان از يك PQR براي تاييد كيفيت چند WPS استفاده كرد ، به شرط آنكه در متغيرها تغييرات اساسي داده نشده باشد. به عنوان مثال تغيير در تعداد پاس يا آمپر به مقدار كم در كيفيت تغييرات زيادي ايجاد نمي كند ولي تغيير در نوع الكترود يا نوع گاز محافظ بي ترديد مشكلاتي به بار مي آورد. در صفحات بعدي يك نمونه WPS و PQR مشاهده مي شود كه مطالب ذكر شده در آنها مي توان ديد كه جهت تفهيم بهتر مطالب آورده شده اند. در صفحات بعدي چندين فرم WPS و PQR براي آشنايي آورده شده است.

37. با تشكر از توجه شما معاونت بازسازی ومسکن روستایی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان سمنان