Istimlak Planlamasi Egitimi

1. Istimlak Planlamasi Egitimi Ayse Kudat Social Assessment BOTAS’a sunulmustur 2002

2. Kamulaştırmayı yeni bir yaklaşımla yapmalıyız

3. Bu işi daha önce de yaptık! BOTAŞ 2000 Yılında Değiştirilen Yeni Yasayı Kullanarak Bu Güne Kadar Kaç Parsel İstimlak Etti?

4. Bu hale düşmek istiyor muyuz? Bu Parsellerin Yüzde Kaçında Uzlaşmaya Varıldı? Peki buradaki başarı neden Nasıl tekrarlıyabiliriz?

5. Bu hale düşmek istiyor muyuz? Parsellerin Yüzde Kaçı Dava Konusu Oldu?

6. Davalar Kaç Ayda / Yılda Sonuçlandı? Nerelerde, Hangi Illerde Daha Çabuk Sonuca Varıldı? Davalar ortalama 4-5 ayda sonuçlanmakta ama bölgelere göre süreç değişmekte Hiçbir yerde yasanın gerektirdiği sürede davalar sonuçlanmıyor!!! Kamulaştırmada Gecikme Kaçınılmaz

7. Malik bulunamadığında işler büsbütün gecikiyor Yaptığımız çalışmalarda köy dışındaki malikleri bulmanın zor olduğunu görüyoruz

8. Kamulaştırma Yapılıp Da Bittikten Sonra Kaç Parsel Sahibi Fiyat Anlaşmazlığı Nedeni Ile Yargıtaya Gitti? 1028 malikten 7 tane yargıtaya giden dava var Ya bunun nedenini biliyor muyuz?

9. 2000 Yılı Uygulama Değişikliklerinden Sonra BOTAŞ İstimlak İşlemi Yaptığı Yerlerde, Uzlaşmadan Önce Yasa İle İlgili Halkı Bilinçlendirecek Faaliyetlerde Bulundu Mu? Evet, uzlaşmadan önce yöre halkını bilgilendirici görüşmeler BOTAŞ irtibat büroları aracılığıyla yapılmaktadır Bunları yaptıysak neden daha başarılı olamadık? Şimdi ne yapacağız da mahkemelerde sürünmekten halkı nasıl kurtaracağız?

10. Ne yapmamız gerek? 1028 malikten 7 tane yargıtaya giden dava var Ya bunun nedenini biliyor muyuz?

11. ALT YAPI PROJELERİNİN ORTAK SORUNU KAMULASTIRMA VE YENİDEN YERLEŞİM İLKELERİ

12. Biri yer, biri bakar... Kıyamet bundan kopar. Yeniden Yerleşim Planı çok sayıda insanın kazançlarının az sayıda insanın sırtına binmesini önlemektir

13. Enerji, su ve bunun gibi altyapı yatırımları milyonlarca insana büyük yararlar getirirken bazılarının hakları, toprakları, ev-barkları ellerinden gitmektedir

14. Bazı altyapı projeleri yüzlerce köyü yok etmeden inşa edilemez Ilısu barajı yapılsa idi 182 köy su altında kalacaktı

15. Son on yıldır uluslararası finansman kuruluşları üzerindeki baskılar artmış ve de ellerinden malı mülkü giden insanların adil biçimde tazmin edilmeleri şartı ciddiye alınmaya başlamıştır Sadece tazminat, özellikle parasal ödemeler, çoğu kez insanları mağdur durumda bırakmakta ve de paralar çar çur olmaktadır $ Bu nedenle süregelirlik ilkeleri ön plana çıkmış ve de bir çok Proje kalkınmaya öncelik veren yatırımlarla parasal tazminatı birleştirmiştir

16. Dünya Bankası ve Uluslararası Finans Kuruluşu (IFC) diğer finansman kuruluşlarını etkilemiş ve Yeniden Yerleşim Planlamasını gereğini evrensel hale getirmişlerdir Kamulaştırma Politikası Ana İlkeleri IFC para vereceği projelerde kamulaştırma ve yeniden yerleşim gereğini en aza indirmeyi ön görmektedir Ayrıca projelerden olumsuz biçimde etkilenen tüm kesimlerin en hassas biçimde saptanmasını ve de bunlar için alınacak tedbirlerin ayrıntıyla belirlenmesini şart koşmaktadır Yıllar aylar itibariyle ayrıntılanmış bir Plan bütçesi ise en önemli şarttır

17. Azalan veya Elden GidenGelirin Yerine Konması Yeniden Yerleşim Planlamasının En Önemli Gereksinimidir

19. BU GURUPLARLA İLGİLİ BAZI YASAL AÇIKLAR VARDIR Private Owners Private User Public Owners Local Authority State Authority Registered Not Registered Squatters on Public & Private Lands Users of common property Resources Tenant Farmers Gaps between the local laws and the World Bank policies in Compensation Potential Actual

20. Türkiye dışındaki ülkelerde yasa açıkları daha da belirgin Oysa projemizi izleyen iç ve dış baskı gurupları Dünya Bankası kurallarına tıpa tıp uyulmasını istemektedir. Etkilenen kesim için de en doğrusu budur.

21. IFC/World Bank Resettlement Policy OD 4.30 DÜNYA BANKASININ KONUMUZLA İLGİLİ DÜZENLEMESİ OD. 4.30: RESETTLEMENT ACTION PLAN’DIR Planın bir projeye uygulanması için o projeden etkilenen insanların mal-mülklerinin tümünü veya bir kısmını kendi istekleri dışında kaybetmeleri gerekmektedir

22. IFC/World Bank Resettlement Policy OD 4.30 YYP İÇERİĞİ YYP PROJEDEN ETKİLENEN İNSANLARIN TÜM KAYIPLARINI KARŞILAYIP ONLARIN KISA VE UZUN DÖNEMDE GELİR VE SERVET KAYBINA UĞRAMIYACAKLARINI ESAS ALIR • Plan projeden etkinenen insanlara danışarak ve de onların isteği doğrultusunda hazırlanmalı ve de böyle bir yöntem kullanıldığı kamu oyunu ikna edici bir biçimde gösterilmelidir • Planın hazırlanması için bilgilendirme yeterli değildir • Proje nedeniyle kaybedilen her türlü gelir kayıbı önlenmelidir • Verilecek tazminat GELİR kaybını süre gelir bir biçimde yerine koymalıdır • Proje inşaatı öncesi var olan yaşam standardı, rahat, huzur,en azından yerine konulmalı hatta iyileştirilmelidir • YYP bir kalkınma Planı olmalıdırö bir tazminat planı değil

23. NE KADAR TEKRARLASAK AZ YYP YALNIZCA BİR TAZMİNAT PLANI DEĞİLDİR

24. OYSA BU HALİYLE BTC-TÜRKİYE YYP BÜYÜK ÇAPTA YALNIZCA TAZMİNATA YÖNELİKTİR

25. Yeniden Yerleşim Planı kredi anlaşmasının önemli bir parçasıdır. YYY de vaad edilen işlemler yerine getirilmezse kredi ödemelerine ara verilir veya kredi bütünü ile iptal edilir. İşin şakası yok!!!!!!!

26. YYY bir rapor veya bir raporun eki değildir Projeden olumsuz olarak etkilenen nüfusun gelir ve de yaşamlarını düzenlemek için gerekli yasaları, kararları ve de aksiyonları özetlilen resmi bir belgedir

27. YENİDEN YERLEŞİM SÖZCÜĞÜ BİR ANLAMDA YANILTICIDIR. ÖNEMLİ OLAN HEM EKONOMİK HEM DE FİZİKİ ETKİLERİN YARATILMAMASINI SAĞLAMAK, YARATILDIĞINDA DA BUNLARI TAZMİN ETMEKTİR Fiziki etkiler evlerin ve iş yerlerinin yıkılmasını gerektiren projelerden doğar Ekonomik etkiler ise şu veya bu biçimde gelir ve serveti azaltan kamulaştırma gereksiniminden doğar Uluslararası kuruluşlardan kredi alan devlet veya şirketler YYY'dan sorumludur. YYP hem fiziki ve hem de ekonomik etkileri gidermek zorundadır

28. Biz Şanslıyız BTC Projesinin Türkiye ayağında bir çok yerde varolan YY sorunları görülmemektedir.

29. YENİDEN YERLEŞİM SORUNLARI

30. Problems Associated with Resettlement • Topraksızlık • İşsizlik • Evsizlik • İkincil hale gelmek • Açlıkla karşı karşıya gelmek ve tarım geliri düşüşü • Hastalık / ölüm artışları • Ortak doğal kaynakların kaybı • Sosyal çöküş

31. BTC Gürcistan bölümünde birçok hane tamamen topraksız kalmaktadır Özel Mülkiyet toprağı (ha) 600 500 400 Alan (ha) 300 200 100 Şahısların sahip olduğu bütün topraklar Projeden etkilenen topraklar 0 44 metre sınırları içindeki topraklar 32 metre sınırları içindeki topraklar Adigeni Borjomi Akhaltsikhe Tsalka Gardabani* Tetritskaro İller Source: GIS Survey, BTC Georgia, 2002.

32. Oysa Türkiye ayağında toprağını bütünüyle kaybeden kimse yok Source: GIS Survey, BTC Georgia, 2002.

33. Ilısu barajı yapılsaydı 183 köy ve mezra olduğu gibi sular altında olacaktı. Toplam 183 yerleşim etkilendi Kısmen Etkilenen Tamamiyle etkilenen 104 79 1 Kasaba- Hasankeyf 29 Köy 49 Mezra 57 Köy 47 Mezra 52,000 kişi kısmen veya tamamiyle topraklarını kaybedecekti.

34. Birçok YY Projesi insanları işsiz güçsüz bırakır Örneğin Ilısu’da köy hanelerinin %40’ı maraba olduklarından toprakların su altında kalması onları da işsiz bırakacaktır

35. Ilısu- Topraksız Haneler Source: 1999 Village Headmen Survey

36. Oysa İndonezya’da BP’nin yaptığı bir projede BP olmasa idi kimsenin tarım dışında çalışmasına imkan olmayacaktı

37. Ilısu bölgesinde toprak dağılımı aşırı eşitsizdir. Halkın neredeyse yarısı topraksızken birkaç köye tümüyle sahip olanlar vardır.

38. Ilısu barajı çok sayıda evi sular altına alacaktı. Buralarda yaşayan insanların bır bölümüde zaten boşaltılmıştı İndonezya’da ise insanlara yepyeni evler verilecektir

39. Ekonomik gücünü yitiren, tanımadığı etmediği yerlere sürülen aileler ise ikincil hale gelip gittikleri yeni toplumlarda adam yerine bile konmazlar. Veya başka bir yere taşınmasa bile mal-mülklerini kaybetmiş olurlar.

40. BTC / Gürcistan ayağında, Gardabani ilinde özel toprak sahiplerinin %51’nin en azından parsellerinin yarısını kaybettiklerini görüyoruz. Source: GIS Survey, BTC Georgia, 2002.

41. BTC / Gürcistan ayağında, ülke genelinde ise özel toprak sahiplerinin %27’sinin en azından parsellerinin yarısını kaybettiklerini görüyoruz. Source: GIS Survey, BTC Georgia, 2002.

42. BTC / Türkiye’de ise özel toprak sahiplerinin çok küçük bir kısmının topraklarının yarısından fazlasını kaybettiklerini görüyoruz. Source: RAP, Survey Data, 2002.

43. Gürcistanda kırsal kesim GELİRLERİ çok düşük olduğundan BTC Projesinin etkileri büyük olacaktır

44. Gürcistan’da: • Ortalama toprak mülkiyeti düşük (0.2 - 0.3 ha) • Ortalama tazminat US$2,000 • Yıllık aile geliri $1,500’dan az • Güven yok. Bankacılık sistemi gelişmemiş. Ele geçen US$2,000 ile insanların 3-4 yıl geçinmesi söz konusu değil.

45. İndonezya’da ise halk şu anda tarım ve balıkçılıkla geçinmekte. Yeniden yerleşim zorunluluğu olduğundan ailelerin tarım gelirleri azalacak. Koruma sahası nedeniyle de balıkçılığa kısıtlama gelecek. BP işinde çalışmazlarsa uzun zaman aç kalabilirler.

46. Ceyhan Terminalinde de balıkçılığa kısıtlama konuluyor… Bunun etkilerini hala bilmiyoruz. Türkiye YYY’nın bitmesi için bu konunun açığa çıkarılması gerekiyor.

47. BTC projesinde hem Türkiye’de hem de diğer ülkelerde boru hattı yakınındaki topraklara sınırlama getiriyor. Bu hem geliri hem de tüm parselin değerini düşürüyor. Şu andaki YYP’da bu konu açık değil

48. İstimlak tazminatlarının çar-çur edilme tehlikesi dünyanın her yerinde geçerli olduğu için istimlak ve yeniden yerleşme içeren projelerde uluslararası kuruluşlar her zaman kalkınmaya yönelik yatırımlara önem vermişlerdir. Örneğin, muhtemelen Gürcistan’da çok sayıda yaşlı kadının eline geçen dolarları ya mafya ya da oğulları alacak, Azerbaycan’da olduğu gibi gene mağdur durumda kalacaktır. YYP buna çare arıyor

49. Türkiyede ne tek başına yaşlı insanlar proje etki alanında çok sayıda ne de köyleri mafya sarmış durumda Üstelik insanlar paralarını bankada tutup faiz alabilirler

50. Gene de BTC-Türkiye YYP kamulaştırma tazminatları konusunda yoğunlasmış ve de kalkınma bu günden daha ileride olma konusunda yeterli bir biçimde eğilmemiştir